MANAS DESTANI'NDAKİ BAZI SAYI YAPILARI VE SAYI İSİMLERİ ÜZERİNE

Günümüzde Manas Destanının 80den fazla varyantı vardır. Bunların arasından klasik varyant olarak değerlendirilenlerden biri S. Orozbakovun varyantıdır. S. Orozbakovun (1867-1930) Manas Destanını derleme faaliyetleri 1922-1926 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Söz konusu varyantın metni toplam 180.378 mısradan oluşmaktadır. Destanın ayrı ayrı bölümleri 1940tan itibaren yayınlanmaya başlamış olsa da metnin tamamı ancak 2010 yılında basılmıştır. Manas Destanı dil açısından önemli bilgiler arz etmektedir. Makalemizde Manas Destanının S. Orozbakov varyantındaki sayıların bazı farklı yapıları üzerinde duracağız. Söz konusu destanda Eski Türkçedeki artukı kelimesini kullanarak katmalı yapıları oluşturma yönteminin korunduğu örneklere rastlamak mümkündür. Bunun dışında bin üzerindeki sayıların farklı ifade edildiği durumlar vardır. Genel Türkçede bilinmekte olan miñ (bin), tümön (tümen) vb. sayı isimlerinin yanı sıra yüz bin ve milyonlu sayıları ifade eden sayı isimlerinin de kullanıldığı durumlardan bahsedilecektir.

SOME NUMBER STRUCTURES AND NUMBER NAMES IN THE MANAS EPOS

Nowadays more than 80 versions of the epos are available, including a classic version by S. Orozbakov. Eclectic of the epos upon Orozbakov's recitation was accomplished between 1922 and 1926. This version was composed of 180378 lines. It was not until 2010 when this version was published as an entire text, but in fact in its separate parts. The Manas epos itself as an important linguistic phenomenon. The article will focus on some number structures found in S. Orozbakov's version of the epos. It is a common knowledge that in the Old Turkic, numbers greater than 30 were formed with the word artuky. This number formation method can also be observed in the epos Manas. Apart from this, there are cases when numbers greater than 1000 were formed employing a different method. Thus, In Orozbakovs version some of the Common Turkic number names such as miñ (thousand), tümön (hundred thousand) and the likes were used. Together with these number names some other expressions equivalent to the numbers of a hundred thousand and a million were employed.

PDF

___

ÇEÇEYBAYEVA, N. Ö. (1978). Kırgız Tilindegi San Atooçtor. Frunze. Bâbür-Nâme: Bâbürün Hâtıraları. (2000). (Yay. haz. Reşit Rahmeti Arat), 3. Baskı. Ankara: Kültür Bakanlığı. Divanü Lûgat-İt-Türk Tercümesi. (1992). 3.baskı, Cilt I, (çev. Besim Atalay). Ankara. Drevnetyurkskiy Slovar. (1969). (Editörler: V. M. Nadelyayev, D. M. Nasilov, E. R. Tenişev, A. M. Şçerbak), Leningrad. KARASAYEV, K. (1996). Kamus Naama. Karasay Sözdük: Arab, İran, Kıtay, Mongol, Orus Tilderinen Ooşup Kelgen Sözdör Cana Köönörgön Sözdör. Bişkek. MAMITOV, C. (1999). Azırkı Kırgız Tili: Fonetika Cana Leksikologiya. Bişkek. MANAS. (2010). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu, Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça. (Yay. haz. Samar Musayev, Abdıldacan Akmataliyev), Bişkek. MANAS. (1995). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) I-Kitep. (Yayın kurulu: T. K. Koyçuyev, A. A. Akmataliyev, S. M. Musayev ve diğerleri), Bişkek. MANAS. (1995). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) II-Kitep. (Genel Yayın Yönetmeni: T. K. Koyçuyev), Bişkek. MANAS. (1995). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) III-Kitep. (Yay. haz. S. Musayev, R. Sarıpbekov, E. Abdıldayev, B. Sıdıkov, C. Kırbaşev), Bişkek. MANAS. (1995). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) IV-Kitep. (Yay. haz. S. Musayev, R. Sarıpbekov, E. Abdıldayev), Bişkek. MANAS.(2006). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) V-Kitep. (Yay. haz. S. Musayev), Bişkek. MANAS. (2006). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) VI-Kitep. Bişkek. MANAS.(2014). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) VI (ulandisi) - VII Kitep. (Yay. haz. S. Musayev), Bişkek. MANAS.(2014). Kırgız Elinin Baatırdık Eposu: (Sagımbay Orozbakovdun Variantı Boyunça) VIII- IX Kitep. (Yay. haz. S. Musayev), Bişkek. MENGES, K.G. (2000). Türk Tilderi Cana Alardın Tilderi: Türkologiyaga Kirişüü. (çev. T. Abdiyev). Bişkek. MİLLER, B. V. В. (1960). Persidsko-Russkiy Slovar. Moskva. ORUZBAYEVA, B. (2004). Kırgız Til İlimi. Bişkek. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (1999). (Yay. haz. Abdullah Yeğin, Abdulkadir Badıllı, Hekimoğlu İsmail, İlham Çalım), İstanbul. Sravnitelno İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov: Morfologiya. (1988). (Genel Yayın Yönetmeni: Tenişev E. R.), Moskva. SÂMİ, Ş. (1989). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul. SÇERBAK, A. M. (1963). Grammatika Starouzbekskogo Yazıka. Leningrad. STEİNGASS, F. (1998). A Comprehensive Persian-Engliish Dictionary. Beirut: Librairie du Liban. TEKİN, T. (2003). Orhon Yazıtları Grameri. İstanbul. ULTSİFEROV, O. G. (2004). Sovremennıy Russko Hindi Slovar. Moskva: Russkiy Yazık Mediya. YUDAHİN, K. K. (1985). Kırgızsko-Russkiy Slovar. Frunze. YUNUSALİYEV, B. M. (1971). Kırgız Dialektologiyası: COCdun Kırgız Filologiya Fakultetteri Üçün Okuu Kuralı. Frunze.