TÜRK DÜNYASINDA ORTAK İMLÂ (YAZIM) SORUNU

Türk dünyasının dilde birlikteliği için ortak yazı dili ve alfabe yönünde birçok adım atılmıştır. Ancak bu çalışmalar ortak imlâ için yeterli olmamış, günümüzde hem Kiril hem de Latin alfabesi kullanan çağdaş Türk lehçeleri Rusça için belirlenmiş olan imlâ (yazım) kurallarını uygulamaktadırlar. Bu çalışmada kısaca ortak alfabe oluşturma girişimleri üzerinde durulacak, daha sonra çağdaş Türk lehçelerinde yaygın olarak kullanılan Rusçanın imlâ (yazım) kurallarının oluşturulma sürecine değinilecektir. Ardından her başlık ve madde altında Türkiye Türkçesindeki, Rusçadaki ve diğer çağdaş Türk lehçelerindeki kullanımlar örneklerle verilecek ve böylece imlâ (yazım) farkları ortaya konacaktır. Çalışmanın son kısmında Rusça imlâ kaynaklı olmayan farklılıklara da değinilecektir. Bu farklılıklardan yola çıkarak sonuç kısmında öneri ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ortak İmlâ (Yazım), Rusça İmlâ (Yazım), Türk Dünyası

PDF

___

Abdieva, R. (2017). Bağımsızlıklarını Kazandıktan Sonra Türk Cumhuriyetlerinin Dil Politikaları ve Türkiye İle Ortak Dil ve Ortak Alfabe Çalışmaları. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD). Cilt 1, Sayı 2, s. 104-119.
Adilov, M. (1974). Azerbaycan dilinde sintaktik tekrarlar. Bakı: Elm neşriyyatı. (ADST)
Aktual’nıe Voprosı Altayskogo Yazıkoznaniya: Problemı Razvitiya Literaturnogo Yazıka, Soverşenstvovanie Sovremennoy Orfografii. Red.: M. S. Dedina, N. V. Ekeev, A. N. Mayzina, A. E. Çumakaev (sor. red.). Pravitel’stvo Respubliki Altay Ministerstvo Obrazovaniya i Nauki Respubliki Altay. Gorno-Altaysk 2017. (AVAY)
Aldın-ool, A. A. (2010). Bodun Nomçu. Kızıl. (BN)
Atmaca, E. (2012). Kazak Türkçesinin Söz Varlığındaki Rusça Alıntılar ve Ses Değişmeleri. Turkish Studies. Vol. 7/3, Summer 2012, p. 275 – 298.
Axtanov, T. (2002). Boran. Almatı: Jazuvşı. (B)
Baboglu, İ. İ. – Baboglu, N. İ. – Vasilioglu, K. K. (2003). Gagauz Dili hem Literatura. Ştiinta. (GDL)
Bakeev, K. – Batmanov, İ. – Baktıbaev, U. (1938). Novaya Orfografiya Kirgizskogo Yazıka., Frunze: Kırgızmambas. (NOKY)
Bulut, M. (2013). Cumhuriyet Dönemi’nden Günümüze Yapılan Türkçe Yazım Kılavuzu Çalışmaları ve Türkçe Yazım Kılavuzları Üzerine Bir Kaynakça Denemesi. The Journal Of Academic Social Science Studies (JASSS). June 2013, Volume 6 Issue 6, P. 277-304.
Buran, A. – Alkaya, E. (2014). Çağdaş Türk Yazı Dilleri – 2. Ankara: Akçağ Yay. (ÇTYD2)
Buran, A. – Alkaya, E. (2014). Çağdaş Türk Yazı Dilleri – 3. Ankara: Akçağ Yay. (ÇTYD3)
Buran, A. (2009). Sovyet Türkolojisi ve Birinci Türkoloji Kurultayı. Turkish Studies, C. 4/3, s. 430 - 444.
Çağdaş Türk Lehçeleri – Metin Aktarmaları. (Ed. Nergis Biray), İstanbul: Kesit Yayınları, 2016. (ÇTLMA)
Dietrich, A. P. (2004). Rusça Dilbilgisi. İstanbul: Multilingual Yay. (RD)
Domocakov, N. G. (1948). Orfografiçeskay Slovar’. Abakan: Hakoblnatsizdat.
Elekberli, N. (2010). Azerbaycan dilinin orfoqrafiya qaydaları. Bakı. (ADOQ)
Jamolxonov, H. (2005). Hozirgi O‘zbek Adabiy Tili. Toshkent: Talqin. (HOAD)
Karasaev, H. – Yanşansin, Yu. (1947). Kırgız Tilinin Orfografiyası. SSSR İlimler Akademiyasının Kırgız Filialı; Til, Adabiyat cana Tarih İnstitutu. Frunze. (KTO)
Karasaev, H. K. (2009). Kırgız Tilinin Orfografiyalık Sözdügü. Bişkek. (KTOS)
Kaydalova, A. N. – Kalinina, N. K. (1983). Sovremennaya Russkaya Orfografiya. Moskva. (SRO)
Kazanakov, A. T. (1940). Pravopisaniyedeñer Uprajneniyelerdiñ Sbornigi, III Çardıgı, Hakoblnatsizdat, Abakan. (PUS)
Kırgız Tilinin Cazuu Ereceleri. Kırgız Respublikasının Prezidentine Karaştuu Mamlekettik Til Boyunça Uluttuk Komissiyasının Aldındagı Okuu-Maalımat Borboru. Bişkek 2013. (KTCE)
Lopatin, V. V. (2007). Pravila Russkoy Orfografii i Punktuatsii. Moskva: İzdatel’stvo “EKSMO”. (PROP)
Muhıev, H. – Kürenov, S. (1988). Türkmen Dilçileri. Aşgabat: Magarıf. (TD)
Nuriahmetova, A. (2014). Günümüz Kırgız Türkçesinde Rusça Unsurlar. The Journal Of Academic Social Science Studies (JASSS). Number 27, Autumn I 2014, p. 333 – 347.
Özeren, M. (2010). Kırgız Türkçesindeki Rusça Alıntı Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ünsüz Olayları. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks. Vol. 2, No. 2 (2010), s. 227-241.
Qazaq Tili Tarixı men Dialektologiyası. (Red. Ö. Aytbayulı, B. Momınova). Almatı: Arıs baspası, 2001. (KTTD)
Sagalakova, E. M. – Kazaçinova, G. G. – Tyutyubeeva, A. N. (1991). Çıltızah. Hakasskoe otdelenie Krasnoyarskogo knijnogo izdatel’stva. Abakan. (Ç)
Sızdık, R., Kazak Tilinin Anıktağışı (http://emle.kz/uploads/files/b075e9dd7588af946e376c24993e166a.pdf (02.11.2018)) (KTA)
Şanskiy, N. M. – İvanov, V. V. (1987). Sovremennıy Russkiy Yazık. Moskva.
Şireliyev, M. (2008). Azerbaycan Dialektologiyasının Esasları. Bakı: Şerq-Qerb. (ADE)
Valgina, N. S. – Svetlışeva, V. N. (2001). Orfografiya i Punktuatsiya. Moskva: Neolit. (OP)
Voprosı Soverşenstvovaniya Alfavitov Tyurkskih Yazıkov SSSR. (Ot. Red.: N. A. Baskakov) Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”. 1972.
Yazım Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 27. baskı. 2012.
http://anasozu.com/gagauz-kulturasinin-altin-fondun-bilim-kiyatlarina-kduda-prezentatiya/ (01.11.2018) (AS)
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5bc09f7e8c6fb3.18821964 (12.10.2018)
https://24.kz/ru/news/obrazovanie-i-nauka/item/205065-spetsialisty-pristupili-k-razrabotke-novykh-pravil-kazakhskoj-orfografii (26.10.2018)
https://www.gorno-altaisk.info/news/18490 (26.10.2018)
https://www.zakon.kz/4887490-posle-perehoda-na-latinitsu-pravila.html (26.10.2018)
https://www.zakon.kz/4934407-u-novoy-orfografii-kazahskogo-yazyka.html (26.10.2018)