RUSİYA FEDERASİYASININ AZSAYLI TÜRK XALQLARINA QARŞI DİL SİYASƏTİ

Rusiyanın ruslardan başqa digər yerli xalqlara qarşı tətbiq etdiyi dil siyasətini iki dövrü bölmək olar; Çar Rusiyası, Sovet İttifaqı dövrü. Çar Rusiyası dövründə müharibələr nəticəsində ələ keçirilən bölgələrdəki yerli xalqlar üzərində “ruslaşdırma” siyasətini yürüdən dövlət, insanları zorla xristianlaşdırıb onlara rus adları verdikdən sonra, kimlik dəyişdirmənin tədricən özlüyündən baş verəcəyinə inanırdılar. Dolayısıyla bu dövrdə dövlətin rus dilini azsaylı xalqlara tətbiq etmək kimi bir dil siyasəti həyata keçirməsindən danışmaq doğru olmazdı. Bu səbəblə, hazırda tatarların bir hissəsi, ana dillərini danışsalar da rus ad və soyadı daşıyırlar. 

LANGUAGE POLICY OF THE RUSSIAN FEDERATION AGAINST THE NUMBER TURKISH PEOPLES

Russia’s language policy against non-Russian indigenous peoples can be divided into two periods; Tsarist Russia, the Soviet Union. During Tsarist Russia, the state pursued a policy of “Russification” of indigenous peoples in war-torn areas, believing that a gradual change of identity would occur spontaneously after forcibly Christianizing people and giving them Russian names. Therefore, it would be wrong to say that the state pursued a language policy during this period, such as the application of the Russian language to minorities. For this reason, some Tatars now speak Russian and have Russian names and surnames.

___

  • ADİLOĞLU, A. (2016). Sovyet Egemenliğinden Önceki Karaçay-Malkar Edebiyatı. Ankara: Gece Kitaplığı.
  • AKBABA, D.E. (2015). Nogay Türklerinin Gelenekleri Üzerine, Yeni Türkiye Dergisi (Kafkaslar Özel Sayısı), Cilt X, S. 80, s. 392-404.
  • AKINER, Sh. (1983). Islamic Peoples of the Soviet Union. London.
  • ARIKAN, İ. (2011). Dil Hayatiyeti Bağlamında Çuvaş Türkçesinin Durumu, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 8, S. 3, s.74.
  • ARSLANOV, L. Ş. (1997). Astrahanskih nogajcev karagaşej jazyk, Rogova, s.187-194.
  • ASKER, A. (2016). Nogay Halkı: Siyasal Bölünmüşlüğün Etnik Bütünlük Üzerindeki Tahribati, Tehlikedeki Türk Dilleri IV: Kuramsal ve Genel Yaklaşımlar, Cilt 4, Ankara, Astana, S.3 s.397
  • BASKAKOV, N.A. (1966). Karaçay-Malkar Tilni Grammatikası. Nalçik.
  • CAFEROĞLU, A. (1988). Türk Kavimleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • ERCILASUN, A.B. Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • GARİPOVA, F.H. (2016). Başkurdista Cumhuriyeti’nde Dil Siyasetinin Kanuni Esasları, Tehlikedeki Türk Dilleri IV, Ankara, Astana.
  • HAKOV, V. (1993). Telen Belg´n İl Açar. Kazan: Megarif.
  • HAYİT, B. (1987). Yakutları (Saka) Menşei Meselesi. Sovyetler Birliği’ndeki Türklüğün ve İslamın Bazı Meseleleri, İstanbul, s. 42-59.
  • JOHANSON, L. (1998). The history of Turkic. London & New York: Routledge.
  • KAFESOĞLU, İ. (1983). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken.
  • KARAKOÇ, B. (2013). Az Konuşurlu Bir Türk Dili: Nogayca ve Nogaylar Üzerine, TDD/JofEL, Yaz/ Summer, s.276.
  • KİLLİ, G. Y. (2008). Rusya Federasyonu Azınlık Politikasının Sibirya Türk Halklarının Dillerine Etkileri, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Yıl: 5, S.9, s.354.
  • KİLLİ, G.Y. (2007). Hakasya’da Ana Dilini Koruma Çalışmaları, International Journal of Central Asian Studies, Volume 11-1, s.76
  • KİLLİ, G.Y. (2010). Sibirya Türk Halklarının Dillerinin Hukukî Konumu ve Dille İlgili Yasalar, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, S.4, s.41.
  • KİRİŞÇİOĞLU, F. (2016). Sahalar (Yakutlar) ve Saha Türkçesi, Tehlikedeki Türk Dilleri, Cilt 3, (Editörler: Prof. Dr. Süer Eker, Prof. Dr. Ülkü Çelik Şavk), Ankara, Astana.
  • KURBATOV, H. (1998). Yaña Tatar Alfavitı, Baş Keşel´r K´kre Tel´s´, Bökre Yasıy”, Medeni Comga.
  • MENGES, K.H. (1978). Jakutisch und Tungusisch, Central Asiatic Journal. Vol I, Wiesbaden, p. 247.
  • ÖGEL, B. (1984). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • ÖZDENLANI, B. (2007). Biz kallay, birbiz, kayda caşaybız?, Karaçay gazatesi, S.77, (10048), Çerkessk.
  • ÖZEREN, M. (2018). Dil Kimlik İlişkisi Çerçevesinde Rusya Federasyonu’ndaki Türk Halklarının ve Türk Lehçelerinin Durumu, The Journal of Academic Social Science Studies, Number 73, Winter 2018, p. 163-182.
  • ÖZEREN, M. (2019). Türk Dünyasında Ortak İmla (Yazım) Sorunu, Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 3. cilt, 1. sayı, s. 104-121.
  • PAPPAS, L.B. (1994). Chuvash (Der. James S. Olson). An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. London: Westport.
  • RADLOFF, W. (1908). Die Jakutische Sprache, St. Petersburg.
  • ROSS, C. (2002). Federalism and Democratisation in Russia. Manchester: Manchester University Press.
  • Rusya’nın Dil Politikası. (2020, 18 Nisan). https://insamer.com/tr/rusyanin-dil-politikasi_1863.html.
  • ŞAHİN, E. (2003). Kazan Tatar Türklerinin Latin Alfabesi Mücadelesi, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, S. 199, İstanbul, s.42-45.
  • ŞİMŞİR, B. (1992). Türk Yazı Devrimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Tatarstan Respublikası Zakonı Lâtin Grafikası Nigezend´ Tatar Alfavitın Torgızu Turında”, Vatanım Tatarstan, 29 Oktyabr 1999.
  • TEKİN, T. (1988). Orhun Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • ZEYNALOV, F. (1981). Türkologiyanın əsasları, Bakı: Maarif Nəşriyyatı.
  • АДЕРЕЕВ, И.А. (1973). Орфография Чувашского языка. Орфаграфии Тюркских Литературных Языков СССР, Москва: Издательство Наука, c. 270-284.
  • БАРАШКОВ, П.П. (1958). Звуковой состав якутского языка. Якутск.
  • БАСКАКОВ, Н.А. (1969). Введение в изучение тюрских языков, Москва.
  • ВОРГОЯКОВА, Т.Г. (2003). Социалингвистическая ситуация и языковое законодательство в Республике Хакасия. Москва: Издательство Российского университета дружбы народов.
  • ГАРИПОАВА, Ф.Х. (2006). Опыт языкового строительства в Республике Башкортостан. Уфа : Гилем.
  • ГАРИПОВ, Т.М. (1972). Старотюркские письменные памятники Башкири. Советская тюркология, 1972, №4, c. 39.
  • Декларация о языках народов России, Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика Закон, О языках народов Российской Федерации, (с изменениями на 12 марта 2014 года). http://docs.cntd.ru/document/9003298.
  • Зəкиев, M.З. (1977). Татар халкы теленен барлыкка килуе. Казан, 1977.
  • Закон Республики Саха (Якутия) от 31 марта 2005 года 227-З N 461-III, О правовом статусе коренных малочисленных народов Севера (новая редакция), (с изменениями на 21 ноября 2019 года), (2020, 22 Nisan) http://docs.cntd.ru/document/802058430.
  • Конституция Республики Тыва (с изменениями на: 12.04.2019), Закон Республики Тыва, от 06 мая 2001 года. (2020, 22 Nisan) http://docs.cntd.ru/document/906705011.
  • Конституция Республики Тыва (Текущая Редакция по Состоянию на 10 июня 1996 года), Принята 21 октября 1993 года. (2020, 22 Nisan). http://www.businesspravo.ru/Docum/DocumShow_DocumID_65634.html.
  • Конституция Республики Хакасия, Конституция Республики Хакасия от 25 мая 1995 года, (с изменениями на 11 ноября 2019 года). (2020, 19 Nisan). http://docs.cntd.ru/document/804957110.
  • Конституция Российской Федерации, (Принята всенародным голосованием 12 декабря 1993 г.). (2020, 1 Mayıs). http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=102027595.
  • Конституция Чувашской Республики, Принята Государственным Советом Чувашской Республики,30 ноября 2000 года. (2020, 21 Nisan). http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=150010496.
  • НЕМЕТ, Ю. (1976). К вопросу об аварах, Turcologica, ”, Ленинград, c.14.
  • О Языках в Республике Саха (Якутия) (с изменениями на: 30.05.2017) Закон Республики Саха (Якутия) от 16 октября 1992 года N 1170-XII. (2020, 22 Nisan). http://docs.cntd.ru/document/804911252.
  • О языках в Республике Тыва (с изменениями на 12 апреля 2019 года), Закон Республики Тыва от 31 декабря 2003 года N 462 ВХ-I. (2020, 22 Nisan). http://docs.cntd.ru/document/802019672.
  • Федеральный Закон от 11 декабря 2002 года, N 165-ФЗ “О внесении дополнения в статью 3 Закона Российской Федерации”, О языках народов Российской Федерации. (2020, 1 Mayıs). http://docs.cntd.ru/document/901835042.
  • ФЕДОТОВ, М. Р. (1996). Етимологический Словарь Чувашского Языка. Чебоксары. ХАБИЧЕВ, М.А. (1971). Об этнонимах alan, byzynnly, malkarly, karacajly, tegejli, Советская Тюркология, №2, с.128-129.