ÇAĞDAŞ TATAR HALK BİLİMİNDEKİ KÖTÜ RUHLAR ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA: PERİ BAŞKA, CİN BAŞKA

Makalede Tatar Türklerinin çağdaş mitoloji anlayışında en sık rastlanan kötü ruhlardan biri olan cin(cen) – karakteri ele alınmaktadır. Çalışmada cine dair mitolojik düşünceler, onun yaradılışı (genezis), dış görünümü, karakterine bağlı özel işlev ve mevzular, onun zararlı faaliyetlerini önlemek ya da kurtulmak için yapılan kuttörenler incelenmektedir. Araştırma süresinde bu varlığa ait çocuk değiştirme, dul kadına ölü kocasının kılıfında gelme, hastalık gönderme, insanı yoldan çıkarma, insana yerleşme gibi motiflere bakılmaktadır. Yazar cin hakkındaki düşüncelerin İslam dininin yayılma döneminde girerek, alıcı kültürün dünyaya bakış açısı etkisi altında değişmesini anlatmaktadır. Bu varlığın çağdaş dönemde de dayanıklı sıfatlara sahip olması sebebiyle bütün kötü ruhların yerine kullanılmaya başlandığı bulgusuna ulaşılmıştır. Makalede 2006-2018 yılları arasında yazar tarafından Tataristan Cumhuriyeti topraklarında toplanan sözlü kaynaklar işlenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

mitoloji, İslam, gelenek, Karakter, Cin

A STUDY FOR THE IDEAS OF EVIL SPIRITS IN MODERN FOLKLORE OF THE TATARS

The article is devoted to the study of one of the most common characters of evil spirits djen in modern mythological representations of the Tatars. The paper analyzes the mythological ideas about djen (devil), its genesis, appearance, specific functions and plots associated with the implementation of its characteristics, rituals performed to prevent or get rid of its harmful effects.In the course of the study, the plot motives of replacing a child, going to a widow in the image of a deceased husband, sending an illness, confusing a person out of the way, introducing into a person, characteristic of this character, are considered. The author comes to the conclusion that the concept of djen, having penetrated the era of the spread of Islam, has changed in accordance with the worldview of the host culture, and at the present stage, along with a set of relatively stable own characters, this character has received a new interpretation as a substitute character for the evil spirit in general. The field recordings collected for the first time by the author of this article primarily in the Republic of Tatarstan in 2006-2018 are introduced for the first time in the article.

Keywords:

Mythology, Tradition, Islam, Character, Djen,

PDF

___

BAYAZİTOVA, F. S. (2018). Halık traditsiyelere leksikası. Mifologik personajlar, ışanular (Cirle söyleşler hem folklor tekstları yassılıgında). Kazan: Megarif-Vakıt.
EHMETCANOV, М. E. (2011). Tatar arheografiyese. Songı yıllarda arheografik ekspeditsiyeler vakıtında tuplangan kulyazmalarnın tasvirlamaları. Sigezençe kisek. Kazan: İnstitut istorii AN RT.
BAKİYEVA, G. Т., Kvaşnin, Yu. N. (2013). Povoljskiye tatarı v Zapadnoy Sibiri: osobennosti rasseleniya i etnokulturnogo razvitiya. Vestnik arheologii, antropologii i etnografii. S. 3 (22). s. 156-164.
BERTELS, A. E. (1979). Peri. Кultura i iskusstvo narodov Sredney Azii v drevnosti i srednevekovye. М.: Glavnaya redaktsiya vostoçnoy literaturı. VİNOGRADOVA, L. N. (2001). Polesskaya narodnaya demonologiya na fone vostoçnoslavanskih dannıh. Vоstoçnoslavanskiy etnolingvistiçeskiy sbornik. İssledovaniya i materialı. М.: ‘İndrik’.
MİFI NARODOV MİRA. (2003). Мifı narodov mira: Entsiklorediya: V 2 t. Т. 1 / Pod red. S.А. Тokareva. М.: “Sovetskaya entsiklopediya”.
URMANÇE, F. İ. (2009). Тatar mifologiyese. Entsiklopedik süzlek: 3 tomda: 2 t. (D-S). Кazan: Мagarif.
YAHİN, F. Z. (2000). Татар şigriyetende dini mistika hem mifologiya. Кazan: TDGİ neşriyatı.