Nimet KATAR, DURAN KATAR, Doğan AYDIN, MURAT OLGUN

Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.)’nda Uçucu Yağ Oranı ve Kompozisyonu Üzerine Ontogenetik Varyabilitenin Etkisi

Bu araştırma Eskişehir ekolojik koşullarında 2015 yılında yürütülmüştür. Çalışmada bitkiler dört farklı gelişim döneminde (çiçeklenme öncesi, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme ve tohum bağlama dönemi) üç tekerrürlü olarak hasat edilmiştir. Örnekler kurutma dolabında (35 ºC) kurutulduktan sonra su distilasyonu yöntemiyle uçucu yağ oranları belirlenmiştir. Uçucu yağların bileşenleri ise GS/MS ile tayin edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, uçucu yağ oranı farklı gelişme dönemlerinden istatistiki olarak önemli düzeyde etkilenmiştir. Nitekim drog yaprakta uçucu yağ oranı %1.0-2.0 arasında değişmiştir. En yüksek uçucu yağ oranı (%2.0) çiçeklenme öncesi dönemde yapılan hasattan elde edilirken, en düşük uçucu yağ oranı (%1.0) tam çiçeklenme ve tohum bağlama döneminde yapılan hasattan elde edilmiştir. Diğer taraftan, α-thujone ve camphor tüm gelişme dönemlerinde ana bileşen olarak tespit edilmiştir. En yüksek α-thujone oranı (%47.24) tam çiçeklenme döneminde yapılan hasattan elde edilirken, en düşük oran (%23.09) ise çiçeklenme başlangıcı döneminde yapılan hasattan elde edilmiştir. Bu yüzden, tıbbi adaçayından α-thujone oranı düşük ve en yüksek düzeyde uçucu yağ elde etmek için hasadın çiçeklenme başlangıcı döneminde yapılması tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Salvia officinalis L., ontogenetik varyabilite, uçucu yağ oranı ve komponentleri, ontogenetik varyabilite

Effect of Ontogenetic Variability on Essential Oil Content and Its Components in Sage (Salvia officinalis L.)

This experiment was carried out in Eskişehir ecological conditions in 2015. In the study, the plants were harvested at different four growth stages (pre-flowering, beginning of flowering, full flowering and seed formation stages) with three replications. After leaf samples were dried in the drying-oven (at 35 ºC), the essential oil contents were determined by hydro-distillation and its compositions were analyzed by GC/MS. The results indicated that essential oil contents were significantly influenced by different growth stages. Essential oil contents in drug leaf samples were ranged from 1.0% to 2.0%. The maximum essential oil content (2.0%) was obtained in plants harvested during before flowering stage, while the minimum oil contents (1.0%) were detected in the plants harvested at full flowering and seed formation stages. On the other hand, α-thujone and camphor were detected as the main components at all growth stages. The maximum α-thujone content (47.24%) was obtained from full flowering stage, while the minimum rate (23.09%) belonged to the beginning of flowering stage. So, it is recommended that in Eskişehir conditions, Salvia officinalis should be harvested in pre-flowering stage in terms of the highest essential oil and the lowest α-thujone content.

Keywords:

Salvia officinalis L., essential oil content and components, ontogenetic variability,

PDF

___

Açıkgöz N., Akbaş ME., Moghaddam A ve Özcan K., 1994. PC’ler İçin veritabanı Esaslı Türkçe İstatistik Paketi: TARIST, 1. Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı, 24-28 Nisan, İzmir.
Aziz EE., Sabry RM and Ahmed SS., 2013. Plant growth and essential oil production of sage (Salvia officinalis L.) and curly-leafed parsley (Petroselinum crispum ssp. crispum L.) cultivated under salt stress conditions. World Applied Sciences Journal, 28(6): 785-796.
Başa AG., Roman GV., Ion V., Toader M and Epure LI., 2012. Research on productivity and yield quality of Salvia officinalis L. species grown in organic agriculture conditions. Scientific Papers Series A Agronomy, LV: 271-278.
Bayram E., Kırıcı S., Tansı S., Yılmaz G., Arabacı O., Kızıl S ve Telci I., 2010. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretiminin Arttırılması Olanakları. Ziraat Mühendisligi VII. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı I, 11-15 Ocak, Ankara.
Düzgüneş O., Kesici T., Kavuncu O ve Gürbüz F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara.
Ekren S., Sözmez Ç., Sancaktaroğlu S ve Bayram E., 2007. Farklı biçim yüksekliklerinin adaçayı (Salvia officinalis L.) genotiplerinde agronomik ve teknolojik özelliklere etkisinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1): 55-70.
Hadiana J., Tabatabaeia SMF., Naghavib MR., Jamzadc Z and Ramak-Masoumia T., 2008. Genetic diversity of Iranian accessions of Satureja hortensis L. based on horticultural traits and RAPD markers. Scientia Horticulturae, 115(2): 196-202.
Kilic Ö., 2016. Chemical composition of four Salvia L. species from Turkey: a chemotaxonomic approach. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 19(1): 229-235.
Lakusic BS., Ristic MS., Slavkovska VN., Stojanovic DL and Lakusic DV., 2013. Variations in essential oil yields and compositions of Salvia officinalis (Lamiaceae) at different developmental stages. Botanica Serbica, 37(2): 127-139.
Mammadov R., 2014. Tohumlu Bitkilerde Sekonder Metabolitler. Nobel Akademik Yayıncılık, Yayın No: 841.
Özcan İİ., Arabacı O ve Öğretmen NG., 2014. Bazı adaçayı türlerinde farklı tohum çimlendirme uygulamalarının belirlenmesi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(5): 203-207.
Ramakrishna A and Ravishankar GA., 2011. Influence of abiotic stress signals on secondary metabolites in plants. Plant Signaling & Behavior, 6(11): 1720-1731.
Shahabi S., Jorsaraei SGA., Moghadamnia AA., Zabihi E., Aghajanpour SM., Kani SNM., Pourbagher R., Hosseini SA., Esmaili M., Yoonesi AA., Zarghami A and Alinezhad F., 2012. Central effects of camphor on gnrh and sexual hormones in male rat. International Journal of Molecular and Cellular Medicine, 1(4): 191-196.
Şenkal BC., İpek A., Gürbüz B., Türker A ve Bingöl MÜ., 2012. Bolu ekolojik koşullarında yetiştirilen Salvia officinalis L. ve Salvia tomentosa L. türlerinin bazı önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2): 38-42.
Toncer O., Karaman S., Kızıl S ve Dıraz E., 2009. Changes in essential oil composition of oregano (Origanum onites L.) due to diurnal variations at different development stages. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 37(2): 177-181.
Uyanık M ve Gurbuz B., 2015. Effect of ontogenetic variability on essential oil content and ıts composition in lemon balm (Melissa officinalis L.). Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(1): 91-96.
Yılmaz D ve Gokduman ME., 2015. Adaçayı (Salvia officinalis L.) Bitkisinin farklı nem düzeylerinde fiziko-mekanik özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(1): 73-82.