Duygu Hilal AKCA YEDİDAĞ, Başak KOCA ÖZER

1960’LARDAN GÜNÜMÜZE İÇ ANADOLU BÖLGESİNDE MENARŞ YAŞINDA GÖRÜLEN DEĞİŞİM

Büyümenin ve olgunlaşmanın takip edilebilmesi, çocuk ve ergenlerin sağlıklı gelişimi için büyük önem taşımaktadır. Menarş yaşı da genç kızlarda olgunlaşmanın takibi açısından çok önemli bir belirteçtir. Bu takibin yapılmasında genellikle uluslararası standartlar kullanmaktır. Bölgesel ve etnik farkları göz önünde bulundurduğumuzda, her toplumun kendi referans değerlerinin belirlenmesi ve güncel tutulması gerekmektedir. Ülkemizde bölgesel olarak değerli veriler bulunmasına karşın henüz tek ve tüm bölgeleri kapsayıcı bir ulusal referans oluşmamıştır. Bu çalışmanın amacı ülkemizde menarş yaşındaki bölgesel değişimleri ve kuşaklar arası ilişkiyi değerlendirmektir. Bu bağlamda, 1960’lardan günümüze İç Anadolu Bölgesi temel alınarak menarş yaşındaki değişim trendi incelenmiştir. Araştırmamız sonucunda, 1960’lı yıllarda menarş başlangıç yaşının yaklaşık 13,31 yıl iken, günümüzde bu yaşın 12,8 yıla düştüğü ve pozitif yönde bir seküler değişim olduğu tespit edilmiştir. Son 150 yıl içerisinde birçok ülkede menarş yaşının önemli oranda düştüğü bilinmektedir. Ülkemizde de görülen bu düşüş, yaşam koşulları, eğitim, sağlık durumu gibi birçok sosyo-ekonomik faktörün olumlu yönde gelişmesi ile açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Menarş, Büyüme ve Gelişme, Antropoloji, İç Anadolu Bölgesi, Seküler Değişim

THE CHANGE IN THE AGE OF MENARCHE IN THE CENTRAL ANATOLIA REGION FROM THE 1960s TO THE PRESENT

Monitoring growth and maturation is of great importance for the healthy development of children and adolescents. The age at menarche is also a very significant marker for the follow-up of maturation in young girls. Generally, international standards are used in this follow-up. Considering the regional and ethnic differences, each society's own reference values should be determined and kept up to date. Although there are regionally valuable data in our country, a single national reference covering all regions has not been formed yet. The aim of this study is to evaluate the regional changes in the age of menarche in our country and the relationship between generations. In this context, the trend of change in the age of menarche has been examined based on the Central Anatolia Region from the 1960s to the present. As a result of our research, it has been determined that while the age of onset of menarche was approximately 13.31 years in the 1960s, this age has decreased to 12.8 years today and there is a positive secular change. It is known that the age of menarche has decreased significantly in many countries in the last 150 years. This decline, which is also seen in our country is explained by the positive development of many socio-economic factors such as living conditions, education, and health status.

Keywords:

Anthropology Central Anatolia, Growth and Development, Menarche, Secular Variation, Secular Change,

PDF

___

Adalı, T. ve Koç, I. (2011). Menarcheal age in Turkey: Secular trend and socio-demographic correlates. Annals of Human Biology, 38(3), 345-353. doi:10.3109/03014460.2011.552891
Akarsu, S., Güvenç, H., Kocabay, K. ve Aygün, A. D. (1998). Pubertal development of eastern turkish girls in elazığ. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Research, 16(1), 16-19.
Akin, B., Ege, E., Koçoğlu, D., Arslan, S. Y. ve Bilgili, N. (2010). Reproductive history, socioeconomic status and disability in the women aged 65 years or older in Turkey. Archives of Gerontology and Geriatrics, 50(1), 11-15. doi:10.1016/j.archger.2009.01.001
Arıkan,A.,(2005). Milli Türk Tıp Kongreleri (1925-1968) Ve Türkiye Sağlık Politikalarına Etkileri. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı.
Ataş Aslan, E. (2016). Aydın Bölgesindeki Kız Çocuklarında Ortalama Puberte ve Menarş Başlama Yaşlarının Saptanması ve Menarş Başlama Yaşını Etkileyen Faktörler. Uzmanlık Tezi. Aydın, Türkiye: Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı.
Bailey, R. (2006). Encyclopedia of Human Development “Physical Development and Growth”, ed:Neil J.Salkind. Sage Publication,1000-1007. ISBN: 1-4129-0475-7. Bayçu, T. ve Kocatürk, U. (1967). The age of menarche and its characteristics among Turkish girls. Acta Medica Turcia, New Series(4), 35-42.
Bektaş, Y. (2008). Age at menarche in Ankara, Turkey. Anthropologiai Közlemenyek, 49, 51-59. Demir, C. ve Kadayıfçı, O. (2000). Dysfunctional Uterine Bleeding and Other Menstrual Problems of Secondary School Students in Adana. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology, 13(4), 171-175. Dündar, B., Anıl H., Akyol, P., Eren, E., Dündar, N., (2008). Isparta’daki kız çocuklarında ortalama menarş yaşının ve menarşı etkileyen etmenlerin saptanması, Turk Arch Ped, 43: 50-54.
Ekerbicer, H. C., Celik, M., Kiran, H. ve Kiran, G. (2007). Age at menarche in Turkish adolescents in Kahramanmaras, Eastern Mediterranean region of Turkey. The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care: The Official Journal of the European Society of Contraception, 12(3), 289-293. doi:10.1080/13625180701447854 Ersoy B, Balkan C, Gunay T, Onag A, Egemen (2004). A. Effects of different socioeconomic conditions on menarche in Turkish female students. Early Hum Dev 2004; 76:115-125.
Gölbaşı, Z., Doğaner, G., Erbaş, N., (2012). 6-8. Sınıf Adolesan Kızlara Akran Eğitimi Yöntemi İle Uygulanan Menstrüasyon Sağlığı Eğitiminin Bilgi ve Davranışlar Üzerindeki Etkisi, TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(2):189-196.
Gölünük Sebiha, T. M. (2010). Fiziksel ve Ruhsal Baskının Menstruasyon Düzenine Etkisi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 12(1), 1-5. Kalman, M., (2006). Encyclopedia of Human Development, ”Menarche”ed:Neil J.Salkind. Sage Publication, 824-825. ISBN: 1-4129-0475-7.
Kamacı, M., Önder, Y.Akman, N. (1997). Adolesanlardaki Primer Dismenorenin Vücut Kütle İndeksi ile İlişkisi. Van Tıp Dergisi, 4(3), 154-157.
Kolukısa, L., (1992). Türk Kız Çocuklarında Menarş Yaşı ve Bazı Antropometrik Parametreler ile İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü, Oksoloji Bölümü.
Koruk, İ., Şahin, T.H. (2005). Konya Fazilet Uluışık Sağlık Ocağı Bölgesinde 15-49 yaş grubu ev kadınlarında obezite prevalansı ve risk faktörleri, Genel Tıp Dergisi 15(4),147-155.
Mavili, S., Şahin Bozer, Z., Hazır, T., Karaton, S. & Açıkada, C. (2013). Türk kadın sporcularda antrenman ve menarş yaşı etkileşimi, Spor Bilimleri Dergisi, 24(3), 199–208.
Neyzi O, Alp H. (2008). Relationships between body build and age of menarche in a group of girls of heterogenous socioeconomic background. Nutr Rep Int 1975; 12:27.
Nur, N., Sümer, H., (2008). Dismenorenin Adolesanlardaki Sıklığı ve İlişkili Risk Faktörleri, STED,17(2):27-30. Onat, T., E. B. (1995). Age at Menarche: Relationships to Socioeconomic Status, Growth Rate in Stature and Weight, and Skeletal and Sexual Maturation. American Journal of Human Bıology, 7, 741-750.
Özel,Ş, Oskovi, A., Korkut, S., Memur,T., Enginüstün, Y.(2018). Gençlik Merkezine Başvuran Adolesanların Menarş Duygu, Menstrüasyon Algı‐Bilgi ve Özbakım Pratikleri. Ankara Med. J. Vol.18, Num.4. 675 – 682.
Özsürekcigil, M. (1989) Sivas İli Ortaokul Üçüncü Sınıf Kız Öğrencilerin Menarşa Karşı Tepkileri ve Menstruasyon Hijyeni Konusundaki Bilgilerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
Pınar, G., Pınar, T., Doğan, N., Karahan, A., Algıer, L., Abbasoğlu, A., Kuşçu, E. (2009). Kırk beş yaş ve üstü kadınlarda osteoporoz risk faktörleri. Dicle Tıp Dergisi, 36(4), 258-266.
Rakıcıoğlu, N. ve Pekcan, G. (1989). Menstrüel Siklus Dönemlerinin Besin Seçimine, Fizyolojik, Psikolojik, Davranışsal ve Vücut Ağırlığındaki Değişikliklere Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 18(2), 205-215. Rees,M.(1995). The age of menarche. ORGYN. 1995;(4):2-4. PMID: 12319855.
Sağlam, F. (1989). Kadınlarda Şişmanlığın Görülme Sıklığı ve Şişmanlık Oluşumunu Etkileyen Etmenler. Beslenme ve Diyet Dergisi, 18(2). https://beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/725 adresinden erişildi.
Saka, H. N. ve Neyzi, O. (2005). Puberte başlangıç yaşı değişiyor mu? Türk Pediatri Arşivi, 40(1), 7-14. Salkind, Neil J., Encyclopedia of Human Development, “Puberty”, ed:Neil J.Salkind. Sage Publication, 1050-1053. ISBN: 1-4129-0475-7. 2006
Sönmez, G. (2015). Menarş Yaşı ve Antropometrik Ölçüler Arası İlişki: Sivas İl Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antropoloji ABD.
Şenol V, Gündüz E, Öztürk A. (2010). Kayseri ilinde adolesan kızların menarş ve menstruasyon konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst 2010;20(2):77-83.
Tanner J.M., (1989). Foetus into Man Ware: Castlemead Publications, 2nd.ed.
Tekgül, N., Saltık, D. ve Vatansever, K. (2014). Secular trend of menarche age in an immigrant urban city in Turkey: Izmir. The Turkish Journal of Pediatrics, 56(2), 138-143.
Topan,A., Kuzlu Ayyıldız, T., Kurt, A., Seval, M.(2021).Ergenlik Dönemindeki Öğrencilerin Menarş Yaşı ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Vol:11(3), 480-485.
Tuncer, I. (2007). Konya İl Merkezindeki 11-16 Yaş Grubu Kız Öğrencilerde Sosyoekonomik Durum, Antropometrik Vücut Ölçümleri ve Menarşla Büyüme ve Gelişmenin Değerlendirilmesi. S.D.Ü. Tıp Fak. Derg., 14(1), 25-28.
Vicdan, K., Kukner, S., Dabakoglu, T., Ergin, T., Keles, G. ve Gokmen, O. (1996). Demographic and epidemiologic features of female adolescents in Turkey. The Journal of Adolescent Health: Official Publication of the Society for Adolescent Medicine, 18(1), 54-58. doi:10.1016/1054-139x(95)00127-e
Yabancı, A. (2019). Adölesan Dönemdeki 15-17 Yaş Kız Öğrencilerin Beslenme ve Sosyoekonomik Durumları ile Menarş Sonrası Uzama Düzeylerinin Tespiti, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik Bölümü.
Yardımcı, H. ve Özçelik, A. Ö. (2006). Ankara ili Gölbaşı ilçesinde yetişkin kadınların antropometrik ölçümleri ve beslenme alışkanlıkları üzerinde bir araştırma. Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu yayın no: 13. Ankara: Ankara Üniversitesi. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/9087 adresinden erişildi. Erişim Tarihi: Kasım 2022.
Yücel, G. (2015). 9-18 Yaşları Arası Kızlarda Menstrüasyon Problemleri, Tıpta Uzmanlık Tezi, Kayseri Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD.