Maveraünnehir’de Astronomi ve Ulugbek Mektebi

Dünya medeniyet merkezlerinden biri olan Maveraünnehir’de ilim-fen ve düşüncenin gelişimi çok eski dönemlere dayanır ve özellikle Ortaçağ’da zirveye ulaşmıştır. Bu sunumda Mirzo Ulugbek’in (1393-1449) mektebi ve onun Maveraünnehir’de bilimin gelişmesine etkileri hakkında bilgi vermek amaçlanmaktadır. IX. yüzyıldan itibaren Maveraünnehir ve Horasan bölgelerinde Samaniler, Karahanlılar, Harezmşahlar ve Timuriler’in hüküm sürdüğü dönemlerde ilim-fen, özellikle de astronomi (Gökbilim) hızlı bir şekilde gelişme göstermeye başlamıştır. Bu dönemde gökbilimi cihazlar icat etme ve onları geliştirme, ilim merkezlerinin meydana gelişi ve astronomi biliminin geliştirilmesi, rasathanelerin inşası ve gökbilimsel deneyleri ile ilgili araştırmalar gerçekleştirilerek önemli neticeler elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Astronomi, felsefe, metodoloji, Maveraünnehir, Horasan, tabiiyyât, rasathane

Astronomy and the School of Ulugbek in Māwarāʼal-Nahr

The development of ilm-science and thought in Mā warāʼ al-Nahr, one of the World's centers of civilization is extended to ancient times and reached its peak in the Medieval. In this presentation, it is aimed to give information about the school of Mirzo Ulugbek (1393-1449) and its effects on the development of science in Mā warāʼ al-Nahr. From the IX. Century in Mā warāʼ al-Nahr and Khorasan regions under the reigns of Samanid, Karakhanid and Timurid dynasties science, especially astronomy has begun to develop rapidly. In this period significant results were obtained by inventing and developing astronomical devices, developing the science of astronomy and constructing the observatories, science centers.

Keywords:

Astronomy, philosophy, methodology, Maveraünnehir, Horasan, naturality, observatory,

PDF

___

Маънавият Юлдузлари, Марказий Осиёлик Машҳур Сиймолар, Алломалар, Адиблар, (2001). Абдулла Қодирий Номидаги Халқ Мериси Нашриёти, Тошкент
Темурийлар Бунёдкорлиги Давр Манбаларида, (1997). Абдулла Қодирий Номидаги Халқ Мериси Нашриёти, Тошкент.
Баҳром Абдухалимов, Байт Ал-Ҳикма ва Марказий Осиё Олимларининг Бағдоддаги Илмий Фаолияти, (2010). O’zbekiston Нашриёти, Тошкент.
М.М.Хайруллаев, Ўрта Осиёда Илк Уйғониш Даври Маданияти, Ўзбекистон (1994). Республикаси Фанлар Академияси, Фан Нашриёти, Тошкент
Буюк Истеъдод Соҳиблари, (2002). Editör: М.М.Хайруллаев, Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлигининг Адолат Нашриёти, Тошкент.
Шарқшунослик, (2002). Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси, Фан Нашриёти,
И.М.Мўминов, (1993). Амир Темурнинг Ўрта Осиё тарихида тутган ўрни ва роли, Фан Нашриёти, 2.нашри, Тошкент.
Ma’naviyat Yulduzlari, (2011). Editör: F.Hasanov, O’zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, Toshkent,
Bayrakdar, M. (2012). İslam Bilim Adamları, İnkilab yayınları, İstanbul.
Bayrakdar, M. (2012). İslam’da Bilim ve Teknoloji Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, Ankara.
Celal, V. (2014). Maveraünnehir’de IX-XII Yüzyıllarda Felsefî Düşüncenin Yaygınlaşması, The 3rd Internatioanal Conference on Science Culture and Sport (24-26 May, 2014 Sarajevo, Bosnia-Herzegovina) International Journal of Science Culture and Sport, Special Issue 1, 2014.
Felsefe Ansiklopedisi (Cilt 1) 2003). Editör: Ahmet Cevizci, Etik Yayınları, İstanbul.
Unat, Y. (2012). “Uluğ Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXXXII