Türkiye'nin Filistin politikasında ABD yada AB çizgisi: Güvenlik etkeninin belirleyiciliği

Bu çalışma, ABD’nin ve Avrupa Birliği (AB)’nin Filistin sorununa yakla şımları ile Türkiye’nin Filistin politikası arasındaki ilişkiyi incelemektedir. ABD, İsrail’i Orta Doğu’da stratejik değere sahip bir müttefik olarak gör mektedir. Amerikan kamuoyunun İsrail’e sempatisi ve Yahudi lobisinin ABD dış politikasını yönlendirmesinin de etkisiyle, Washington için, Tel Aviv’in güvenliğinin sağlanması bölgedeki öncelikli dış politika hedeflerin den biridir. Bölgeyle köklü tarihi, kültürel ve ekonomik ilişkilere sahip olan AB ise, Filistin sorununda Arap tarafının söylemlerine daha fazla yer veren bir politika izlemektedir. Ancak, AB’nin sorunun çözümüne ilişkin katkısı “sivil güç” seviyesinde kalmaktadır. ABD’nin ve AB’nin Filistin me selesiyle ilgili farklı yaklaşımlar sergilemeleri, Türkiye için bir ikilem do ğurmaktadır. Türkiye’nin Filistin politikasının ilkeleri genelde AB çizgi sindedir. Bu makaledeki örnek olay çalışmalarında da görüldüğü üzere, Türkiye, dış politikasında güvenlik kaygılarının geri planda ve ekonomik hedeflerinin önde olduğu dönemlerde AB çizgisine paralel bir politika iz lemektedir.Güvenlik endişelerinin yükseldiği zamanlarda ise Ankara, Washington’la ilişkilerine önem veren ve Tel-Aviv’e karşı göreli olarak daha yakın ve ılımlı bir tutum takınmaktadır.

The US or the EU lines in Turkey's palestinian policy: Security as the determinant factor

This study analyzes the relationship between Turkey's Palestinian policy and the US' and the EU's approaches to the Palestinian problem. For the US, Israel is a strategic ally in the Middle East. Together with the sympathy of the American public opinion towards Israel and the impact of the Jewish Lobby on the US foreign policy, Israel's security is a leading American foreign policy objective in the region. EU, having deep-rooted historical, cultural and economic ties with the Middle East, follows a Palestinian policy which covers more Arabian arguments than the US'. However, EU's contribution for the solution of the problem remains at "civil power" level. The US' and EU's differing positions on Palestinian issue lead Turkey to a dilemma. Principles of Turkey's Palestinian policy are generally in line with the EU's. As seen on case studies in this article, when security concerns are not high and economic objectives have priority on the Turkish foreign policy agenda, Turkey follows a pro-European Palestinian policy. But when Turkey is anxious about its security, Ankara gives emphasis on its relations with the US and has a relatively more moderate attitude towards Tel-Aviv.

PDF

___

Abdul Hadi, Mahdi, (der.) Documents on Palestine, Vol. II: 1948-1973, (Kudüs: Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs, 2007).

Abdul Hadi, Mahdi, (der.) Documents on Palestine, Vol. III:1974-1987, (Kudüs: Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs, 2007).

Abdul Hadi, Mahdi, (der.) Documents on Palestine, Vol. IV: 1987-1994, (Kudüs: Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs, 2007).

Acar, Özgen, “Beyrut’ta Üslenen ASALA’yı Sovyetler Yönlendiriyor”, Milliyet, 17 Haziran 1982.

Akder, Halis, “Turkey’s Exports Expansion in the Middle East, 1980-1985”, The Middle East Journal, Vol. 41, No. 4, Sonbahar 1987, s. 553-567.

Akgün, Mensur, “Cem’in Ziyareti”, Yeni Yüzyıl, 12 Temmuz 1998.

Altunışık, Meliha B., “Güvenlik Kıskacında Türkiye-Ortadoğu İlişkileri”, içinde Gencer Özcan ve Şule Kut, (der.) En Uzun Onyıl: Türkiye’ninGüvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, (İstanbul: Boyut Kitapları, 1998), s. 329-353.

“Ankara Bibi’den Rahatsız”, Milliyet, 3 Ekim 1997.

“Arafat Cem’e Soğuk”, Yeni Yüzyıl, 9 Temmuz 1998.

Arı, Tayyar, Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika, (İstanbul: Alfa Yayınları,1997).

Arı, Tayyar, “ABD-İsrail İlişkileri ve Orta Doğu Barış Süreci”, Avrasya Dosyası, Cilt: 5, Sayı:1, İlkbahar 1999, s. 233-249.

Armaoğlu, Fahir, Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları(1948-1988), (Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1989).

Ataman, Muhittin, “Orta Doğu’da ABD-AB Rekabeti ve Türk Dış Politikasına Etkileri”, Avrasya Dosyası, Cilt: 12, Sayı: 2, Mayıs-Ağustos 2006

Bard, Mitchell, U.S. Aid to Israel, http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/us- israel/foreign-aid.html, (Erişim Tarihi: 18.10.2010)

“Barış Sürecini Canlandır”, Cumhuriyet, 10 Temmuz 1998.

Başbakan Bülend Ulusu’nun Konuşma, Demeç ve Mesajları, (Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1982).

Bengio, Ofra, Türkiye-İsrail: Hayalet İttifaktan Stratejik İşbirliğine, Filiz Kaynak Dişkaya, (çev.) (İstanbul: Erguvan Yayınevi, 2009).

Clawson, Patrick, “US and European Priorities in the Middle East”, içinde Gustav Lindstrom, (der.) Shift or Rift: Assessing US-EU Relations afterIraq, (Paris: European Union Institute for Security Studies, 2003), s. 127-145.

Cleveland, William L., A History of the Modern Middle East, (Boulder: Westview Press, 1994).

Carter, Jimmy, Palestine: Peace Not Apartheid, (New York: Simon&Schuster Paperbacks, 2007).

Congressional Research Service, U.S. Foreign Aid to Israel: CRS Report for Congress, 16 Eylül 2010, http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf, (Erişim Tarihi: 18.10.2010)

“Demirel’den Arafat’a Destek”, Cumhuriyet, 1 Ağustos 1998.

Dışişleri Bakanı İlter Türkmen’in Konuşmaları, Demeçleri ve Basına Verdiği Mülakatlar: 21 Eylül 1980- 3 Kasım 1983, (Ankara: Dışişleri Bakanlığı Matbaası, 1983).

Efe,Haydar, “Soğuk Savaş Döneminde Avrupa’da Ortak Dış Politika Oluşturma Çabaları”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 9, No: 1 (2010), s. 37-62.

Elekdağ, Şükrü, “2 ½ War Strategy”, Perceptions, Vol. 1, No. 1, Mart-Mayıs 1996), s. 33-57.

“Eller, İsrail’e Lanet İçin Kalktı”, Hürriyet, 25 Eylül 1982.

Erhan, Çağrı ve Arat, Tuğrul, “AT’yle İlişkiler”, içinde Baskın Oran, (der.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt 2: 1980-2001, (İstanbul, İletişim Yayınları, 2006), s. 83-101.

Girgin, Kemal, T.C. Hükümet Programlarında Dış Politikamız (70 Yılın Panoraması), 1923-1993, (Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı, 1993).

Gilbert, Martin, Israel: A History, (New York: Harper Perennial, 2008).

Güner, Ahmet, “Türk-İsrail Anlaşmasının Bilinmeyenleri”, Aksiyon, 18-24 Mayıs 1996, Sayı: 76, s. 80-87.

Güvenç, Serhat, “Bir Dış Politika Aracı Olarak Türk Silahlı Kuvvetleri: Yetenekler ve Uygulamalar”, Gencer Özcan, Türkiye-İsrail İlişkilerinde Dönüşüm: Güvenliğin Ötesi, (İstanbul: TESEV, 2005), içinde Faruk Sönmezoğlu, (der.) Türk Dış Politikasının Analizi, (İstanbul: Der Yayınları, 2004), s. 895-933.

Hatipoğlu, Esra, “The EU and the USA in the Middle East”, Turkish Review of Middle East Studies, 2003 Yıllığı, s. 45-65.

Hollis, Rosemary, “The Union and the Arab-Israeli Conflict: From Venice to Madrid”, içinde PASSIA Seminar: The European Union, (Kudüs: PASSIA Publication, 1996), s. 54-57.

http://www.gallup.com/poll/1639/Middle-East.aspx, (Erişim Tarihi: 20.04.2010)

http://www.pollingreport.com/israel.htm, (Erişim Tarihi: 20.04.2010)

http://www.tonyblairoffice.org/quartet/pages/key-issues, (Erişim Tarihi: 12.11.2010)

Inbar, Efraim, “Regional Implications of the Israeli-Turkish Strategic Partnership”, Middle East Review of International Affairs, Vol. 5, No. 2, Haziran 2001, http://meria.idc.ac.il/journal/2001/issues2/jv5n2a5.html, (Erişim Tarihi: 14.05.2010)

Karakoç, Ekrem, “ABD’nin Filistin Politikası”, içinde M. İbrahim Turhan, (der.) Filistin: Çıkmazdan Çözüme, (İstanbul: Küre Yayınları, 2003), s. 101-130.

Kibaroğlu, Mustafa, “Turkey and Israel Strategize”, Middle East Quarterly, Vol. 9, No. 1 Kış 2002, s. 61-65.

Kohen, Sami, “Ortadoğu’da Dengeli Politika”, Milliyet, 11 Temmuz 1998.

Kohen, Sami, “Türkmen: İsrail, Lübnan’dan Derhal Çekilmeli”, Milliyet, 17 Haziran 1982.

Liel, Alon, Turkey in the Middle East: Oil, Islam and Politics, (Boulder: Lynne Rienner Publishers, 2001).

Lieber, Robert J., “US-Israeli Relations Since 1948”, Middle East Review of International Affairs, Vol. 2, No. 3 (Eylül 1998), http://www.meria.idc.ac.il/JOURNAL/1998/issue3 /jv2n3a2.html, (Erişim Tarihi: 18.04.2010)

Mearsheimer, John M. ve Walt, Stephen M., “The Israel Lobby and U.S. Foreign Policy”, Middle East Policy, Vol. 13, No. 3, Sonbahar 2006, s. 29-87.

Mercan, Sezgin, “Avrupa Dış Politikası: İsrail-Filistin Çatışması Örnek Olayı”, Akademik Orta Doğu, Cilt: 3, Sayı: 1, 2008, s. 97-131.

Olson, Robert, Turkey’s Relations with Iran, Syria, Israel and Russia, 1991-2000: The Kurdish and Islamist Questions, (Kaliforniya, Mazda Publishers, 2001).

Oran, Baskın, “Türk Dış Politikasının Teoriği ve Pratiği”, içinde Baskın Oran, (der.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt 1: 1919-1980,(İstanbul: İletişim Yayınları, 2005), s. 17-93.

Oran, Baskın, “24 Ocak 1980 Kararları Kutusu”, içinde Baskın Oran, (der.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt 1: 1919-1980,(İstanbul: İletişim Yayınları, 2005), s. 665.

Ortega, Martin, “The Achilles Heel of Transatlantic Relations”, içinde Gustav Lindstrom, (der.) Shift or Rift: Assessing US-EU Relations after Iraq, (Paris: European Union Institute for Security Studies, 2003), s. 147-167.

“Özal: İsrail Saldırısı İnsanlık İçin Kara Bir Lekedir”, Milliyet, 17 Haziran 1982.

Özcan, Gencer, “Doksanlı Yıllarda Türkiye’nin Değişen Güvenlik Ortamı”, içinde Gencer Özcan ve Şule Kut, (der.) En Uzun Onyıl: Türkiye’nin Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, (İstanbul: Boyut Kitapları, 1998), s. 13-43.

PLO Negotiations Affairs Department, Negotiations Primer, Ramallah, 2009.

Roy, Sara, “Reflections on the Israeli-Palestinian Conflict in U.S. Public Discourse: Legitimizing Dissent”, Journal of Palestinian Studies, Vol. 39, No. 2, Kış 2010, s. 23-38.

Rubin, Barry, Misperceptions and Perfect Understanding: The United States and the PLO, http://www.meria.idc.ac.il/books/misperceptions.html, (Erişim Tarihi: 18.04.2010)

Said, Edward W., The End of the Peace Process: Oslo and After, (Londra: Granta Books, 2002).

Sever, Ayşegül, “AB ve ABD’nin Ortadoğu’da Politika Öncelikleri ve Türkiye”, içinde Faruk Sönmezoğlu, (der.) Türk Dış Politikasının Analizi, (İstanbul: Der Yayınları, 2004), s. 359-377.

“Suriye’ye Sert Yanıt”, Sabah, 9 Eylül 1998.

Şenel, Muzaffer, “Avrupa Birliği’nin Ortadoğu Barış Süreci’ne Etkileri”, içinde M. İbrahim Turhan, (der.) Filistin: Çıkmazdan Çözüme, (İstanbul: Küre Yayınları, 2003), s. 131-180.

Tavlaş, Nezih, “Türk-İsrail Güvenlik ve İstihbarat İlişkileri”, Avrasya Dosyası, Cilt: 1, Sayı: 3 (Sonbahar 1994), s. 5-31.

TBMM, TBMM Tutanak Dergisi, 11.4.1996, Birleşim: 36, Oturum: 1.

Tınç, Ferai, “Arafat’a Destek”, Hürriyet, 31 Temmuz 1998.

“Türk-Yunan Dışişleri Bakanları Yarın Buluşuyor”, Hürriyet, 1 Ekim 1982.

Uluğbay, Hikmet, “1981-1990 Döneminde Bazı Ülkelerin Türkiye’nin İhracat ve İthalatındaki Payları Kutusu”, içinde Baskın Oran, (der.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt 2: 1980-2001,( İstanbul, İletişim Yayınları, 2006), s. 15.

Use of the Veto on the United Nations Resolutions by the USA, http://www.krystal.com/d emocracy-whyusa03.html, (Erişim Tarihi: 18.10.2010)

U.S. Vetoes of UN Resolutions Critical of Israel: 1972-2006), http://www.jewishvirtuallibr ary.org/jsource/UN/usvetoes.html, (Erişim Tarihi: 18.10.2010)

Yalçıntaş, Nevzat, “Economic Relations Between Turkey and Islamic Countries”, Studies on Turkish-Arab Relations, 1986 Yıllığı, s. 317-326.