Türkiye’ nin Pakistan politikası : İkili ilişkilerdeki temel dinamikler

Türkiye ve Pakistan, daima iyi ilişkilere sahip iki ülke olduğu gibi ulus- lararası alanda ortak güvenlik politikaları geliştirme konusunda da işbirliği yapmaktadır. Nüfusları Müslüman çoğunluğa dayanan ve si- yasi, ekonomik ve askeri kapasite açısından orta büyüklükte güç olarak nitelendirilebilecek bu iki dost ülkenin ilişkilerinin analizinin yapılma- sı, uluslararası ilişkilerdeki bu tür ilişki tarzlarını anlayabilmek açı- sından açıklayıcı olacaktır. Bu amaçla, Türkiye-Pakistan ilişkilerinin başlangıcından bu yana nasıl geliştiği, ilişkilerin temel dinamiklerinde değişiklik olup olmadığı ve eğer bir değişim yaşandıysa bunun ne şekil- de gerçekleştiği bu makalenin temel konuları arasında bulunmaktadır. İkili ilişkilerde yaşanan değişim ve dönüşüm açıklanırken dini-kültürel yakınlık (ortak kimlik), ortak güvenlik kaygıları ile ortak ekonomik çı- karlar gibi temel unsurlar üzerinde durulacaktır. Makalede ayrıca bu iş birliği alanlarının hangisi veya hangilerinin ikili ilişkilerde daha be- lirleyici olduğu hususu da değerlendirilecektir.

Turkey’ s policy towards Pakistan: Main dynamics of the bilateral relations

While Turkey and Pakistan are two countries with everlasting and intimate relations, they also cooperate in order to develop common security policies in the international arena. It will be explanatory in formulizing the kind of relations between such countries, when we are to shed light over the relations between the two which bear similar economic, political and military capabilities that can be identified with medium-sized powers. Moreover, both nations have predominantly Muslim majorities and their relations are friendly as well. For that purpose, this article focuses on how relations between Turkey and Pakistan have evolved ever since they were established, and whether changes have occurred or not concerning the basic dynamics of bilateral relations. In addition, if changes in dynamics are observed, the study will further elaborate on why and how those changes have taken place. While change and transformation in bilateral relations is explained, special emphasis will be laid on major factors such as religious-cultural affinity (common identification), common security considerations and common economic interests. The question of which fields of cooperation mentioned above prevails in determining the course of bilateral relations will also be considered.

PDF

___

“6 Başlıkta Mutabakat”, Milliyet, 27 Ekim 1992.
“Abdullah Gül: Türkiye Pakistan Dayanışması Sürecek”, BBC Türkçe, 1 Nisan 2010, http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2010/04/100401_pakistan_turkey.shtml (Erişim Tarihi: 01 Nisan 2012).
Akyol, Taha, “Pakistan ve Türkiye”, Milliyet, 17 Mart 1995.
Alnar, Zerin, “Korutürk’ün Pakistan Gezisinin Bilançosu”, Milliyet, 25 Kasım 1975.
Amin, Shahid, Pakistan’s Foreign Policy: A Reappraisal, (London: Oxford University Press, 2000).
Ansari, Z.A. ve Moten, A.R., “From Crisis to Crisis: Musharraf ’s Personal Rule and the 2002 Elections in Pakistan”, The Muslim World, Vol. 93, No. 3-4, ss. 373-381.
Armağan, Haldun, “ABD’den Ambargo”, Milliyet, 3 Haziran 1988.
Ayres, A., “Musharraf ’s Pakistan: A Nation on the Edge”, Current History, April 2004, ss.151-157.
Aytül, Turhan, “İngiltere Bağdat Paktında İstenmiyor”, Milliyet, 24 Haziran 1958.
“Bağdat Paktı Gümrük Birliği Kurulacak”, Milliyet, 22 Mayıs 1957.
“Bağdat Paktı Konseyi Dün Karaçi’de Toplandı”, Milliyet, 27 Ocak 1959.
“Bağdat Paktı Memleketleri Radyo İstasyonları Kuruluyor”, Milliyet, 5 Temmuz 1957.
Batur, Nur, “Delhi’den Kıbrıs’a Olumlu Yaklaşım”, Milliyet, 11 Nisan 1986.
Batur, Nur, “Pakistan Başbakanı Cuneco: Kıbrıs’ta yanınızdayız”, Milliyet, 30 Haziran 1986.
“Bayar’ın Seyahati ve Orta Doğu Savunması”, Milliyet, 21 Ocak 1954.
Bilgin, Pınar, “Türkiye’nin Güvenliğinde Batı Yönelimli Dış Politikaların Oynadığı Rolü Anlamak”, içinde Yelda Demirağ ve Özlen Çelebi, der., Türk Dış Politikası: Son On Yıl, Ankara, Palme Yayıncılık, 2011, ss. 1-20.
Birand, Mehmet Ali, “Türkiye Ağabey Rolünü Bırakmalı”, Milliyet, 30 Nisan 1970.
Bose, S. Chandra, The Indian Struggle, (London: Asia Publishing House, 1964).
“Butto’dan Bir Dizi Temas”, Milliyet, 26 Mayıs 1989.
“Butto’ya ilgi az”, Milliyet, 7 Aralık 1993.
Chaudhri, M. Ali, The Emergence of Pakistan, (Lahore: University of Punjab, 1988).
Chopra, S., “Islamic Fundamentalism and Pakistan’s Foreign Policy”, içinde V. Grover ve R. Arora, der., Political System in Pakistan 4, (New Delhi: Deep & Deep Publi- cations, 1995).
Çağıran, Mehmet E., “12 Eylül Askeri Darbesi ve Dış Politika Anlayışı”, içinde Haydar Çakmak, der., Türk Dış Politikası (1919–2012), (Ankara: Platin Yayınları, 2012).
Çelik, Harun, Uzaktaki Yakın Ülke: Pakistan, (İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2008).
Çolakoğlu, Selçuk, “Dış Politika Yapım Sürecinde Din Faktörünün Etkisi: Pakistan Örneği”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı. 36, Mart 2007, ss. 61-84.
Çorabatır, Metin, “Orduya Göre Kaza Değil, Sabotaj”, Milliyet, 20 Ağustos 1988.
“Demirel, İslamabad’da”, Milliyet, 25 Ekim 1992.
“Dışişleri Bakanı Davutoğlu, Pakistan Dışişleri Bakanı ile Bir Araya Geldi”, Cihan Haber Ajansı, 26 Ağustos 2009.
Doğan, Zülfikar, “Eximbank Pakistan İçin Musluğu Açtı”, Milliyet, 7 Nisan 1993.
Doğan, Zülfikar, “Pakistan’da İptal Edilen İhale Siyasi Krize Dönüştü”, Milliyet, 24 Aralık 1993.
Doğan, Zülfikar, “Butto Neden Çark Etti?”, Milliyet, 25 Aralık 1995.
“Ecevit Butto’nun Affını İstedi”, Milliyet, 21 Mart 1978.
“ECO Genişliyor”, Milliyet, 26 Ekim 1992.
Ekrem, Erkin, “Güney Asya Açılımı: Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Ziyareti”, 17 Şubat 2010, http://www.sde.org.tr/tr/kose-yazilari/193/guney-asya-acilimi-cumhurbaskani-abdullah-gulun-ziyareti.aspx (Erişim Tarihi 17 Nisan 2010)
Ganguly, S., “Pakistan, the Other Rogue Nation”, Current History, April 2004, ss.147- 150.
Gardezi, H., “The Resurgence of Islam, Islamic Ideology and Encounters with Imperialism”, içinde H. Gardezi ve J. Rashid, der., Pakistan: The Unstable State, (Lahore: Vanguard Books Ltd., 1983), ss. 299-311.
“Gilani’yle İmam-Hatip Modelini Konuştular”, Sabah, 25 Ekim 2009.
Gupta, S. K. “Islam as a Factor in Pakistani Foreign Relations”, içinde V. Grover ve R. Arora, der., Political System in Pakistan 4, (New Delhi: Deep & Deep Publications, 1995), ss. 204-227.
Gürün, Kamuran, Dış İlişkiler ve Türk Politikası: 1939’dan Günümüze, (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1983).
Hussain, M., Pakistan and Changing Regional Scenario, (Lahore: Zaildar Park Ichhra, 1988).
“İnönü Politikadan Ayrılma Konusunda Butto’ya Şimdi Ben Bekliyorum Dedi”, Milli- yet, 19 Ekim 1973.
İpekçi, Abdi “Pakistan’ın Uğradığı Saldırı ve Türkiye’nin Tutumu”, Milliyet, 9 Eylül 1965.
“İran ve Pakistan’ın Mal Almasını İstedik”, Milliyet, 4 Ağustos 1967.
İsen, Galip, “Butto’nun Oğluna Sürgünde Kuracağı Hükümete Destek Olamayacağımı- zı Bildirdik”, Milliyet, 31 Temmuz 1978.
“İskender Mirza Bugün Ankara’da”, Milliyet, 15 Temmuz 1956.
“İstanbul-Ankara Telefonu Araçsız Yapılabilecek”, Milliyet, 23 Kasım 1962.
“İstanbul’da Türkiye-Afganistan-Pakistan Üçlü Zirve Toplantısı”, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 24 Aralık 2010. http://www.tccb.gov.tr/haberler/170/78467/ istanbulda-turkiyeafganistanpakistan-uclu-zirve-toplantisi.html (İndirilme Tarihi 15 Eylül 2012)
Karacan, Ali Naci, “Başbakan Adnan Menderes’in Milliyet’e Çok Mühim Beyanatı”, Milliyet, 7 Ağustos 1950.
“Karaçi’de Mühim Kararlar Alınıyor”, Milliyet,16 Mart 1952.
“Karaşi İstanbul Yolu”, Milliyet, 27 Ocak 1957.
“Karzai ve Müşerref ’ten Bildiri”, BBC Turkish, 30 Nisan 2007, http://www.bbc.co.uk/ turkish/europe/story/2007/04/070430_turkey_pakistan_afghan.shtml. (İndirilme Tarihi 30.08.2012)
Kaur, R., Islamic Co-operation and Unity, (New Delhi: Deep & Deep Publications, 1993).
Kheli, S. T., “In Search of an Identity: Islam and Pakistan’s Foreign Policy”, içinde A. Dawisha, der., Islam in Foreign Policy, (London: Cambridge University Press, 1983), ss. 68-83.
“Kıskanılan Ortaklık”, Milliyet, 22 Ekim 1987.
“KKTC’ye Pakistan Desteği”, Milliyet, 15 Ağustos 1987.
“Kurtuluş Savaşı’nda Hint Müslümanlarından Gelen Destek”, Popüler Tarih, Kasım 2000, Sayı. 6, ss.4-6.
Lawrence, Z. ve Burke, S. M., Pakistan’s Foreign Policy, (Oxford: Oxford University Press, 1990).
Mahmood, T., “Pakistan ve Orta Asya”, Avrasya Etüdleri, Kış, 1996/97, ss.79-94.
“Menderes Pakistan’da Tezahüratla Karşılandı”, Milliyet, 19 Mart 1956.
“No:158 - 18 Ekim 2005, Pakistan ́da 8 Ekim 2005 Günü Meydana Gelen Deprem Felaketinin Ardından Yapılan Yardımlar hk.”, T.C. Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa. gov.tr/no_158---18-ekim-2005_-pakistan_da-8-ekim-2005-gunu-meydana-gelen- deprem-felaketinin-ardindan-yapilan-yardimlar-hk_.tr.mfa (İndirilme Tarihi 25.08.2012)
Oran, Baskın, Türk Dış Politikası I (1919-1980), (İstanbul: İletişim Yayınları, 2011), ss.29- 31.
“Orta Doğu’da Yeni Bir Pakt”, Milliyet, 23 Ocak 1985.
“Orta Doğu Paktını Geciktiren Sebepler”, Milliyet, 8 Şubat 1954.
Ozkan, Mehmet, “Can the Rise of New Turkey Lead to a New Era in India-Turkey Re- lations?”, IDSA Issue Brief, September 20, 2010, ss.1-11.
Öymen, Altan, “Bosna’daki Görev”, Milliyet, 3 Şubat 1994.
“Pakistan’a Cephane Yollayacağız”, Milliyet, 14 Aralık 1971.
“Pakistan’a İntikam Kotası Tartışılıyor”, Milliyet, 27 Aralık 1993.
“Pakistan Başbakanı Kıbrıs’ta Çarpışmak İstediklerini Açıkladı”, Milliyet, 22 Temmuz 1974.
“Pakistan BM’de Kıbrıs Çıkarmasını Savundu”, Milliyet, 9 Ekim 1974.
“Pakistan Bizle Silah Sanayi Kurmak İstiyor”, Milliyet, 29 Mayıs 1975.
“Pakistan Cumhurbaşkanı Pervez Müşerref Onuruna Verdikleri Akşam Yemeği”, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 19 Ocak 2004. http://www.tccb.gov.tr/ ahmet-necdet-sezer-konusmalari/495/56680/pakistan-cumhurbaskani-pervez- muserref-onuruna-verdikleri-aksam-yemegi.html (21.08.2012)
“Pakistan’da Selden 5000 Kişi Öldü”, Milliyet, 13 Ekim 1955.
“Pakistan Devlet Başkanı Bugün Ankara’da”, Milliyet, 29 Ağustos 1983.
“Pakistan Devlet Başkanı Gürsel’e Mesaj Yolladı”, Milliyet, 17 Eylül 1984.
“Pakistan Enformasyon Bakanı “Ermeni İddiaları Sahte Ve Asılsızdır”, Milliyet, 15 Ağustos 1983.
“Pakistan’ı Durdurun”, Milliyet, 22 Kasım 1985.
“Pakistan’ın Nesi Varsa Sizindir”, Milliyet, 3 Kasım 1977.
“Pakistan İle Dostluk Andlaşması İmzaladık,” Milliyet, 27 Temmuz 1951.
“Pakistan İle Ticaretimizin İnkişafı Bekleniyor”, Milliyet, 17 Haziran 1954.
“Pakistan Maliye Bakanı Bir Basın Toplantısı Yaptı”, Milliyet, 3 Eylül 1950.
“Pakistan Ordusunu Türkiye Emrine Verdi”, Milliyet, 28 Kasım 1967.
“Pakistan Orta Doğu Paktına Davet Edildi”, Milliyet, 3 Nisan 1955.
“Pakistan Seçimleri ve Türkiye”, Milliyet, 17 Kasım 1988.
“Pakistan Sefiri Ekselans Mian Beşhir’in Beyanatı”, Milliyet, 9 Aralık 1950.
“Pakistan Ve Seylan Gazetelerinde Basın Rejimimiz Aleyhinde”, Milliyet, 22 Şubat 1960.
“Pakistan Yardıma İtiraz Etti”, Milliyet, 3 Mart 1963.
Quaid-i Azam Mohammad Ali Jinnah: Speeches and Statements 1947-1948, (Lahore: Research Society of Pakistan, 198).
Quarishi, S. Al-Din ve Burke, S. M., The British Raj in India: A Historical Review, (Ox- ford: Oxford University Press, 1995).
Rashid, A., “Pakistan: Trouble Ahead, Trouble Behind”, Current History, April 1996, ss. 158-164.
Raza, Muhammad Riaz ve Akbar, Muhammad Wasim, “Image of President Asif Ali Zardari as Portrayed by Daily Dawn and News: A Discourse Analysis of Editorials”, Mass Communication and Journalism, Vol. 2, No. 4, 2012, ss.1-6.
“RCD, 14 Ortak Tesis Kuracak”, Milliyet,18 Haziran 1969.
“RCD Ülkelerinin Demir Yollarını Türkiye Yapacak”, Milliyet, 27 Aralık 1968.
Rizvi, H. A., Pakistan and the Geostrategic Environment, (London: St. Martin’s Press, 1993).
“Rusya Hükümetimize Yeni Bir Nota Verdi”, Milliyet, 21 Mart 1954.
Sattar, Abdul, Pakistan’s Foreign Policy 1947-2005, (Karachi: Oxford University Press, 2007).
Shah , A., “Pakistan’s ‘Armored’ Democracy”, Journal of Democracy, Vol. 14, No. 4, Oc- tober 2003, ss.26-40.
Small, Andrew, “China’s Caution on Afganistan-Pakistan”, The Washington Quarterly, Vol. 33, No. 3, July 2010, ss.81-97.
Syed, A. H., “Pakistan in 1997”, Asian Survey, Vol. 38, No. 2, February 1998, ss.116-125.
Şimşek, Seda, “Pakistan Dönüşü Çok Önemli Tavsiye”, Bugün, 6 Eylül 2010.
Talbot, I., “Pakistan in 2003”, Asian Survey, Vol. 44, No. 1, January/February 2004, ss. 36-42.
“Turkish PM to Address Pak Parliament on May 21”, South Asian Media Net, 19 May 2012, http://southasianmedia.net/Test21/DetailPage.aspx?StoryID=68763. (Eri- şim Tarihi 22.08.2012).
“Türkiye-Afganistan-Pakistan 6. Üçlü Zirvesi”, Akşam, 1 Kasım 2011.
“Türk-Afgan Resmi Tebliği Yayınlandı”, Milliyet, 15 Temmuz 1955.
“Türkiye ile Pakistan PVD’nin Geleceği Konusunda Görüşmeyi Kararlaştırdı”, Milliyet, 2 Ekim 1979.
“Türkiye, İran, Pakistan Arasında Pasaport Kalkıyor”, Milliyet, 3 Şubat 1966.
“Türkiye, İran ve Pakistan Hava Projesine ABD 1 Milyon Dolar Veriyor”, Milliyet, 28 Ocak 1962.
“Türkiye’nin Hindistan’a Tank Satması Pakistan’ı Kızdırdı”, Milliyet, 22 Kasım 1968.
“Türkiye Orta Doğu Müdafa Paktı”, Milliyet, 5 Ocak 1953.
“Türkiye Pakistan Andlaşması, Siyasi İcmal”, Milliyet, 17 Şubat 1954.
“Türkiye, Pakistan’la Atom Bombası Denemesi Konusunda Anlaştı”, Milliyet, 22 Mayıs 1981.
“Türkiye, Pakistan ve İran Arasında Vize Kaldırıldı”, Milliyet, 18 Ekim 1964.
“Türkiye Pencap Felaketine Yardım Ediyor”, Milliyet, 28 Mart 1951.
“Türk Pakistan Dostluk Andlaşması İmzalandı”, Milliyet, 20 Şubat 1954.
“Türk-Pakistan”, Milliyet, 21 Kasım 1975.
“Türk-Pakistan Ortak Tatbikatı SSCB’yi Kızdırdı”, Milliyet, 15 Ağustos 1987.
“Üçlü Zirve Toplantısı Sona Erdi”, Milliyet, 22 Temmuz 1964.
Ünlü, Tuba, “Kıbrıs Sorunu ve 1974 Müdahalesi”, içinde Haydar Çakmak, der., Türk Dış Politikası (1919-2012), (Ankara: Platin Yayınları, 2012), ss. 681-689.
“Yahya Han İstanbul’u dolaşıyor”, Milliyet, 6 Mayıs 1970.
Yalçın, Nilüfer, “RCD Serbest Bölgesi 10 Yılda Gerçekleşecek”, Milliyet, 23 Nisan 1976.
Yalman, Ahmet Emin, “150 Milyonluk Bir Blok”, Milliyet, 16 Ekim 1964.
“Yeni Kurul Başkanı”, Milliyet, 20 Eylül 1962.
Zecchini, L., “Mian Navaz Ţerif ’in Tercihleri”, içinde Semih Vaner, der., Yaşadığımız Dünya 1992, (İstanbul: Metis Yayınları, 1991), ss.104-108.
“Ziya-ül Hak: KTFD’nin Bağımsızlığını Tanıyacak İlk Ülke Pakistan’dır”, Milliyet, 29 Ağustos 1983.