Mohtaram NASIRINIK, Elif GÜNEŞ, Gülşah ÇELİK BAŞOK

İRAN KONUTLARINDA MUTFAK MEKÂNININ MAHREMİYET OLGUSU ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

İran, tarihsel sürecinde yaşanan siyasi ve kültürel değişimler, İran'ın yalnızca kentsel planlamasına değil, aynı zamanda İran geleneksel konut mimarisine de yansımıştır. Bu yansımalar, İran toplumunun temel yapısını ve yaşayış biçimlerini de şekillendiren gizlilik ve içe kapanma yani mahremiyet olgusunu da etkilemiştir. Batı etkisi ile kültür ve yaşam tarzı da etkilenen İran'da, konut yapılarının iç mekân planlamasında içe kapanma yerini dışa açılmaya bırakmıştır. İran kadınlarının da Batı etkisi ile modern bir kültür ve yaşam tarzını benimsemesi ile konutta yer alan kadın egemen mekân olan mutfağın plan şeması ve kullanımı değişim göstermiştir. Mutfak mekânı, İran kültüründe bir mahremiyet simgesi olarak kadının egemen olduğu yer olmasından dolayı önemlidir. Bu çalışmada İran'ın tarihsel süreci dönemsel olarak irdelenmiş, mahremiyet konusuna tarihinin her döneminde önem vermiş olan İran toplumunda mahremiyet olgusu araştırılmıştır. Batı etkisi ile geleneksel konutların ve mutfak mekânlarının gelişim süreçleri, mahremiyet olgusunu ön plana çıkaran planlama kararları ve kriterleri incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, mutfak mekânlarının konutların gizli saklı bölümlerinde var olan kapalı mekânlarken, sanayileşme ve teknolojik gelişmelerle birlikte daha iletişime açık ve diğer mekânlarla ilişki halinde olan bir mekân haline dönüştüğü, zamanla gıdaları servis etmek için mutfak ve yemek odası arasında bir pencere açıldığı ve bu pencerenin açılmasıyla açık mutfak kullanımlarının gündeme geldiği görülmektedir.

THE INVESTIGATION OF THE KITCHEN SPACE IN IRANIAN HOUSES IN RESPECT TO THE CASE OF PRIVACY

The political and cultural changes experienced in Iran's historical process have not only reflected in Iran's urban planning, but also in Iranian traditional residential architecture. These reflections have affected the phenomenon of secrecy and introversion, which shapes the basic structure and lifestyles of Iranian society. In Iran, where culture and lifestyle were affected by the influence of the West, the interior space planning of the residential buildings was left to open to the outside instead of introvert. With the adoption of a modern culture and lifestyle by Iranian women with the influence of the West, the plan scheme and use of the kitchen, which is the dominant place in the house, has changed. The kitchen space is important because it is the dominant place of women as a symbol of privacy in Iranian culture. In this study, the historical process of Iran is examined periodically and the phenomenon of privacy in Iranian society, which has given importance to privacy in every period of its history, has been investigated. The development processes of traditional residences and kitchen spaces with western influence, planning decisions and criteria that bring privacy to the foreground were examined. It is seen that the kitchen spaces as closed spaces exist in the hidden parts of the residences and have transformed with industrialization and technological developments, over time a window was opened between the kitchen and the dining room to serve food, with the opening of this window, open use came to the fore.

PDF

___

Arjmandi, H., Tahir, M. M., Shabani, M. M., Che-Ani, A. I., Abdullah, N. A. G., & Usman, I. M. S. (2010). Application of transparency to increase day-lighting level of interior spaces of dwellings in Tehran - A lesson from the past. Selected Topics in Power Systems and Remote Sensing, 10, 297–307.
Bemanian, M., Saremi, H., Ahmadnejad, M., & Ghadi, H. R. (2015). Visual privacy patterns recognition in extroverted houses (case study: Sari). Current World Environment, 10 (Special Issue 1), 510-522. doi: 10.12944/CWE.10.Special-Issue1.64
Dilek, K. (2007). İran’da meşrutiyet hareketi ve dönemin siyasi gelişmeleri. Akademik Orta Doğu, 2 (1), 49-68.
Eskandrari, P. (2011). Analysis of traditional Iranian houses of Kashan, Iran in terms of space organization and access design (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi.
Einifar, A. (2003). A model of flexibility analysis in traditional Iranian housing. Journal of Fine Arts, 13, 64-77.
Fadaei Tamijani, H. (2018). Matbahtan mutfağa (çağdaş İran mimarisinde mutfak gelişmelerin incelenmesi) [Konferans sunumu]. İkinci Ulusal İç Mimarlık Konferansı, Tahran, İran.
Farhadi, S., Daneshpour, A., & Ghanbari, Y. (2016). Modern konut mimarisinde mahremiyetin İran-İslam mimarisinin özellikleriyle karşılaştırmalı incelemesi. İkinci Uluslararası İnşaat Mühendisliği, Mimarlık, Kentsel Planlama ve Sürdürülebilir Çevre Araştırmaları Konferansı. https://civilica.com/doc/529115
Gaderi, (2012). İran konutlarında mutfak evriminin incelenmesi. Tahran Mimarlık ve Sanat Dergisi, 26(1), 45-56.
Gholigani Moghadam, N. (2005). Historiology of the architecture of Iran. Tehran University
Golabi, M., & Bilsel, F. C. (2020).A study on the spatial organization of post-revolutionary houses in Tabriz (1980s). Megaron, 15 (4), 565-577.
Golkarian, S. (2017). Gacar/Kaçar Dönemi’nden günümüze Tahran konutlarının cephe değişimi (Şemiranat, 1. ve 3. Bölgesi) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi.
Hall, E. T. (1966). The hidden dimension. Doubleday Press.
Jalili, T., & Limouchi Deli, M. (2015). An analysis of the concept of privacy in Iranian architecture. The Second National Conference on Sustainable Development in Geography and Planning, Architecture and Urban Planning, Tahran, Iran. https://civilica.com/doc/423585
Kiani, M. (1996). Tazinat-e vabaste be memari-ye Iran dore-ye Islami [Dependent Decoration Dating Back to Islamic Iran’s Architecture]. Organization of Art Books Collection and Studies (SAMT).
Lor Afshar, E. (2018). Form and forces of open kitchens: The secularization of beauty and private space in postrevolutionary Iran. SSRN Electronic Journal. Doi: 10.2139/ssrn.3170065
Maviş, F. (2003). Endüstriyel yiyecek üretimi. Detay Yayıncılık.
Memarian, G. (1998). House typology in Iran with special reference to Shiraz (Yayımlanmamış doktora tezi). University of Manchester.
Millais, M. (2009). Exploding the myths of modern architecture. Frances Lincoln.
Mirmoghtadaee, M. (2009). Process of housing transformation in Iran. Journal of Construction in Developing Countries, 14(1), 69-80.
Nabavi, F., & Goh, A. T. (2011, July 5-8). Quality of home in Iran: The mismatch between design and lifestyle. 23rd ENHR 2011 Conference, New Housing Researcher’s Colloqium Workshop NHRDWS01,Toulouse, France.
Noberi, N. (2009). Mutfak evrimi ve tasarım deseni. Tasarım ve Hayat Dergisi, 11, 12-20.
Pirnia, M. K. (2008). Sabk Shenasiye Memari Iran (Stylistics of Iranian architecture). Sourosh Danesh.
Ramezan Jamaat, M., & Neyestani, J. (2010). Flaunt of tradition and modernity of Tehran homes input spaces in Qajar era. Journal of Fine Arts, (44), 65-75.
Rebousheh, D. (2016). İran geleneksel konutlarında mahremiyet olgusu ve çağdaş açık mutfaklar üzerinden değerlendirilmesi. İç Mekân Tasarımı.
Sarıkaya, Y. (2012). Geçmişten günümüze İran: Tarih, siyaset, toplum ve kültür. Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı-Dış Politikalar Araştırmaları Merkezi (Rapor No. 2).
Seyedian, A., & Kalaei, M. (2015). Behshahr şehrinde Pehlevi ve çağdaş Kaçar dönemlerinde konut planlarının iklimsel ve biçimsel bir yaklaşımla incelenmesi. Mimari, İnşaat Mühendisliği ve Kentsel Çevre Konulu İlk Ulusal Konferans, Hamedan, İran. http://www.civilica.com/doc/269954.
Şabani, R. (1365). Tarihe İctimayı İran der Devreye Afşar. Zarrin Yayınları.
Zabihi, S. (2010). Evaluating the effects of modern movement on contemporary residential buildings in Iran’s capital city-Tehran (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi.
Zomorshidi, H. (2011). The teachings of Persian architecture and building construction from the Qajar era till now. Journal of Islamic Iranian City Studies, 3, 1-10.
Zorlu, T., & Keskin, K. (2017). Kültür-konut etkileşiminde mahremiyet olgusu: Geleneksel UrfaAkçaabat/Ortamahalle evleri üzerinden karşılaştırmalı bir analiz. Online Journal of Art and Design, 5(2), 72-89.
URL-1: Bana Mohit Vira Interior Design. 09 Nisan 2019 tarihinde, www.chidaneh.com. adresinden erişildi.
URL-2: Gitashenasi Novi. 12 Temmuz 2018 tarihinde, https://gitashenasi.com/%20 - تهران02 نقشه-%TehranMaps. adresinden erişildi.