OSMANLI DEVLETİ’NİN SİYASAL VE TOPLUMSAL ANLAYIŞI İÇİNDE EKONOMİK YAPININ DİNAMİKLERİNİN İNCELENMESİ: AHİLİK VE LONCA TEŞKİLATI ÖRNEĞİ

Osmanlı siyasal geleneği İslam dininden, eski Türk geleneklerinden, Bizans ve İran geleneklerinden oluşmuş bir sistemdir. Siyasi arenanın odağında toplumsal adaleti sağlaması gereken padişah yer almaktadır. Osmanlı toplumu birbirini tamamlaması beklenen dört unsurdan oluşurdu; askeri zümre, ilim ve kalem ehli, tüccarlar, üreticiler. Osmanlı toplumsal sınıflaşmasının temelinde vergi düzeni yer almaktadır. Vergi veren kesim reaya olarak ifade edilir. Ahilik ve Lonca teşkilatları sosyal ve ekonomik sistemin kesişim noktasında yer alır. Ahilik fütüvvetçilikten gelen ilke ve anlayışlarla kurulmuştur. Anadolu’da ilk ahi Ahi Evran’dır. Ahilik zamanla çağın şartları gereği etkisini kaybederek yerini lonca teşkilatlarına bırakmıştır. Osmanlı’nın ekonomik ve siyasi anlayışı çerçevesinde faaliyetlerde bulunan loncalar sanayileşmeyle birlikte Avrupa kapitalizmine yenik düşmüştür. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin sosyo-ekonomik yapısının önemli dinamiklerinden olan ahilik ve lonca teşkilatlarının ortaya çıkışı ve hangi sosyo-ekonomik ve siyasal nedenlerden dolayı işlevini yitirdiklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Siyasal Yapı, Sosyal Yapı, Ahilik, Lonca Teşkilatı, Ottoman State, Political Structure, Social Structure, Guilds

THE DYNAMICS OF ECONOMIC STRUCTURE IN THE POLITICAL AND SOCIAL SYSTEMS OF THE OTTOMAN STATE: THE EXAMPLE OF AHİLİK (CONFRATERNITY) AND GUILDS

The Ottoman political tradition is a system composed of Islam, old Turkish, Byzantinian and Iranian traditions. At the center of the political arena is the sultan, who is to ensure social justice. The Ottoman society consisted of four elements that were expected to complement each other; military group, men of science and the pen, traders, manufacturers. The tax system is the basis of Ottoman social classification. The tax payer is called the flock (reaya). Ahilik (Brotherhood) and guilds are located at the intersection of the social and economic system. Ahilik was established with the principles and understandings of futuwwa. The first ahi in Anatolia was Ahi Evran. Ahilik gradually lost its influence due to the conditions of the age and left its place to guilds. The guilds, operating within the framework of the Ottoman's economic and political understanding, succumbed to European capitalism with industrialization. The aim of this study is to determine the emergence of the Ahilik and guilds, which used to be one of the important dynamics of the socio-economic structure of the Ottoman Empire, and reveal for what socio-economic and political reasons they lost their function.

Keywords:

Ottoman State, Political Structure, Social Structure, Guilds,

PDF

___

Akbaş, H. E., Bozkurt, S., Yazıcı, K. (2018). Osmanlı Devletinde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi İle Karşılaştırılması. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Eylül 2018 Özel Sayı, 165-202.
Akyılmaz, G. (2004). Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1/2), 221-271.
Akyılmaz, S. G. (2008). Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 389-420.
Akyüz, H. (2008). Kurumlar Sosyolojisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Akyüz, Y. (2001). Başlangıçtan 2001’e Türk Eğitim Tarihi. Genişletilmiş 8. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım.
Anadol, C. (1991). Türk-İslam Medeniyetinde Ahilik Kültürü ve Fütüvvetnameler. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
Bayram, S. (2012). Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (21), 81-114.
Bulut, M. (2012). Osmanlı Ekonomi Politiği’ne Yeniden Bir Bakış. Bilig, (62), 63-96.
Cem, İ. (1999). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. İstanbul: Can Yayınları.
Diamond, J. (2003). Tüfek, Mikrop ve Çelik. (Ü. İnce, Çev.).Ankara: TÜBİTAK Yay.
Genç, M. (2014). Klasik Osmanlı Sosyal-İktisadi Sistemi ve Vakıflar. Vakıflar Dergisi, 9-18. (http://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/handle/11352/2159/ (Accessed: 31.12.2022).
Göksu, E. İkta Sistemi, (https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/ikta_sistemi/ (Erişim tarihi: 25.12.2022). Güler, İ. (2000). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Esnaf ve Zanaatkârları ve Sorunları Üzerine Gözlemler. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 121-158.
Güllülü, S. (1977). Sosyoloji Açısından Ahi Birlikleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Günay, Ü. (2003). XV. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapı, Din ve Değişme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(14), 21-47.
Halaçoğlu, Y. (1991). 14-17. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
İleri̇, Ü. (2019). Anadolu Selçuklu’dan Osmanlı’ya Esnaf Örgütlenmeleri. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8(21), 201-220. doi:10.31199/hakisderg.570656
İnalcık, H. (1959). Osmanlılar ’da Raiyet Rüsumu. Belleten, 23(92), 575-610.
İnalcık, H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
İnalcık, H. (2004). Osmanlı Imparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (2. Baskı., C. 1). İstanbul: Eren Yayıncılık.
İnalcık, H. (2008). Devlet-i ’Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar—I Klasik Dönem (1302-1606). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnalcık, H., Arı, B. (2005). Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (6), 27-56.
Karagöz, F. G. (2016). “Ahval-I Celâ-Yı Vatan Nicedir?” Osmanlı Hukukunda Köylünün Toprağı Terk Ettiği Haller. Uluslararası Türk Hukuk Tarihi Kongresi 13-14 Mayıs 2016 – İstanbul. II. Türk Hukuku Tarihi Kongresi Bildiriler Kitabı. Edt.: F. Gedikli. Onikilevha Yayınları. Cilt: I, ss. 493-516.
Karpat, K. H. (2006). Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma (1. Baskı.). Ankara: İmge Yayınevi.
Kazancıgil, A. (1986). Türkiye’de Modern Devletin Oluşumu ve Kemalizm. Türk Siyasal Hayatının Gelişimi içinde (ss. 171-188). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Köç, A. (2016). Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıfın Hayırseverliği: Ümera ve Ulema Vakıfları Üzerine Bazı Düşünceler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35).
Kunt, M. (1987). Siyasi Tarih (1300-1600). Türkiye Tarihi-2 Osmanlı Devleti 1300-1600 içinde (ss. 15-144). Ankara: Cem Yayınevi.
Ortaylı, İ. (2006). Son İmparatorluk Osmanlı. İstanbul: Timaş Yayınları.
Öz, M. (1999). Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler. İslami Araştırmalar Dergisi, 12(1), 27-33.
Özbaran, S. (2004). Bir Osmanlı Kimliği: 14.-17. Yüzyıllarda Rûm/Rûmi Aidiyet ve İmgeleri. İstanbul: Kitap Yayınevi.
Özdemir, R. (2014). Ankara Esnaf Teşkilatı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 156-181.
Tabakoğlu, A. (2017). Osmanlı İçtimai Yapısının Ana Hatları. Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı içinde (6. Baskı., ss. 19-40). Bursa: Dora Yayıncılık.
Timur, T. (2000). Osmanlı Kimliği. Ankara: İmge Kitabevi.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi (C. 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Yazıcı, N. (1994). Lonca Sisteminin İşsizlik Sigortasıyla İlgisi Üzerine Bazı Düşünceler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35(1).