DÖVİZ KURU İSTİKRARSIZLIĞININ KAYNAKLARI: TÜRKİYE İÇİN ZAMANLA DEĞİŞEN NEDENSELLİK YAKLAŞIMI

Ülkeler açısından ulusal paranın değeri tek başına bir istikrarsızlık kaynağı görülebilmektedir. Çünkü döviz kurlarında meydana gelen dalgalanmalar çok sayıda unsur üzerinde öngörülemeyen riskler yaratmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de döviz kuru üzerinde etkili olan ekonomik unsurları saptamaktır. Çalışmada, Ocak 2007 - Haziran 2022 dönemine ait dolar kuru ile para arzı, merkez bankası rezervleri, mevduat faiz oranları, brent petrol fiyatları, sanayi üretimi ve VIX korku endeksi arasındaki ilişki araştırılmıştır. Döviz kurunu belirleyen etmenler zamanla değişen nedensellik yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Nedensellik testlerinden elde edilen bulgular incelendiğinde; para arzının, USD/TL kurunun hem simetrik hem de asimetrik olarak nedeni olduğu görülmektedir. Merkez bankası rezervleri ise simetrik analizde USD/TL kurunun nedenidir. Asimetrik analizde ise pozitif bileşenlerde merkez bankası rezervleri USD/TL kurunun nedenidir. Mevduat faiz oranı simetrik analizde USD/TL kurunun nedenidir. Diğer değişkenlerde nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler:

Döviz Kuru, Zamanla Değişen Nedensellik, Türkiye

SOURCES OF EXCHANGE RATE INSTABILITY: A TIME-VARYING CAUSALITY APPROACH FOR TURKEY

For countries, the value of the national currency alone can be a source of instability. Because fluctuations in exchange rates are seen as a risk related to unforeseen movements in exchange rates. The aim of this study is to determine the economic factors that affect the exchange rate in Turkey. In the study, the relationship between the dollar rate and money supply, central bank reserves, deposit interest rates, brent oil prices, industrial production and VIX fear index for the period January 2007 - June 2022 was investigated. The relationship between the economic parameters, which are thought to be effective on the exchange rate, has been tested with the time-varying causality analysis approach. When the findings obtained from the causality tests are examined, the money supply is the cause of the Dollar-TL exchange rate both symmetrically and asymmetrically. Central bank reserves are the reason for the dollar-TL rate in symmetric analysis. In the asymmetric analysis, the central bank reserves are the cause of the Dollar-TL exchange rate in the positive components. The central bank interest rate is the cause of the dollar-TL rate in symmetric analysis. A causal relationship could not be determined in other variables.

Keywords:

Exchange Rate, Time-Varying Causality, Turkey,

PDF

___

Adıgüzel, U., Kayhan, S. & Bayat, T. (2016). Petrol fiyatları ve döviz kuru arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Asimetrik nedensellik analizi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 241-252.
Aka, K. (2020). Seçilmiş makroekonomik göstergelerin döviz kuru üzerinde etkisi: Türkiye ekonomisi üzerine bir uygulama. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 14(1), 99-117.
Altıntaş, H. (2013). Türkiye’de petrol fiyatları, ihracat ve reel döviz kuru ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı ve dinamik nedensellik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19), 1-30.
Bezgin, M. S. & Karaçayır, E. (2021). Döviz kuru ve makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin NARDL model yaklaşımıyla incelenmesi. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(19), 107-123.
Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Englama, A., Duke, O. O., Ogunleye, T. S. & Isma’il, F. U. (2010). Oil prices and exchange rate volatility in Nigeria: An empirical investigation. Central Bank of Nigeria Economic and Financial Review, 48(3), 31-48.
Erkişi, K. (2018). Para politikasının döviz kuru üzerindeki etkileri: Türkiye için bir uzun dönem analizi. Euroasia Journal of Social Sciences & Humanities, 5(5), 54-64.
Golub, S. S. (1983). Oil prices and exchange rates. The Economic Journal, 93(371), 576-593.
Granger, C. W. J. & Yoon, G. (2002). Hidden cointegration, San Diego: University of California, Department of Economics, Working Paper.
Grydaki, M. & Fountas, S. (2011). What explains nominal exchange rate volatility? Evidence from the Latin American countries. Discussion Paper Series, 2010_10.
Hatemi-J, A. (2003). A new method to choose optimal lag order in stable and unstable VAR models. Applied Economics Letters, 10(3), 135-137.
Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456.
Hacker, S. R. & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: Theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489-1500.
Jiang, G. J. & Tian, Y. S. (2007). Extracting model-free volatility from option prices: An examination of the VIX index. The Journal of Derivatives, 14(3), 35-60.
Kaplan, F. & Yapraklı, S. (2014). Ekonomik kırılganlık endeksi göstergelerinin döviz kuru üzerindeki etkileri: Kırılgan 12 ülke üzerine panel veri analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6 (3), 111-121.
Karakış, L. (2019). Türkiye’de döviz kurları ile makroekonomik değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Karatepe S. & Demirel, B. (2021). Türkiye’de reel döviz kuru oynaklığının belirleyicileri: Rezerv yeterliliğinin etkisi asimetrik mi?. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 787-804.
Kartal, M., Depren, S. K. & Depren, Ö. (2018). Türkiye’de döviz kurlarını etkileyen makroekonomik göstergelerin belirlenmesi: MARS yöntemi ile bir inceleme. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 209-229.
Kılıçaslan, Z. (2018). Determinants of exchange rate volatility: empirical evidence for Turkey. Journal of Economics Finance and Accounting, 5(2), 204-213.
Kubar, Y., Peker, A. E. & Özcan, C. C. (2011). Türkiye’de döviz kurunun belirleyicileri: Bir eşbütünleşme yaklaşımı. Uluslararası 9. Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri, Saraybosna-Bosna Hersek.
Makhdom, M. A. (2021). Makroekonomik göstergeler ile döviz kuru arasındaki ilişkinin analizi: (2005:01-2019:10) Türkiye uygulaması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(1), 772-789.
Misati, R. N. & Nyamongo, E. M. (2012). Asset prices and monetary policy in Kenya. Journal of Economic studies, 39(4), 451-468.
Monica, S. & Santhiyavalli, G. (2017). Determinants of exchange rate of Indian rupee against us dollar. International Journal of Commerce and Management Research, 3(1), 54-58.
Öner, F. H., İçellioğlu, C. Ş. & Öner, S. (2018). Volatilite endeksi (VIX) ile gelişmekte olan ülke hisse senedi piyasası endeksleri arasındaki engel-granger eş-bütünleşme ve granger nedensellik analizi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 110-124.
Parveen, S., Khan, A. Q. & Ismail, M. (2012). Analysis of the factors affecting exchange rate variability in Pakistan. Academic Research International, 2(3), 670.
Phillips, P. C. B. & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression, Biometrika, 75(2), 335-346.
Saeed, A., Awan, R. U., Sial, M. H. & Sher, F. (2012). An econometric analysis of determinants of exchange rate in Pakistan. International Journal of Business and Social Science, 3(6), 184-196.
Sarıtaş, H. & Nazlıoğlu, E. H. (2019). Korku endeksi, hisse senedi piyasası ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye için ampirik bir analiz. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(4), 542-551.
Şimşek, M. (2004). Türkiye’de reel döviz kurunu belirleyen uzun dönemli etkenler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 1-24.
Şit, M. & Karadağ, H. (2019). Döviz kurunu belirleyen ekonomik faktörler: Türkiye ekonomisi için ARDL sınır testi uygulaması. International Journal of Economic & Administrative Studies, (23). 151-168.
Tang, C. F. (2008). Wagner’s law versus Keynesian hypothesis: New evidence from recursive regression-based causality approaches. ICFAI Journal of Public Finance, 6(4), 29-38.
Toda, H. Y. & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
Turna, Y. & Özcan, A. (2021). The relationship between foreign exchange rate, interest rate and inflation in Turkey: ARDL approach. Journal of Ekonomi, 3(1), 19-23.
Urrutia, J. D., Olfindo, M. L. T. & Tampis, R. (2015). Modelling and forecasting the exchange rate of the Philippines: A time series analysis. American Research Thoughts, 1(9): 1880-1937.
Whaley, R. E. (1993). Derivatives on market volatility: Hedging tools long overdue. Journal of Derivatives, 1, 71–84.