Halil KARAKURT, RAFET ASLANTAŞ, Ahmet EŞİTKEN

Tohum çimlenmesi ve bitki büyümesi üzerinde etkili olan çevresel faktörler ve bazı ön uygulamalar

Bitki yetiştiriciliğinde ilk aşama tohum ekimi ve çimlendirilmesidir. Bu işlemden sonra tohum çimlenmesinin başlaması ve devam etmesi farklı bitki tür ve çeşitlerin tohumlarının niteliği ve özel isteğine göre değişmekle birlikte önemli çevresel faktörlerin (su, sıcaklık, oksijen ve ışık) istenen seviyede ortamda bulunmasına bağlıdır. Bunun yanı sıra, tohum ekiminden sonra çeşitli teknik hatalar ve tohumun iç ve dış yapısından kaynaklanan çeşitli faktörler nedeniyle çimlenme ve fide çıkışında gecikme veya çimlenmenin oluşmaması gibi olumsuzluklar ile karşı karşıya kalınmaktadır. Bu çalışmada tür ve çeşitlere göre değişmekle birlikte tohumların çimlendirilmesi için uygun ortam oluşturmak veya kontrollü şartlarda tohum çimlenmesini ve buna bağlı olarak dolaylı şekilde bitki büyümesini olumlu yönde etkileyen çeşitli uygulamalar (osmo ve hidro priming, düşük ve yüksek sıcaklık uygulamaları, çeşitli bitki büyümesinde etkili hormon uygulamaları, su ile ıslatma ve kurutma uygulamaları, bazı kimyasala maddeler ile uygulama, sıvı ekim uygulaması, bu uygulamaların kombinasyonları ve diğer bazı özel uygulamalar gibi) ve konuda yapılmış araştırmalarda kullanılan özel teknikler ve elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra çeşitli canlılar üzerinde olumsuz etkisi bilinen bazı maddelerin (sigara dumanı, fenol, naftanol gibi) tohum çimlenmesi ve bitki gelişimi üzerine etkileri de ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

kimyasal işlemler, tohum çimlenmesi, çevresel etki, yetişme yeri faktörleri, ön işlem

The environmental factors and some pre-treatments affecting on seed germination and plant growth

The first stage for plant growing is seed sowing and germination. After this process, commence and permanency of seed germination depends on existence on a desirable level of the significant environmental factors (water, temperature, oxygen and light), which change to seed characteristics and special requirement of different plant species and cultivars. Besides, the problems such as retarded germination and seedling formation or no germination occur due to various technical mistakes after seed sowing and some factors resulted from inside and outside structure of seeds. In present review; forming suitably special environments for seed germination of each species/cultivars or various pretreatment affecting desirably to plant growth connected with seed germination (osmopriming, hydropriming, low and high heat treatment, plant growth promoting hormones, gradually wetting and drying, chemical substance treatments, liquid sowing, the combination of all treatments above and some another special treatments etc.) and the special techniques used in related studies and the results obtained were evaluated. Furthermore, the effects on seed germination and plant development of substances with undesirable effects (cigarette smoke, phenol, naphtanol etc.) on some living creatures were also evaluated.

Keywords:

chemical treatment, seed germination, environmental impact, site factors, pretreatment,

PDF

___

Anonim 2007. Composition for accelerating seed germination and plant growth. www.patentstorm.us/patents/6979664.
Anonim 2008a. Değişik dozlardaki GA3 uygulamalarının in vitro ve in vivo koşullarda doğal karanfil türlerinden Dianthus calocephalus Boiss. tohumlarının çimlenmesi üzerine etkileri. http://ziraat.harran.edu.tr/kongre/Bildiriler/188_DenizHAZAR.pdf.
Anonim 2008b. Tunceli sarımsağı (Allium tuncelianum Kollman, Özhatay, Matthew, Şiraneci) tohumlarındaki çimlenme probleminin çözülmesi üzerine araştırma. http://www.agri.ankara.edu.tr/bahce/1097_1183723932.doc.
Anonim 2008c. Keçiboynuzu (Ceratonia siliqua L.) tohumlarına yapılan bazı ön uygulamaların tohumlarının çimlenme oranı ve süresi ile çöğür gelişimi üzerine etkileri. http://ziraat.harran.edu.tr/kongre/Bildiriler/192_DilekYASIN.pdf.
Artık, C. ve Peşken, E. 2005. Gama ışınlamasının M1 generasyonunda bakla (Vicia faba L.)’nın bazı bitkisel özellikleri üzerine etkileri. J.of Fac. of Agric., OMU, 20(3): 44- 53.
Çakmakçı, R. Dönmez, F. Aydın, A. Şahin, F. 2006. Growth promotion of plants by plant growth-promoting Rhizobacteria under greenhouse and two different field soil condition. Soil Biology& Biochemistry, 38, 1482-1487.
Çavuşoğlu, K., S., Kılıç ve K. Kabar. 2007a. Arpa tohumlarının çimlenmesi sırasında gibberalik asit, kinetin ve etilen ile tuz stresinin hafifletilende bazı morfolojik ve anatomik gözlemler. SDÜ Fen Edebiyat Fak. Fen Dergisi (E-Dergi), 2(1), 27-40.
Çavuşoğlu, K., S., Kılıç ve K. Kabar. 2007b. Tuzlu (NaCI) koşullar altındaki tohum çimlenmesi, fide büyümesi ve yaprak anatomisi üzerine trikontanol ön uygulamasının etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi (E-Dergi), 2(2), 136-145.
Çetinbaş, M. ve Koyuncu, F. 2005. Soğukta nemli katlama ve tohum kabuğunun kuş kirazı (Prunus avium L.) tohumlarında dormansinin kırılması üzerine etkileri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(3), 417-423.
De Keijzer, S., R.K. Hermann. 1966. Effest of charcoal on germination of Douglas-Fir seed. Northwest Science, Vol. 40, No. 4.
Demirkaya, M. 2006. Polietilenglikol ile osmotik koşullandırma ve humidifikasyon uygulamalarının biber tohumlarının çimlenme hızı ve oranı üzerine etkileri. Erciyes Üniv. Fen Bil. Enst. Dergisi, 22 (1-2), 223-228.
Duman, İ. 2006. Domates tohumlarında çimlenme ve fide çıkışının iyileştirilmesi. Ege Üniv.Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü. www.tuam.ege.edu.tr/dergi/dergi1/domates.
El-Barghathi, M., H. Asoyri. 2007. Effect of phenol, naphthol and gibberalic acid on seed germination of Allium cepa L. (Onion). Garyonis University Pres, Journal of Science and its Applications, Vol. 1, No. 1, pp 6-13.
Elkoca, E., K. Haliloğlu, A. Eşitken, S. Ercişli. 2007. Hydro- and osmopriming improve chickpea. Acta Agriculturae Scandinavaca Section B-Soil and Plant Science, 57 (3): 193-200.
Ercişli, S., A. Eşitken, M. Güleryüz. 1999. The effect of vitamines on the seed germination of apricots. Acta Hort., 488: 437-440.
Ergenoğlu, F., S. Tangolar, S. Gök. 1996. The effects of some pre-treatments for promoting germination of grape seeds. Acta Hort., 441.
Eşitken, A., S. Ercişli, C. Eken, D. Tay. 2004. Seed priming effect of sybiotic germination and seedling development of Orchis palustris Jack. Hortscience, 39 (7): 1700-1701.
Eşitken, A., S. Ercişli, C. Eken. 2005. Effects of Mycorrhiza on symbiotic germination of terrestial orchids (Orchis palustris Jack. and Serapias vomeracea subsp. vomerecea (Burm.f. ) briq.). Symbiosis, 38 (1): 59-68.
Flematti, G.R. 2003. Vinylogous 4H-Pyrones and their use in promoting plant growth. invent. International Application No: PCT/AU2004/00182.
Georghiou, K., C.A. Thanos, T.P. Tafas, K. Mitrakos. 1982. Tomato seed germination. osmotic pretreament and far red inhibition. Journal of Experimental Botany, Vol. 33, No. 5, pp. 1068-1075.
Gerçekçioğlu, R. ve Ç. Çekiç, 1997. Mahlep (Prunus mahaleb L.) Tohumlarının çimlenmesi üzerine bazı uygulamaların etkileri. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23, Ek Sayı 1, 145-150.
Güneş, E. ve H. Gübbük, 2006. Değişik papaya çeşitlerinde (Carica papaya L.) tohumlara yapılan bazı ön işlemlerin tohum çimlenme oranı ve süresi üzerine etkileri. Akdeniz Ünv. Ziraat Fak. Dergisi, 19(1), 107-114.
Hamdouni, E.M., A. Lamarti and A. Badoc. 2001. In vitro germination of the cchenes of strawberry (Fragaria X Ananassa Duch.) cvs. ‘Chandler’ and ‘Tudla’. Bull. Soc. Pharm., 140, 31-32.
Hartmann, H.T., D.E. Kester and F.T. Davies. 1990. Plant Propagation. Principles of Propagation by Seed. 647 p.
Herranz, M.H., P. Ferrandis and J.J. Martinez-Sanchez. 1998. Influence of heat on seed germination of seven Mediterranen leguminosae species. Plant Ecology, 136: 95-103.
Hilhorst, H.W.M. and C.M. Karssen. 1992. Seed dormancy and germination: The Role of absisic acid and gibberalins and the importance of hormone mutants. Plant Growth Regulation, 11: 225-238.
Khan, M.A., B. Gul and D.J. Weber. 2004. Action of plant growth regulators and salinityon seed germination of Ceratoides lanata. Can. J. Bot., 82: 37-42.
Kurama, H., E. Ataşlar, İ. Potoğlu, F. Savaroğlu and S. Tokur. 1999. Zeolitin Triticum sativum (Buğday) ve Cucumis sativus (Salatalık)’un çimlenme, bitki büyüme ve gelişmesi üzerine etkileri. Ekoloji, Cilt 8, Sayı 32, 21-27.
Lokesh, S., B.G. Bharath, V.B. Raghavendra, M. Govindappa. 2007. Importance of plant growth-promoting rhizobacteria in ehhancing the seed germination and growth of watermelon attacked by fungal pathogens. Acta Agronomica Hungarica, Vol. 55, No. 2, 243-249.
Munzuroğlu, Ö. 1996. Bitki büyüme maddeleri uygulaması ile sigara dumanının çimlenmeyi engelleyici etkileri arasındaki ilişkilerin araştırılması. Tr. J. Of Biology, 23, 115-126.
Netzly, D.H., J.L. Riopel, G.Ejeta and L.G. Butler. 1988. Germination stimulants of witchweed (Striga asiatica) from hydrophobic root exudate of sorghum (Sorghum bicolor). Weed Science, Vol. 36, 441-446.
Ombwara, F.K., L.S. Wamocho and E.N. Mugai. 2003. Physalis peruviana seed germination as affected by fruit ripeness, salt water priming, and acid scarification. Sustainable Horticultural Production in the Tropics, Proceedings of the Third Workshop, Maseno University.
Özdemir, Ö. 2006. Osmotik koşullandırma (Priming) uygulamalarının kivi (Actinidia deliciosa) tohumlarında çimlenme ve çıkış üzerine etkileri. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Bölümü-Yüksek Lisans Tezi.
Pela, Z., D. Gerasopoulos and E. Maloupa. 2000. The effects of heat pre-treatments and incubation temperature on germination of Cistus creticus creticus Seeds. Acta Hort., 541.
Ünyayar, S. ve Ş.F. Topçuoğlu. 1998. Phanerochaete chrysosporium ME 446’dan elde edilen indol-3-asetik asit (IAA), gibberalik asit (GA3), absisik asit (ABA) ve zeatin’in biyolojik aktivitelerinin tayini. Tr. J. Of Biology, 22, 29-42.
Yahyaoğlu, Z., Z. Ölmez, A. Göktürk ve F. Temel. 2006. Soğuk katlama ve sülfürik asit ön işlemlerinin alıç (Crataegus spp.) tohumlarının çimlenmesi üzerine etkileri. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, Cilt:8, Sayı: 10.
Yamaguchi, S. and Y. Kamiya. 2002. Gibberalins and light-stimulated seed germination. J. Plant Growth Regul., 20:369-376.
Yüce, B. 1979. Zeytin tohumlarının değişik ortam ve zamanlarda çimlendirmesinin çimlenme yüzdesine etkileri. htpp://www.magicfinger.net/.