Süleyman SOYLU, BAYRAM SADE

Makarnalık buğday (T. durum) melezlerinde bazı agronomik özellikler için tek dizi analiziyle genotipik değerlendirme

Bu çalışmada; çeşitli tarımsal özellikler yönünden üstünlük gösteren 11 hat ve 3 makarnalık buğday çeşidi arasında çoklu dizi yöntemiyle elde edilmiş melez kombinasyonundan $F_1$ generasyonu değerlendirmelerine göre seçilen dön adet melez kombinasyonunun $F_2$ ve $F_3$ generasyonlan değerlendirilmiştir. Bitki done verimi, bitki boyu, başak uzunluğu, fertil kardeş sayısı, başakta done sayısı, başakta done ağırlığı ve bin dane ağırlığı için tek dizi analizi yapılarak genetik parametere tahminleri elde edilmiştir. incelenen tüm özellikler yönünden melezler arasında genetik farklılığın bulunduğu görülmüştür. Bitki done verimi, bitki boyu ve bin dane ağırlığı için melezlerde dominant ve resesif genlerin aynı oranda, başak uzunluğu, fertil kardeş sayısı, başakta dane ağırlığı ve başakta dane sayısı için ise daha çok dominant genlerin söz konusu olduğu tahmin edilmiştir. Ortalama dominantlık derecesi tahminleri incelenen tüm özellikler için üstün dominant bir kalıtım biçiminin olduğunu göstermiştir. incelediğimiz melezlerin tek dizi analizine göre Kunduru-1149 çeşidinin özellikle başakta dane ağırlığı ve bitki boyunu artırıcı ıslah çalışmalarında gelecekte güvenle kullanılabileceği sonucuna vanimıştır.

Anahtar Kelimeler:

baskınlık, verim ögeleri, genetik parametreler, genotip, melezleme ıslahı, tarımsal özellikler, Triticum durum, varyans analizi, tane verimi, genetik farklılık, melezler, makarnalık buğday

Genotypic evaluation for some agronomical traits by single array analysis of in the crosses of durum wheat (T. durum)

In this study, ¥2 and F; generations of four durum wheat wheat crosses, which estimated according to F ı observation on the crosses by line x tester between three durum wheat cultivar and elevan lines were made, were evaluated. Some genetic parameters were estimated for plant height, spike length, fertile tiller number, kernel number per spike, kernel weight per spike, 1000 kernel weight and grain yield per plant. Genetical differences were estimated for all investigated traits. Grain yield per plant, plant height and 1000 kernel weight were similar proportions of dominant and resesive genes while spike length, fertile tiller number, kernel weight per spike and kernel number per spike were preponderantly dominant genes in crosses. Over dominance was detected from estimates for mean degree of dominance in all arrays. Results from single array analysis implied that Kunduru-1149 durum wheat cultivar might be confidentially used for improved grain weight per spike and plant height in durum wheat breeding programs in future.

Keywords:

dominance, yield components, genetic parameters, genotypes, crossbreeding, agronomic characteristics, Triticum durum, analysis of variance, grain yield, genetic diversity, crosses, durum wheat,

PDF

___

Aksel, R. ve Johnson, L.P.V., 1964. The analysis of single array of crosses having one parent in common. Can J. Genet. Cytol. G: 83-92.
Aksel, R., Kırcalıoğlu, A. ve Korkut, K.Z., 1982. Kantitatif Genetiğe Giriş ve Diallel Analizler. Ege Bölge Zirai Araştırma Enst. Yay. No: 20, Menemen-İzmir.
Altınbaş, M. ve Bilgen, G., 1993. Bir ekmeklik buğday melezinde (T. aestivum L.) başak özelliklerinin verim için seçim ölçütü olarak değerlendirilmesi. Anadolu, Ege Tar. Arş. Enst. Dergisi 2: 70-88.
Altınbaş, M. ve Bilgen, G., 1996. İki ekmeklik buğday (T. aestivum L.) melezinde başak özelliklerinin genetiği üzerine bir araştırma. Ana- dolu, Ege Tar. Arş. Enst. Dergisi 6(2): 84-99.
Hsu, P. ve Walton, P.D., 1971. Relationships between yield and its components and structures above the flag leaf node in spring wheat. Crop Sci. 11: 190-193.
Ledent, J.F. ve Moss, D.N., 1979. Relation of morphological characters and shoot yield in wheat. Crop Sc. 19: 445-451.
Özcan, K. ve Açıkgöz, N., 1999. Populasyon genetiği için bir istatistik pa- ket program geliştirmesi., 3. Tarımda Bilgisayar Uygulamaları Sempozyumu, Çukurova Üniversitesi, 3-6 Ekim, Adana.
Özgen, M., 1989. Kışlık ekmeklik buğdayda (Tiriticum aestivum L.) melez gücü. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 13 (3b): 1190- 1202.
Syme, J.R., 1972. A high yielding Mexican Semi Dwarf wheat and relationship of yield to harvest index and other varietical characteristics. Aust. J. Of Experimental Agriculture and Animal Husbandry, 10: 350-353.
Tosun, M. ve Altınbaş, M., 1999. Ekmeklik buğday (T. aestivum L.) me- lezlerinde başakta dane sayısı için tek dizi analiziyle genotipik de- ğerlendirme. Ege Ünv. Ziraat Fak. Derg. 36 (1-2-3): 17-24.
Yağbasanlar, T., 1990. Çukurova koşullarında bazı ekmeklik (T. aestivum L. Em Thell) ve makarnalık (T. durum Desf.) buğday melezlerinde F1 populasyonunun bitkisel özellikleri ve melez gücü üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Ziraat Fak. Dergisi 5 (3): 145-160. Adana.
Yürür, N., Tosun, O., Eser, D., Geçit, H.H., 1981. Buğdayda ana sap verimi ile bazı karakterleri arasındaki ilişkiler. A.Ü.Z.F. Yayınları 755. Bi- limsel Araştırma ve İncelemeler: 443. Ankara.