Bursa koşullarında geliştirilen makarnalık buğday hatlarının (Triticum turgidum var.durum L.) bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi

Bu araştırma Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Merkezinde yürütülmüştür. Bitki materyali, 1990 yılında gerçekleştirilen melezleme programından elde edilmiştir. Pedigree ıslah yönte-miyle, F2 jenerasyonundan itibaren seleksiyona tabi tutularak seçilen hatlarda, Fg ve F9 jenerasyonlarında ön verim denemelerinin sonuçları değerlendirilmiştir. Bölgeye uyum gösteren en uygun hat veya hatları belirlemek için, bitki boyu, başakta tane sayısı ve ağırlığı, hasat indeksi ve tane verimi gibi özellikler ele alınmıştır. Denemenin hem birinci yılında, hem de ikinci yılında üç hat Gediz-75 kontrol çeşidinden daha fazla verim vermişlerdir. 1998-1999 yılında Ambral x Çakmak-79 (30), Ambral x Çakmak-79 (26) ve Sham x Santa (28) hatları sırasıyla 384.0, 385.0 ve 413.0 kg/da, 1999-2000 yılında ise Ambral x Çakmak-79 (30) ve Gediz-75 x Çakmak-79 (33) hatları sırasıyla 596.9, 672.6 kg/da verim değerleri ile kontrol çeşide üstünlük sağlamışlardır. İki yılın ortalama değerlerine göre, Çakmak-79 çeşidinin dahil olduğu kombinasyonlarda hatlar daha yüksek verimler vermişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

hatlar, verim ögeleri, verim, Bursa (şehir), tarımsal özellikler, Triticum durum, bitki ıslahı, makarnalık buğday

Determination some traits of drum wheat (Triticum turgidum var.durum L.) lines improved for Bursa conditions

This research was realized at the Research and Application Center of Agricultural Faculty Uludağ University, Bursa in 1998-99 and 1999-2000 crop years. Wheat lines used as plant materials in this experiment were optained in a crossing programme started in 1990. Using the pedigree breeding method at the F8 and F$ generations coming from the F2 plants selected; the micro yield trials were carried out. Plant height, seeds number and weight/spike, harvest index and grain yield of nine wheat lines were evaluated to determine the best promising line and lines for this region. Three lines outyielded from the variety control Gediz-75 in both year. Ambral x Cakmak-79 (30), Ambral x Cakmak-79 (26) and Sham x Santa (28) with, (respectively) 384.0-385.0-413.0 kg/da in crop year 1998-1999, in crop years 1999-2000 with grain yields (respectively) 596.9 and 672.6 kg/da, Ambral x Cakmak-79 (30) and Gediz-75 x Cakmak-79 (33) exhibited superiority to the variety control Gediz-75. According to avarage of two-years, this lines developed from the variety Cakmak-79 gave higher grain yields.

Keywords:

lines, yield components, yields, Bursa, agronomic characteristics, Triticum durum, plant breeding, durum wheat,

PDF

___

Alessandroni, A. And Scalfati, M.C, 1973. Effect of environment on relationship between yield component, seed weight per ear, ear number per plant, in Triticum Durum Desf. Page 297-303. In: Proc.Symp.Genet.Breed. Bari, May. 14-18 . G.T. Scarcia Mugnozza, ed. Univ. Bari. Bari, Italy.
Anonim., 2000. Bursa bölgesi iklim verileri. Bursa Meteoroloji Bölge Müdürlüğü.
Anonim., 2001. Tarımsal Yapı (Üretim, Fiyat, Değer). T.C. Başbakanlık D.İ.E , Ankara,Yaym No: 2758.
Biesantz, A., Koç, M., 1989. Zur Qualitatfrage von Durumweizen. Wissenschaftliche Ergebnisse Deutch-Türkicher Universitatspartner-schaften im Agrarbereich, S. 158-170, 26-30. Sept., İzmir/Türkei.
Çölkesen, M., Eren, N., Öktem, A. ve Akıncı, C, 1993. Şanlıurfa'da Kuru ve Sulu Koşullarda Uygun Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Makarnalık Buğday Simpozyumu, s: 537, 30 Kasım-3 Aralık, Ankara.
Demir, İ., 1983. Tahıl Islahı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:235, İzmir.
Dokuyucu, T., Akaya, A., Nacar, A., İspir, B., 1997. Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğdayların Verim ve Fenolojik Özelliklerinin İncelenmesi. Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi, S: 16-20, 22-25 Eylül, Samsun.
Donald, C. M., 1968. The desing of a wheat Ideotypes. The Third Int. Wheat Genetics Sym., Aust. Acard. Sci.,: 377-388.
Donald, C. and Hablin, J., 1976. The biological yield and harvest index of cereal as plant breeding criteria. Adv. In Argon., 28:361-405.
Frere, M., Maracchi, G., Migliette, F., Canes, C, 1987. Agroclimatogical classifica¬tion of the Mediterranean and southwest asian areas. P.3-13. In: Drought Tolerance in Winter Cereals. (Ed. By. J.P. Srivastava, E. Porceddu, E.Acevedo and S. Varma). Proceeding of an International Workshop 27-31 October, Capri, Italy.
Geçit, H.H., 1982. Ekmeklik Buğday {Triticum L. Em Tell.) Çeşitlerinde Ekim Sıklıklarına Göre Birim Alan Değerleri ile Ana Sap ve Çeşitli Kademedeki Kardeşlerin Tane Verimi ve Verim Komponentleri Üzerine Araştırmalar. A.Ü.Zir.Fak. Yay., Ankara.
Genç, İ., 1978. Cumhuriyet-75 Buğday Çeşidinde Bitki Başına Kardeş Sayısının Verim ve Verim Unsurlarına Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Bilimsel İnceleme ve Araştırma Tezleri. Ç.Ü. Ziraat Fak. Yayınları, 21:127.
Genç, İ., Kırtok, Y., Ülger, A.C. ve Yağbasanlar, T., 1987. Çukurova Koşullarında Ekmeklik (T. aestivum) ve Makarnalık ÇT. durum Desf.) Buğday Hatlarının Başlıca Tarımsal Karakterleri Üzerine Araştırmalar. Türkiye Tahıl Simpozyumu (Tübitak), 71-82, Bursa.
Genç, İ., Yağbasanlar, T. ve Özkan., 1993. Akdeniz İklim Kuşağına Uygun Makarnalık Buğday (Triticum durum Desf.) Çeşitlerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Simpozyumu. S: 127-141, 30 Kasım-3 Aralık, Ankara.
Grafit, J.E., 1956. Components of Yield Oats a Geometrical Interpretation, Agron., J., 48: 419-423.
Hadjichristodoulou, A., 1982. The Effect of Anual Precipation and Its Distribution on Grain Yield of Dryland Cereals. J. Agric. Sci., Cambridge, 99:261-270.
Katkat, A.V., Ayla, F. ve Güzel, İ., 1985. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Uygulama ve Araştırma Çiftliği Arazisinin Toprak Etüdü ve Verimlilik Durumu. U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 3:71-78.
Konak, C, Akça, M. ve Turgut, İ., 1999. Aydın İli Koşullarına Uyumlu Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I, Ge¬nel ve Tahıllar, 87-90, 15-20 Kasım, Adana.
Kün, E., 1988. Serin İklim Tahılları. A.Ü.Ziraat Fakültesi, Ankara.
Sade, B., Topal, A. ve Soylu, S., 1999. Konya Sulu ve Kuru Koşullarında Yetiştirilebilecek Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 91- 96, 15-18 Kasım, Adana.
Sharma, R.C. and Smith, E.Y., 1986. Selection for high and low harvest index in three winter wheat populations, Crop Science, 26:1147-1150.
Sharma, R.C., 1992. Analysis of phytomass yield and wheat , Agronomy Journal, 84:926-929.
Singh, I. D. ve Stoskopf., 1971. Harvest Index in Cereals - Agron. J., 63: 224-226.
Şener, O., Kılınç, M., Yağbasanlar, T., Gözübenli, H. ve Karadut, U., 1997. Hatay Koşullarında Bazı Ekmeklik {Triticum aesüvum L Em) ve Makarnalık Buğday (Triticum durum Desf) Çeşit ve Hatlarının Saptanması. Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi. 22-25 Eylül, Samsun : 1-5.
Tosun, O., 1986. Türkiye Tarımında Bitki Islahının Önemi ve Tarımsal Üretime Katkısı. Bitki Islahı Sym. 15-17 Ekim. İzmir: 55.
Tosun, O., 1987. Türkiye'nin Tahıl Yetiştirme Sorunları ve Bunların Çözüm Yolları. Türkiye Tahıl Simpozyumu (Tübitak), Bursa.
Turan, Z.M., 1995. Araştırma ve Deneme Metodları. U. Üniversitesi Ziraat Fak. Ders Notları, No: 62.
Uluöz, M., 1965. Buğday Unu ve Ekmek Analiz Metodları. Ege Üniv. Ziraat Fak. Yay. No: 57, İzmir.
Yağdı, K. ve Ekingen, H.R., 1993. Güney Marmara ve Geçit Bölgeleri için Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Geliştirilmesi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Simpozyumu, s:253-260, 30 Kasım-3 Aralık, Ankara.
Yaradat, A.A., Ajluni, M. M. and Karaki, G., 1996. Genetic Structure of Durum Wheat Landrace in a Center of Diversity. 5th Int. Wheat Conference Abstracts. June, 10-14.
Yıldırım, M.B. ve Budak, N., 1993. Buğdayda Hasat İndeksinin Kalıtımı Üzerinde Araştırmalar, E.Ü.Rektörlüğü, Araştırma Fonu, 89 ZRF/019, Bornova-İzmir.
Yıldırım, M.B., Budak, N. ve Bulut, S., 1999. Ekmeklik Buğdaylarda Hasat İndeksine Dayalı Seleksiyonun Verim Verim Komponentleri Üzerine Etkileri, Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I, Genel ve Tahıllar 64-69, 15-18 Kasım, Adana.
Yılmaz, H.A. ve Dokuyucu, T., 1994. Kahramanmaraş Koşullarında Uygun ve Yüksek Verimli Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Kongresi, 1, 303-306, Ege Üniv. Ziraat Fak. 25-29 Nisan, İzmir.
Yürür, N., Tosun, O., Eser, D. ve Geçit, H., 1981. Buğdayda Ana Sap Verimi ile Bazı Karakterler Arasındaki İlişkiler. Bilimsel Araştırma ve İncelemeler. Ank. Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, 755-443.
Yürür, N., Turan, M. ve Çakmakçı, S., 1987. Bazı Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Bursa Koşullarında Verim ve Adaptasyon Yeteneği Üzerine Araştırmalar. Türkiye Tahıl Simpozyumu (Tübitak) 59-69, Bursa.
Yürür, N., 1998. Serin İklim Tahılları (Tahıllar-I). Uludağ Üniversitesi Yayınları Yayın No: 7-030-0256, Bursa.