İbn Sînâ'nın Nübüvvet Teorisinde Kutsî Akıl
Kutsî akıl kavramı İbn Sînânın nübüvvet teorisinin merkezî kavramıdır. Bu kavram ile filozof, nebevî bilgiyi aklî bakımdan temellendirmiştir. Bu makalede söz konusu temellendirmenin kapsam ve dayanaklarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bunun için kutsî akıl kavramının, sezgi (hads), nazarî aklın yetkinliği, nebevî güç, mizaç, arınma gibi kavramlarla ilişkisi ele alınmıştır. Kavramın İbn Sînâ öncesi ve sonrası İslam felsefesindeki yerine işaret edilmiş, böylece filozofun nübüvvet teorisi bağlamındaki katkısının, kutsî akıl kavramına verdiği yeni muhteva olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Sacred Intellect In Avıcenna s Theory of Prophecy
Sacred intellect is the central concept of Avicenna s theory of prophecy. By means of this concept, he aimed to justify the prophetic knowledge rationally. This article is intented to evaluate the scope and the basis of this justification. Thus, the relation of the concept of the sacred intellect with other concepts such as intuition (hads), theoric intellect, prophetic power, humor and purification is investigated. By pointing to this concept s place in Islamic philosophy before and after Avicenna, it will be concluded that Avicenna s main contribution in the theory of prophecy was the new content of the concept of sacred intellect provided by him.
___
- Amirî, Ebul-Hasan, Kitâbul-emed alel-ebed (Sonsuzluk Peşinde) (çev. Yakup Kara) İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları 2013.
- Aydınlı, Yaşar, Fârâbînin Nübüvvet Öğretisi, İslami Araştırmalar Dergisi, 8 (1988/2), s. 35-49.
- ___, Fârâbîde Tanrı-İnsan İlişkisi, 3. Baskı, İstanbul: İz Yayınları 2011.
- Corbin, Henry, İslam Felsefesi Tarihi (çev. Hüseyin Hatemî), İstanbul: İletişim Yayınları 1986.
- Cürcâni, Şerhul-mevâkıf (nşr. Mahmut Ömer Dımyâtî), I-VIII, Beyrut: Darulkütübil-ilmiyye 1998. ___, et-Tarifât, [t.y.], [y.y.]
- Çağrıcı, Mustafa, İbn Teymiyyenin Bakışıyla Gazzâlî ve İbn Rüşd Tartışması, İslam Tetkikleri Dergisi, 9 (1995), s. 77-126.
- Çakmaklıoğlu, Mustafa, Muhyiddin İbnül-Arabîye Göre Dil-Hakikat İlişkisi, Marifetin İfadesi Sorunu (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ankara 2005.
- Davidson, Herbert, AlFârâbî, Avicenna and Averroes, On Intellect, Toronto: Oxford University Press 1992.
- Demirkol, Murat, Tûsînin İbn Sînâ Savunması, Ankara: Fecr Yayınları 2010.
- Durusoy, Ali, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV) 1993.
- _____, İbn Sînâ (Felsefesi), TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XX, 322-331.
- Fahri, Macit, İslam Felsefesi Tarihi (çev. Kasım Turhan), 2. Baskı, İstanbul: İklim Yayınları 1992.
- Fârâbî, Ebun-Nasr, Ârâu ehlil-medînetil-fâzıla (nşr. Albir Nasri Nadir), Beyrut: DâruI-meşrık, 1986. (Türkçe tercümesi: İdeal Devlet (çev. Ahmet Arslan), Ankara: Vadi Yayınları 1997)
- ___, Fusûlül-medenî (çev. Hanifi Özcan), Fârâbînin İki Eseri içinde, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV) 2005, s. 45- 135.
- ___, Kitabus-siyâsetil-medeniyye (nşr. Ali Bu Mülhim), Beyrut: Mektebetulhilâl 1994.
- ___, Risâle fî isbâtil-mufârakât, Haydarabad: Matbaatu meclisu dairetilmaarifil-Usmaniyye, 1349.
- ___(?), Risâletu fusûsil-hikem (nşr. Friedrich Dieterici), es-Semeratul-Mardiyye içinde, Leiden: Brill 1890, s. 66-83.
- ___(?), Şerhu risaletiz-zînûnil-kebîril-Yunanî, Haydarabad: Matbaatu meclisu dairetil-maârifil-Usmaniyye, 1349.
- Fazlurrahman, Prophecy in Islam, in Ortodoxy and Philosophy, Chicago: Chicago University Press 1958.
- Gazzâlî, (?), Hakikat Bilgisine Yükseliş (Mearicul-Kuds) (çev. Serkan Özburun), 3. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları 2010.
- ___, Mişkâtul-Envâr (nşr. Ebul-Alâ Afifî) Kahire: Dârul-kavmiyye 1964.
- Gutas, Dimitri, Avicenna and Aristotelian Tradition, Intorduction to Reading Avicennas Philosophical Works, (Islamic Philosophy and Theology IV), Leiden Brill, 1988.
- ___, İbn Sînâ: Aklî Nefsin Metafiziği, İbn Sînânın Mirası içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), 2. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2010, s. 31-45.
- ___, İbn Sînâ Çalışmaları: Mevcut Durum ve Yapılacaklar(çev. M. Cüneyt Kaya), İbn Sînânın Mirası içinde, 2. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2010, s. 299-324.
- ___, İbn Sînâya Göre Kelâmın Mantığı(çev. M. Cüneyt Kaya), İbn Sînânın Mirası içinde, 2. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2010, s. 215-228. ___, İbn Sînânın Meşrikî Felsefesi: Mahiyeti, İçeriği ve Günümüze İntikali (çev. M. Cüneyt Kaya), İbn Sînânın Mirası içinde, 2. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2010, s. 63-87. ___, İbn Sînânın Mirası: Arap Felsefesinin Altın Çağı (1000- yaklaşık 1350) (çev. M. Cüneyt Kaya), İbn Sînânın Mirası içinde, 2. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2010, s. 247-265.
- ___, İbn Tufeyle Göre İbn Sînânın Meşrikî Felsefesi (çev. M. Cüneyt Kaya), İbn Sînânın Mirası içinde, 2. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2010, s. 89-112.
- İbn Haldun, Mukaddime (çev. Halil Kendir), I-II, İstanbul: Yeni Şafak Dağıtım 2004.
- İbn Sînâ, Alâ Sûresi Tefsiri (çev. Mesut Okumuş), Kuranın Felsefî Okunuşu içinde, Ankara: Araştırma Yayınları 2003, s. 236-243.
- ___, Dânişnâme-i Alâî -Hikmet Kitabı- (çev. Murat Demirkol), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları 2013.
- ___, Etki ve Edilginin Kısımları (Risâle fil-fiil vel-infiâl) (çev. Hüseyin Aydın, Enver Uysal, Hidayet Peker), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (2000), s. 623-629.
- ___, Fî aksamil-ulûmil-aklîyye (nşr. Hasan Âsî), Tisu resâil fîl-hikme vettabiîyyât içinde, [y.y.], Dârûl-kabes 1986, s. 63-95.
- ___, el-İşârât vet-tenbîhât (nşr. Süleyman Dünya), (Nasîrüddin et-Tûsî şerhi ile birlikte), I-IV, Kahire: Dârul-maârif, 1960. (Türkçe tercümesi: İşaretler ve Tembihler (çev. Muhittin Macit, Ali Durusoy, Ekrem Demirli), İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü 2011.)
- ___, Kitâbun-necât fil-hikmetil-mantıkiyye vet-tabîîyye vel-ilâhiyye (nşr. Muhammed T. Danişpejuh), Tahran 1985.
- ___, Kitâbuş-şifâ İkinci Analitikler Burhân- (çev. Ömer Türker), İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
- ___, Kitâbuş-şifâ Mantığa Giriş Medhâl- (çev. Ömer Türker), İstanbul: Litera Yayıncılık 2006.
- ___, Kitâbuş-şifâ Metafizik II, (el-İlâhiyyât) (çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker), İstanbul: Litera Yayıncılık 2005.
- ___, Kitâbuş-şifâ et-tabîîyyât (II), Kitâbun-nefs (nşr. G. C Anawati, Said Zayed), Kahire 1975.
- ___, el-Mebde vel-meâd (nşr. Abdullah Nûrânî), İntişârât-ı müessese-i mütâlaât-ı İslâmî, Tahran 1363.
- ___, Mebhas anil-kuvân-nefsâniyye (nşr. Ahmed Fuad el-Ahvânî), Ahvâlunnefs içinde, Kahire 1952, s. 145-178.
- ___, el-Mübâhâsât (nşr. Muhsin Bidarfer), Kum 1992.
- ___(?), Nübüvvetin İspatı ve (Nebilerin) Sembol ve Benzetmelerinin Tevili Üzerine (çev. Hüseyin Aydın, Enver Uysal, Hidâyet Peker), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1998), s. 564-573.
- ___, Risâletul-adhaviyye fî emril-meâd (nşr.-çev. Mahmut Kaya), Felsefe ve Ölüm Ötesi içinde, İstanbul: Klasik Yayınları 2011
- ___, Risâletu ahvâlin-nefs (nşr. Ahmed Fuad el-Ahvânî), Ahvâlun-nefs içinde, Kahire 1952, s. 45-144.
- ___, Risâle fil-kelâm alen-nefsin-nâtıka (nşr. Ahmed Fuad el-Ahvânî), Ahvâlun-nefs içinde, Kahire 1952, s. 194-199.
- ___, Tefsîru âyetin-nûr (nşr. Hasan Âsî), et-Tefsîrül-kurânî vel-lugâtüs-sûfiyye fî felsefeti İbn Sînâ içinde, Beyrut: el-Müessesetü1-câmiiyye lid-dirâsât ven-neşr vet-tevzî 1983, s. 86-88.
- İhvân-ı Safâ, Resailu ihvânis-safâ ve hullânil-vefâ (nşr. Ârif Tâmir), Beyrut: 1995.
- Kaya, Mahmut, Kindî ve Felsefesi, Felsefî Risâleler içinde, 3. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2014, s. 15-104.
- ___, Âmirî, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), III, 68-72.
- ___, Fârâbî, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XII, 145-162.
- Kindî, Felsefî Risâleler (nşr.-çev. Mahmut Kaya), 3. Baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2014.
- Kuşpınar, Bilal, İbn Sînâda Bilgi Teorisi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları 2001.
- Kutluer, İlhan, Akıl ve İtikâd: Kelâm-Felsefe İlişkileri Üzerine Araştırmalar, İstanbul: İz Yayıncılık 1996.
- ___, İslam Felsefe Tarihinde Ahlak İlminin Teşekkülü, (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü) İstanbul 1990.
- Marmura, Michael., E., Avicennas Psychological Proof of Prophecy, Journal of Near Eastern Studies, 22 (1963), s. 49-56.
- Peker, Hidâyet, İbn Sînâ Epistemolojisi, Bursa: Arasta Yayınları 2000.
- ___, Fârâbî ve İbn Sînâ Felsefelerinde Vahyin Kavramsal Muhtevası, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2008/1), s. 157-176.
- Râzî, Fahreddîn, el-Mebâhisul-meşrikiyye fî ilmil-ilâhiyyât vet-tabiîyyât (nşr. M. Mutasım Billah el-Bağdâdî), Beyrut: Dârul-kütübil-Arabî 1990.
- ___, Şerhul-işârât vet-tenbîhât, Dârut-tıbâatil-âmira, İstanbul 1290. (Son iki nemâtın Türkçe tercümesi: Arifler ve Olağanüstü Hadiselerin Sırları (çev. Ömer Türker), İstanbul: Hayy Kitap Yayınları 2010).
- Sevim, Seyfullah, İslam Düşüncesinde Marifet ve İbn Arabî, İstanbul: İnsan Yayınları 1997.
- Turhan, Kasım, Din-Felsefe Uzlaştırıcısı Bir Düşünür: Âmiri ve Felsefesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV) 1992.
- Türker, Ömer, İbn Sînâ Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkânı, İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları (İSAM) 2010.
- ___, Nefs (İslâm Düşüncesi), TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXII, 529-531.
- Wisnowsky, Robert, İbn Sînâ Metafiziği (çev. İbrahim H. Üçer), İstanbul: Klasik Yayınları 2010.
- Yıldız, Mustafa, İbn Sînâda Kutsal Akıl Öğretisi, Journal of Islamic Research, 21 (2010/2), s. 83-110.