OSMANLI BURSA'SINDA ECZANELER, ECZACILAR VE ECZA TÜCCARLARI

Hastalıkların tedavisinde hekimlik hizmetinin yanında vazgeçilmez bir unsur olan eczacılık mesleği, bir zanaat dalından okul eğitimi gerektiren profesyonel bir meslek haline ancak on dokuzuncu yüzyılda gelebildi. Tıp eğitiminin geliştiği süreçte eczacılık mesleğinin öğretilmesi ve icra edilmesi hususunda da pek çok değişim yaşandı. 1830'larda öncelikle İstanbul'da, yüzyılın ikinci yarısından itibaren ise taşrada sivil eczaneler açılmaya başladı. Ecza ticareti de Osmanlı kentlerindeki ticari faaliyet alanlarına on dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde eklendi. Bu makalede bir taşra şehri olan Bursa'da açılan eczaneler, eczacılar ve ecza tüccarları modernleşme sürecinde tıbbi faaliyetlerin gelişimi çerçevesinde incelenmeye çalışılacaktır.

Pharmacies, Pharmacists and Medicine Dealers in Ottoman Bursa (1861-1919)

Pharmaceutics, which is an indispensable addition to medical services for the treatment of disease, has turned into a profession that requires school education rather than being a craft branch barely in the nineteenth century. Therewithal, the teaching and performing of the pharmaceutics had experienced many changes. Civilian pharmacies began to operate in Istanbul in 1830, and in provincial cities in the second half of the nineteenth century. The medicine trade in the Ottoman cities became operational in the last quarter of the nineteenth century. This paper tries to examine pharmacies, pharmacists and medicine dealers in one of the most prominent provincial towns in the Ottoman Empire, namely Bursa, in the framework of the development of medical activities in the of modernization.

PDF

___

1. Arşiv Belgeleri54
1.1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Bâb-ı Âlî Evrak Odası Evrâkı
Cevdet Sıhhiye
Dâhiliye Nezâreti Mektûbi Kalemi Evrâkı
Dâhiliye Nezâreti Şifre Kalemi Evrâkı
İrâde Harbiye
İrâde Taltifat
Maarif Nezâreti Mektûbi Kalemi Evrâkı
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def 'a 12, Bursa: Feraizcizâde Matbaası, H.1301.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 26, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1317.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 27, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1318.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 28, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1319.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 29, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1320.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 30, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1321.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 31, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1322.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 32, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1323.
Hudâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi, Def'a 34, Bursa: Matbaa-i Vilâyet, H.1324.
Annuaire Oriental du Commerce de l'Industrie de l'Administration et de la Magistrature, Constatinople: Cervanti Frères, 1891.
Annuaire Oriental du Commerce de l'Industrie de l'Administration et de la Magistrature, Constatinople: Cervanti Frères, 1893-1894.
Annuaire Oriental du Commerce de l'Industrie de l'Administration et de la Magistrature, Constatinople: Cervanti Frères, 1895.
Annuaire Oriental du Commerce de l'Industrie de l'Administration et de la Magistrature, Constatinople: Cervanti Frères, 1896-1897.
Annuaire Oriental du Commerce de l'Industrie de l'Administration et de la Magistrature, Constatinople: Cervanti Frères, 1903.
Annuaire Oriental du Commerce de l'Industrie de l'Administration et de la Magistrature, Constatinople: Cervanti Frères, 1905.
Annuaiere du Commerce-Colonies and Protectors Français, Étranger, Paris: Didot Bottin, 1906
BAYLAV, Naşid, Eczacılık Tarihi, İstanbul: Yörük Matbaası, 1968.
BAYTOP, Turhan, "Eczacılık", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 10, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, 1994, ss. 386-388.
....................., "Selçuklular Devrinde Anadoluda Eczacılık", I. Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildirileri, Cilt II, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, 1981.
....................., Türk Eczacılık Tarihi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayını, 1985.
ÇETİN Osman, İlk Osmanlı Hastanesi: Bursa Yıldırım Darüşşifası (Bursa Mahkeme Sicillerine Göre), İstanbul: Göz Nurunu Koruma Vakfı, 2006, s.69-72.Baytop, age., s.92; ÜNVER, A. Süheyl, Osmanlı Türklerinde Hekimlik ve Eczacılık Tarihi Hakkında, İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası, 1952.
DÖRTOK ABACI, Zeynep, Modernleşme Sürecinde Bursa Kenti'nin Mekansal ve Sosyal Değişimi (1860-1910) [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Bursa: Uludağ Üniversitesi, 2005.
Hacıbeyzâde Ahmed Muhtar, Burusa Sergisi Rehberi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekaâsı, 1339.
KEPECİOĞLU, Kamil, Bursa Kütüğü, Haz. Hüseyin Algül ve diğerleri, Cilt IV, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayını, 2009.
KUMBARACILAR, İzzet, Eczâcılık Târihi ve İstanbul Eczâhâneleri, Yayına Haz. Ömer Kırkpınar, İstanbul: Çelik Gülersoy Vakfı Yayını, 1988.
NAYMANSOY, Günseli, "Osmanlı'dan Günümüze Eczacılığın Değişen Konumu", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C.XII, S.1, 2010, ss. 151- 163.
SANDALCI, Gülnur, SANDALCI, Mert, Belgelerle Türk Eczacılığı 1840- 1948, Cilt 1, Kitap 2, İstanbul: Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayını, 2002.
ŞEHSUVAROĞLU, Bedi N., Eczacılık Tarihi Dersleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayını, 1970.
Şemseddin Sami, Kâmûs-i Fransevî, 3. Edisyon, İstanbul: Mihrân Matbaası, 1318.
YILDIRIM Nuran, SERT Gürkan, "Eczacılık Mevzuatımızın Tarihsel Sürecinde Eczane Açma / Eczacı Olma Koşulları ve Hekim-Eczacı İlişkisi (1852-1953)", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, S. XI, C.1-2, 2009-2010, ss. 291-303.
YILDIRIM Nuran, "Nizamname-i Eczacıyan der Memalik-i OsmaniyeOsmanlı Devleti'nde Eczacılar Nizamnamesi-1852", IV. Türk Eczacılık Tarihi Toplantısı Bildirileri, Ed. Emre Dölen, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayını, 2000, ss. 43-71.
...................., "İstanbul'da Nöbet Mahalleri - Nöbet Eczaneleri (1845-1895), Osmanlı Bilimi Araştırmaları, S. VI, C. 2, 2005, ss.151-182.
..................., "Osmanlı Eczacılığının Gelişme Sürecinde İlaç Hazırlayıp Satan Esnaf ve Sağlıkçılar", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C.XI, S.1-2, 2010, ss. 276-283.