İngiliz Konsolosluk Belgeleri Işığında Bursa Ekonomisi (1848-1896)

İngiliz konsolosluk raporları özellikle kapitalist dünya ekonomisinin 19. yüzyıl başlarında Osmanlı kentleri üzerindeki etkilerini anlamada başvurulabilecek temel kaynaklardan biridir. Batı Anadolu’da yer alan eski bir başkent ve 15. yüzyıldan itibaren bir dünya ticaret merkezi olan Bursa kenti, 17. yüzyılda ticari konumunu kaybetmeye başlamıştır. 19. yüzyılda kent bu kez ipek ipliği ve koza üretim merkezi olmanın yanı sıra Avrupa malları için bir pazar haline gelmiştir. Bu çalışmada, İngiliz konsolosluk belgeleri temel alınarak, 19. yüzyılın ortalarından sonuna kadar ki süreçte, ipek üretimi, ihracat, ithalat ve yerel üretim sektörlerindeki gelişmeler ortaya konmaya çalışılmıştır.

Bursa Economy According to the British Consular Reports (1848-1896)

British Consular Reports are among the main archival sources to understand the effect of capitalist world economy upon the Ottoman cities at the beginning of 19th century. Bursa, located at the Western Anatolia as a former capital and an international trade center beginning from 15th century, gradually lost its economic importance beginning from 17th century. In 19th century the city flourished to be an open market for imported goods and a center of silk and cocoon. In this paper I tried to depict the developments in silk production, import, export and manufacturing during the second half of 19th century.

PDF

___

Accounts&Papers, No: 460, Miscellaneous Series, Diplomatic&Consular Reports Turkey, Report on the Vilayet of Broussa, London, 1898. (Raporların kopyaları Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır).
Clark, Edward, “The Ottoman Industrial Revolution”, International Journal of Middle East Studies, C.V, Cambridge, 1974, ss.65-76.
Dalsar, Fahri, Türk Sanayi ve Ticaret Tarihinde Bursa’da İpekçilik, Sermet Matbaası, İstanbul, 1960.
Eldem, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, 2.baskı, TTK Yay., Ankara, 1994.
Erder, Leila, “Bursa İpek Sanayi’nde Teknolojik Gelişmeler 1835-1865”, ODTÜ Gelişme Dergisi Özel Sayısı, Ankara, 1978, ss.111-122.
Hüdâvendigâr Vilâyeti Salnâmesi, 1305 (1888).
Hüdâvendigâr Vilâyeti Salnâmesi, 1324 (1908).
İnalcık, Halil, “Bursa ve İpek Ticareti”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.I, ed.Halil İnalcık-Donald Quataert, çev.Halil Berktay, Eren Yay., İstanbul, 2000, ss.269-309.
Kasaba, Reşat, Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Ekonomisi, Belge Yay., İstanbul, 1993.
Kazancıgil, Ali, “Türkiye’de Modern Devletin Oluşumu”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, ed.Ali Yaşar Sarıbay-Ersin Kalaycıoğlu, Alfa Yay., İstanbul, 1981, ss.137-154.
Oktik, Nurgün-Kökalan Füsun, “Immanuel Wallerstein: Tarihsel Kapitalizmin Analizi ve Dünya Sistemi”, Doğu-Batı, Sayı 17, Ankara, 2001, ss. 121-134.
Owen, Roger, The Middle East in the World Economy 1800-1914, 2nd ed., Cambridge University Press, Cambridge, 1981.
Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-19.3), 2.baskı, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1994.
Pamuk, Şevket, “Kapitalist Dünya Ekonomisi ve Osmanlı Dış Ticaretinde Uzun Dönemli Dalgalanmalar 1830-1913”, ODTÜ Gelişme Dergisi Özel Sayısı, Ankara, 1980, ss.161-204.
Quataert, Donald, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Tarımsal Gelişme”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.VI, İstanbul, 1985, ss.1556-1562.
Quataert, Donald, “The Silk Industry of Bursa 1880-1914”, The Ottoman Empire and The World Economy, ed.Huri İslamoğlu-Cihan, Camridge University Press, Cambridge, 1987, ss.284-299.
Ragin Charles-Chirot Daniel, “Immanuel Wallerstein’ın Dünya Sistemi, Tarih Olarak Siyaset ve Sosyoloji”, çev.Ahmet Fehmi, Tarihsel Sosyoloji, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1999, ss.276-312.
Tahiroğlu, Bülent, “Tanzimat’tan Sonra Kanunlaştırma Hareketleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.III, İstanbul, 1985, ss.588-602.
Tekeli, İlhan, “19.Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü”, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, ed.Paul Dumont-François Georgeon, 2.baskı, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 1999, ss.19-30.
Türkcan, Ergun, “İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre Ondokuzuncu Yüzyılın İkinci Yarısında Bursa”, Toplum ve Bilim, C.IV, Sayı 34, Ankara, 1985, ss.386-391.
Üsküdâri, Faruk, Eski Bursa’dan Notlar, Bursa Sanayi ve Ticaret Odası Yay., Bursa, 1972.
Walker, Mary, Eastern Life and Scenery, C.II, London, 1886.
Wallerstein, Immanuel, Dünya Sistemleri Analizi Bir Giriş, çev.Ender Abadoğlu-Nuri Ersoy, Aram-Toplum Yay., İstanbul, 2004.
Walsh, Robert, A Residence at Constantinople, C.II, London, 1871.
1862 Tarihli Suphi Bey’Bey’in Bursa Planı, Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi.