Ne İçindedir Sektörlerin Ne De Büsbütün Dışında Yekpare Geniş Bir Alanın Parçalanmaz Akışında: Osmanlı Para Vakıflarından Sosyal Girişimlere

21.yüzyılın başlarından itibaren özel sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) hizmet sınırlarının iyice bulanıklaşmasıyla sosyal girişimcilik adı altında yeni bir alan açılmıştır. Bu alanda ekonomik değişim ve dönüşüm sonunda ne geleneksel sektörlerin içinde ne de büsbütün dışında üçünü aynı çatı altında birleştiren sosyal girişimler ortaya çıkmıştır. Bu girişimler toplumsal fayda/sosyal fayda üretmek ve sürdürülebilir kılmak adına ekonomik anlamda kâr da elde etmektedir. Kâr, asıl amaç değil sosyal faydaya ulaşmak için bir araçtır. Bu sayede sadece bağışlardan gelecek finansal desteğe bağlı kalmadan kendi ticari işlemleri ile organizasyonlarını sürdürülebilir kılan sosyal girişimcilerin eli güçlenmiştir. Tarihsel verilere bakıldığında geçmişte yaklaşık 500 yıl sosyal girişimlere benzer şekilde çalışmış fakat günümüzde faaliyet göstermeyen para vakıfları dikkat çekmektedir. Bu vakıflarda, vakfedilen paraların işletilmesi ile elde edilen kârın sosyal fayda yaratacak şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışma prensipleri incelendiğinde para vakıflarının girişimcilikle diğergamlığı bir arada harmanlayan kurumlar olduğunu söylemek mümkündür. Buradan yola çıkılarak çalışmada para vakıflarının günümüzün sosyal girişimciliği ile benzerlikleri araştırılmıştır. Sonuçta para vakıflarının işletme ve sosyal fayda kapsamında sosyal girişimlerle pek çok ortak yönü olduğu tespit edilerek para vakıflarından bu anlamda faydalanılması gerektiğine vurgu yapılmıştır.

From the early 21 st century onwards, a new field opened by the name of social entrepreneurship as the service limits of the private sector, public institutions and non-governmental organizations (NGO) had become fairly blurred. The end of the economic change and transformation in this field saw the emergence of social enterprises that were neither within nor totally out of the traditional sectors but brought these three together under the same roof. These enterprises also gained profit in an economic sense in the name of producing communal/social benefit and enabling its sustainability. The profit is not the primary objective but an instrument in the way to reach social benefit. By this means, only the entrepreneurs who managed to sustain their organizations by means of their own commercial transactions without depending on the financial support provided by endowment were able to strengthen their hands. Considering the historical data, cash waqs that functioned in a similar way to social enterprises for almost 500 years in the past but do not operate at the present time draw attention. It has been identified that these waqfs utilized the profit, which had been made through the operation of endowed cash, for the sake of social benefit. When examined their operation principles, it is possible to state that cash waqfs were institutions that integrated entrepreneurship and altruism into one another. From this point of view, this study has researched the similarities between cash waqfs and the social entrepreneurship of our present day. Based on the detection that the related cash waqfs ultimately had several common points with social enterprises within the context of management and social benefit, and thus, the necessity of benefiting from cash waqfs in this sense has been emphasized.

PDF

___

10. Kalkınma Planı (2013-2018). (2013). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.

10. Kalkınma Planı, Girişimciliğin Geliştirilmesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. (2014). 10. kalkınma Planı (2014-2018). Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.

11. Kalkınma Planı (2019-2023). (2019). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.

Aşkın, A., Nehir, S., & Vural, S. Ö. (2011). Tarihsel Süreçte Girişimcilik Kavramı ve Girişimci. Girişimcilk ve Kalkınma Dergisi, 55-72.

Aydoğan, E., & Benk, O. (2018). Osmanlı Devleti’nde Refahı Artırıcı Bir Kurumsal Yapı: Para Vakıfları. 2nd International EMI Entrepreneurship and Social Sciences Congress Full Text E-Book, 09-11 November 2018, 513-526.

Basılgan, M. (2011). Ekonomik Gelişmenin Yaratıcı Yıkımı: Schumpeteryan Girişimci. Amme İdaresi Dergisi, 27-56.

Bulut, M., Korkut, C. (2017). A Look to The Ottoman Cash Waqfs As Altruistic Finance Model,

Conference on Philanthropy for Humanitarian Aid (CONPHA) 23rd & 24th May 2017, Sultan Sharif Ali Islamic University(UNISSA),1 -14.Brunei.

Cipolla, C. (2012). Dünya Nüfusunun İktisat Tarihi . İstanbul: Ötüken Yayınları.

Demircioğlu, Z. (2016). Girişimcilik Kadınlar İçin Bir Sosyal Hareketlilik Aracı Olabilir mi?: Eskişehir’de Kendi İşini Kuran Kadınlar Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 143-166.

Demirtaş, C., Kalyoncu, C. (2015). Sosyal Girişimcilik ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sosyal Girişimciler Örnekler Kapsamını Değerlendirilmesi, Conference: EconWorld2015@Torino 18-20 August, 2015; IRES, Torino, Italy. https://www.researchgate.net/publication/299608442_Sosyal_Girisimcilik_ve_Ekonomi k_Buyume_Iliskisi_Sosyal_Girisimciler_Ornekler_Kapsamini_Degerlendirilmesi

Denizalp, H. (2007). Toplumsal Dönüşüm İçin Sosyal Girişimcilik Rehberi. Ankara: Sivil Toplum Geliştirme Merkezi.

Durmuş, M., Şeşen, Ö. & Nihan Yıldırım. (2018). Türkiye’de Sosyal Girişimlerin Haritalanmasına Yönelik Bir Sistem Modeli Tasarımı, 2nd International EMI Entrepreneurship and Social Sciences Congress Full Text E-Book, 09-11 November 2018, 456-470.

Ersen, T. B., Kaya, D., & Meydanoğlu, Z. (2010). Sosyal Girişimler ve Türkiye İhtiyaç Analizi Raporu. İstanbul: TÜSEV.

Genç, M. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul : Ötüken Yayınları.

Günay, M. (2012). Vakıf. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA). ss. 475-479: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.

Güran, T. (2014). İktisat Tarihi . İstanbul: Der Yayınları.

Gürsoy, Ç. (2015). Osmanlı’da Para Vakıflarının İşleyişi Ve Muhasebe Uygulamaları: Davudpaşa Mahkemesi Para Vakıfları. İstanbul: İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı.

Gürsoy, Ç. (2018). “The Financial Analysis of the Ottoman Cash Waqfs", Global Approaches in Financial Economics, Banking, and Finance, edited by Hasan Dinçer, Ümit Hacıoğlu and Serhat Yüksel, Springer, ss. 389-413.

Gürsoy, Ç. (2019). Aynı ve Başka: Evkaf Muhasebeciliği Mahkemesi Para Vakfı Kayıtları (1605- 1828). Belleten, C. LXXXIII., S. 296., 95-126.

Güler, Ü. (2018). Osmanlı Kıbrıs’ında Para Vakfı Uygulamaları (1750-1800), Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 872-891.

Koç, O. (2010). Toplumsal Sorunlarla Mücadelede Bir Kaldıraç Olarak Sosyal İnovasyon ve Sosyal Girişimcilik Açısından Önemi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 205-212.

Korkut, C,, Bulut M. (2017) “XV. ve XIX. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Para Vakıfları ve Modern Finans Kurumlarının Karşılaştırılması” Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 167-194.

Kök, S. B., & Mert, E. (2016). Girişimcilikte Sosyal Değer İnşası: Sosyal Girişimcilik. International Conference on Eurasian Economies, (s. 160-169).

Kurt, İ. (1994). Nazari ve Tatbiki Olarak Para Vakıfları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.

Mikado. (2017). Sosyal Finansman Rehberi. İstanbul: KUSİF Yayınları.

Özcan, T. (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Özsaraç, Y. (2019). Osmanlı Para Vakıflarından, Türkiye Vakıflar Bankasına (1826-1954), Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2019.

Özvar, E. (2006). Osmanlı Devletinin Bütçe Harcamaları (1509-1788). Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler C.1 (s. 197-239). içinde İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları.

Reyhanoğlu, M. (2012). Ticari Girişimciler Ne Kadar Sosyal Girişimcidir? İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, C. 23., S. 71, 8-33.

Saatçi, E. Y., & Arıkan, S. (2014). Girişimcilikle Diğergamlık Harmanından Sosyal Girişimci mi Çıkar? Kâr veya Değer Maksimizasyon Vizyonunun Belirleyicisi Olarak Diğergamlık. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 103-114.

Sarıkaya, M. (2010). Üçüncü Sektörde Yönetsel ve Kavramsal Dönüşüm: Sosyal Kâr Amaçlı Örgütler. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 87-100.

Sönmez, A., Arıker, Ç., & Toksoy, A. (2016). Dünya’da ve Türkiye’de Sosyal Girişimciliğin Gelişimi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi Girişimcilik Özel Sayısı, 102- 121.

Tabakoğlu, A. (1987). İslâm’da Para Politikası Hakkında bir Deneme. S. Orman, & İ. Kurt içinde, Para Faiz ve İslâm (s. 79-90). İstanbul: İlmi Neşriyat Yayınları.

Tabakoğlu, A. (2016). İslam İktisadına Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları.

Taş, Y., Şemşek, İ., (2017). Türkiye ve Dünya’dan Sosyal Girişimcilik Örnekleri ve İstihdama Katkıları, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, C: 6, Sayı:16 (2017/3), 480- 497.