MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK: MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ TUTUMLARINI ÖLÇME SORUNSALI
Son yıllarda birçok işletmede yaşanan muhasebe skandallarının ardından dünyanın birçok yerinde, işletme ve muhasebe uygulamaları ve özellikle muhasebeciler ve denetçiler tarafından ortaya konulan mesleki etikle ilgili yoğun eleştiriler, muhasebe ve denetimdeki kamu güveninin zayıflamasına neden olmuştur. Bu nedenle Dünyada ve Türkiye’de muhasebe meslek mensuplarının uymaları için etikle ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Muhasebe mesleğinde dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve özen, gizlilik ve mesleki davranıştan oluşan etik ilkelerle ilgili bilgiler verildikten sonra (meslek etiğiyle ilgili); Malatya ilinde tüm meslek mensuplarına gönderilen anketten geçerli dönüş yapan 155 meslek mensubundan alınan veriler analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı, muhasebe meslek mensuplarının unvanlarına göre etik ilkeleriyle ve genel etik algısıyla ilgili tutumlarını ölçmektir. Fakat Türkiye’de muhasebe meslek etiğine ilişkin kullanılan ölçeklerin faktör analizi ve etik ilkelerin her biri için güvenirlik ve geçerlilik analizinin yapılmaması nedeniyle güvenirlilikleri ile ilgili problemler vardır. Bu nedenle, “Muhasebe meslek mensuplarının unvanlarına göre Etik İlkeleri ve Genel Etik algısıyla ilgili tutumları arasında farklılık göstermektedir/vardır” hipotezimiz test edilememiştir. Buna bağlı olarak da Türkiye’de Muhasebe meslek mensuplarının mesleki etik tutumlarıyla ilgili geçerliliği ve güvenilirliği olan yeni bir ölçeğin geliştirilmesine ihtiyaç olduğu sonucuna varılmıştır.
ETHICS IN ACCOUNTING PROFESSION: THE PROBLEM OF MEASURING THE ATTITUDES OF PROFESSIONAL ACCOUNTANTS
In recent years, in many parts of the world after accounting scandals in many businesses, business and accounting practices and intense criticisms of professional ethics, especially by accountants and auditors, have led to weaker public confidence in accounting and auditing. For this reason/Because of this reason, ethical regulations have been made in order to comply with accounting professionals in the world and in Turkey. After giving information about ethical principles consisting of/related with/associated with integrity, objectivity, professional competence and due care, confidentiality, and professional behavior in the accounting profession, the data from 155 members who returned from the questionnaire (about accounting ethics) sent to all professions in Malatya province were analyzed. The aim of the study is to measure the attitudes of ethical professionals according to the titles of accounting professionals and their attitudes towards the general ethical perception. However, since factor analysis of the scales used in accounting ethics in Turkey have not been applied, and although the reliability analysis should be applied for validity and accounting ethical principles separately, it was applied for both together, which caused to the problems associated with their reliabilities. For these reasons, The hypothesis defined as“there is a difference between the ethical principles and attitudes related to the general ethical perception according to the titles of the accounting profession members” cannot been tested. Accordingly, it was concluded that there is a need to develop a new (valid and reliable scale/ scale including validity and reliability conditions in a satisfactory level) associated with professional ethic attitudes of professional accountants in Turkey.
___
- Akın, Osman ve Kürşat Özdaşlı (2014). “Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Faaliyetlerinde
Uymaları Gereken Etik İlkelere Uyma Düzeyine Yönelik Meslek Mensupları İle Meslek Yüksek Okulu
Muhasebe Bölümü Öğrencilerinin Algıları”, MUFAD-Muhasebe Finansman Dergisi, Sayı:63.
- Albright, Jeremy J.- Park, Hun Myoung (2009), “Confirmatory Factor Analysis Using Amos, LISREL,
Mplus, and SAS/STAT CALIS. Working Paper. The University Information Technology Services (UITS)
Center for Statistical and Mathematical Computing, Indiana University.”
http://rt.uits.iu.edu/visualization/analytics/docs/cfa-docs/cfa.pdf (14.02.2015).
- Bilen, Adulkadir (2008), “Doğu Anadolu Bölgesindeki Muhasebe Meslek Mensuplarının Profilleri,
Etik Kurallarına Bakışları ve Meslek Sorunları Üzerine Bir Araştırma”, İSMMMO Mali Çözüm Dergisi,
S.85, s.27-42.
- Büyüköztürk, Şener (2002), “Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı”,
Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Cilt.2002, Sayı:32, Güz, s.470-483.
- Çokluk, Ömay, Güçlü Şekercioğlu, Şener Büyüköztürk (2009), Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli
İstatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları, 2. Baskı, Pegem Akademi, Ankara.
- Daştan, Abdulkerim, Yaşar Bayraktar ve Uğur Bellikli (2015). “Muhasebe Mesleğinde Etik İkilem Ve
Etik Karar Alma Konularında Farkındalık Oluşturma: Trabzon İlinde Bir Araştırma”, Atatürk
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 1, s.63.
- Dinç, Engin ve Mehmet Tunçer (2015). “Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Duyarlılıkları İle İlgili
Vergi Müfettişlerinin Algılarına Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler
Dergisi, Yıl:7, Sayı:14, s.317-338.
- Duska, Ronald, Duska, Brenda Shay and Ragatz, Julie (2011), Accounting Ethics, Second Edition, John
Wiley & Sons.
- Erkorkmaz, Ünal -Etikan, İlker - Demir, Osman - Özdamar, Kazım -Sanisoğlu, S. Yavuz (2013),
“Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Uyum İndeksleri”,Türkiye Klinikleri J Med Sci, Cilt.33, Sayı:1, s.210-23.
- Geçkil T., ve Tikici M. (2015). Örgütsel Demokrasi Ölçeği Geliştirme Çalışması, Amme İdaresi Dergisi,
Cilt 48 Sayı 4, s.41-78.
- Gözüm, Sebahat - Aksayan, Seçil (2003),“Kültürlerarası ölçek uyarlaması için Rehber II: Psikometrik
özellikler ve kültürlerarası karşılaştırma”,Hemşirelik Araştırma Dergisi, Cilt.1, Sayı:5, s.3-14.
- Güney, Cengiz ve Mehmet Suat Biçer (2016). “Muhasebe Meslek Etiği Ve Erzincan İlinde Bir
Araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 45, s.790.
- Güney, Cengiz ve Mehmet Suat Biçer (2017). “Muhasebe Meslek Etiği ve Erzincan İlinde Bir
Araştırma- II”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 49, 610.
- Gürbüz, Hüseyin ve Veysel Yılmaz (2015). “Muhasebe Meslek Etiği Ve Eskişehir İl Merkezinde Bir
Uygulama”, 7th International Congress on Entrepreneurship (ICE 2016) Proceedings, 12-14 May
2016, Bishkek, Kyrgyzstan, s.417.
- Halaoua, S., Hamdi, B., & Mejri, T. (2017). Earnings management to exceed thresholdsin
continental and Anglo-Saxon accounting models: The British and French cases.
Research in International Business and Finance, 39, 513–529.
- Healy, P. M., & Wahlen, J. M. (1999). A review of the earnings management literature
and its implications of standard setting. Accounting Horizons, 13(4), 365–383.
- Hooper, Daire - Coughlan, Joseph -Mullen, Michael R.(2008), “Structural Equation Modelling:
Guidelines for Determining Model Fit”,Electronic Journal of Business ResearchMethods, Vol. 6,
No:1, s.53-60.
- Klein, A. (2002). Audit Committee, board of director characteristics, and earnings management.
Journal of Accounting and Economics, 33, 375–400.
- Kline, Rex B. (2011), Principles and Practice of Structural Equation Modeling, Third Edition. The
Guilford Press, New York, NY 10012.
- Kurşunel, Fahri, Alkan Alper Tunga (2005). “İşletmelerde Kazanç Yönetimi Uygulamalarının
Arkaplanı”. Selçuk Üniversitesi MYO Dergisi, s. 171-182.
- Li, S., Park, S. H., & Bao, R. S. (2014). How much can we trust the financial report? Earnings
management in emerging economies. International Journal of Emerging Markets, 9(1), 33-53.
- Özcan, Kenan -Balyer, Aydın (2013),“Liderlik Oryantasyon Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması”, Mersin
üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt.9, Sayı:1, s.136-150.
- Özçelik, Hakan ve Gülşah Gizem Angı (2017). “Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiği Ve Etik
İkilem Algıları: Antalya İli Örneği”, Muhasebe ve Denetime BAKIŞ dergisi, (50), s.141.
- Ronen, J., & Yaari, V. (2008). Earnings management – emerging insights in theory,
practice, and research. New York: Springer.
- Sakarya, Şakir ve Kara, Suat, (2010), Türkiye'de Muhasebe Meslek Etiğine Yönelik Düzenlemeler Ve
Meslek Mensupları Sakarya Tarafından Algılanması Üzerine Bir Alan Araştırması, KMÜ Sosyal ve
Ekonomik Araştırmalar Dergisi 12 (18): s.57-72.
- Saruhan, Şadi Can ve Özdemirci, Ata (2005), Bilim, Felsefe ve Metodoloji, Alkım Yayınevi, 1. Baskı.
- Sayım, Ferhat ve Özlem Usman (2016), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Algısı -Yalova
Örneği”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, s.247.
- Schipper, K. (1989). Commentary on earnings management. Accounting Horizons,
3(4), 91–102.
- Scherer, Robert F.- Wiebe, Frank A.- Luther, David C. ve Adams, Janet S. (1988), “Dimensionality of
Coping: Factor Stability Using the Ways of Coping Questionnaire”,Psychological Reports, Vol.62,
No:3,s. 763-770’de aktaran Çokluk, Ömay - Şekercioğlu, Güçlü - Büyüköztürk, Şener (2009), Sosyal
Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları, 2. Baskı, Pegem Akademi, Ankara,
s.197.
- Selimoğlu, Seval K. (2006), “Türk Muhasebe Uygulamalarında Etik”, Mali Çözüm Özel Sayı, 437-456.
- Tezbaşaran, Ata (1996), “Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu”, Psikologlar Derneği Yayınları.
Ankara.
- TURMOB, http://www.turmob.org.tr (Erişim Tarihi:15.05.2017)
- Yalçın, Selçuk (2011), “Muhasebe Meslek Mensupları ve İşletmelerin Etik Konusunda Tutumları:
Türkiye Araştırması”, Muhasebe ve Finansman Dergisi (52), s.47-66.
- Yıldız, Gülsevil (2010), Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezinde Bir Uygulama,
Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, s.155-178.
- Yılmaz, Erdal, Suat Yıldırım ve Hüseyin Hüsnü Bahar (2015). “Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin
Mesleki Etik Algısı: Samsun Örneği”, Muhasebe ve Finansman Dergisi s.27.
http://www.ekonomianaliz.com/guvenilirlik-analizi-reliability-analysis /