NESNE ÜZERİNE

Araştırmacılar çalışmalarında nesneyi belirtili ve belirtisiz olmak üzere ikiye ayırmaktadırlar. Türkçenin söz diziminde belirtisiz nesne eksiz (+Ø), belirtili nesne ise yükleme hâli ekini alarak kullanım alanına çıkmaktadır. Çalışmada yükleme hâli ekini alan her kelime / kelime grubunun belirtili nesne oluşturup oluşturmadığı sorgulanacak ve ardından araştırmacıların ifade ettiklerinin aksine oluşturmadıkları dikkatlere sunulacaktır. Eldeki mevcut Türk dili gramerlerinde ve müstakil söz dizimi çalışmalarında bir kelime / kelime grubunun belirtili nesne olabilmesi yükleme hâli ekini almasına bağlanmıştır; ancak tespit edilen bazı örnekler var ki bu cümlelerdeki nesneler yükleme hâli ekini almalarına rağmen geçtikleri cümlelerde belirtisiz nesne gibi görev yapmaktadırlar. Bir kelime / kelime grubuna yükleme ekini getirmek o kelime / kelime grubunun geçtiği cümlelerde belirtili nesne olabilmesi için yeterli olamamaktadır. Cümlenin yükleminin de hangi zamanda çekime girdiği önemlidir. Kullanılan zaman ekine göre yükleme ekini alan kelime / kelime grubu cümlede ya genellik ifade etmekte ya da belirtme işlevini üstlenmektedir. Çalışmada ek almadığı hâlde belirtili nesne gibi görev yapan kelime / kelime gruplarına da yer verilmiştir.

___

  • BOZ, Erdoğan (2012), “Adın Yükleme (Nesne) Durumu ve Tümcenin Nesne Ögesi Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları, Ankara: Gazi Kitabevi, s.97-105
  • DEMİR, Nurettin – YILMAZ, Emine (2003), Türk Dili El Kitabı, Ankara: Grafiker Yay., s.211
  • DİZDAROĞLU, Hikmet (1976), Tümcebilgisi, Ankara: TDK Yay.
  • HATİBOĞLU, Vecihe (1972), Türkçenin Sözdizimi, Ankara: TDK Yay.
  • GÜLSEVİN, Gürer (2009), “Zamirlerin Edatlarla Birleşmesinde Bazı Özel Durumlar ve İsim Tamlaması Sorunu Üzerine”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, 27-28 Ağustos 2007, Bildiriler, C. 1., 2. bs., İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yay., s.231-238
  • KARAAĞAÇ, Günay (2011), Türkçenin Söz Dizimi, İstanbul: Kesit Yay., 3.bs.
  • KARAHAN, Leylâ (2004), Türkçede Söz Dizimi, Ankara: Akçağ Yay., 7.bs., s.25
  • KARAHAN, Leylâ (2011), “Yükleme (accusative) ve İlgi (genitive) Hâli Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Dili Üzerine İncelemeler, Ankara: Akçağ Yay., s.211-218