MİTLERİ YENİDEN ÜRETMEK YA DA UYGULAMALI HALKBİLİMİ BAĞLAMINDA ATSIZ’IN ROMANCILIĞI

Toplumların mitolojilerinin bilinirliliği, kimlik bilinci ve kültürel çeşitlilik bağlamında önem arz etmektedir. Mitolojik bilgi, ekseriyetle sözlü anlatılar ve toplumsal uygulamalar kanalıyla yeni kuşaklara aktarıla gelmiştir. Dünyanın değişen yapısı ile anlatıların ve uygulamaların icra bağlamlarının kaybolması pek çok toplumun mitolojik bilgisinin sonraki kuşaklara aktarılmasını olumsuz etkilemiştir. Arkaik dönemde Homeros ve Firdevsi gibi şairlerin, XVIII ve XIX. asırda ise Avrupa’da Macpherson ve Lönnrot’un yaptığı halk şarkılarını metinleştirme işi, ilgili toplumların mitolojilerinin yaşamasına ve çağdaş sanata kaynak olmasına katkı sağlamıştır. Bu örneklerden özellikle son ikisi XX. asırda doğan uygulamalı halkbilimi tartışmaları kapsamında da ele alınmış ve bunların birer uygulamalı halkbilimi örneği olduğu dile getirilmiştir. Türk sanatının çeşitli kollarındaki mitolojik algının, orta dönemde Pers odaklı, yakın dönemde ise Yunan odaklı olarak şekillendiği görülmektedir. Bu durumun sebeplerinden biri Türk mitolojisinin yeterince bilinmemesidir. Odesya ya da İşler ve Günler gibi arkaik dönem, Şehname gibi orta dönem ya da Kalavela gibi yakın dönemden kalma bütünlük arz eden bir yazmanın olmaması, elde bulunan Kitab-ı Dede Korkut ya da Oğuz Kağan Destanı gibi metinlerin de yeterince işlenememesi bu bilinmemenin öteki sebeplerindendir. Bu makalede Nihal Atsız’ın romanları, Türk mitolojisinin bilinmesine olan katkısı bağlamında; işlev, yapı ve içerik bakımından ele alınacak ve söz konusu yapıtların uygulama örneği olup olmadığı meselesi sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Uygulamalı halkbilimi, Atsız, Türk mitolojisi, destan, roman

PDF

___

Atalay, Besim. Divanü Lugat-it Türk Tercümesi, C. III, Ankara: TTK Yayınları, 1985.
Atsız, Hüseyin Nihal. “16 Devlet Masalı ve Uydurma Bayraklar”, Ötüken, S. 65. 1969.
__. Bozkurtlar Diriliyor, İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1998.
__. Ruh Adam, İstanbul: İrfan Yayımcılık, 2004.
__. Deli Kurt, İstanbul: İrfan Yayımcılık, 2005.
__. Bozkurtların Ölümü, İstanbul: İrfan Yayımcılık, 2010
__. Dalkavuklar Gecesi Z Vitamini, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2011a.
__. Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, İstanbul. 2011b.
Bascom, William, “Folklorun Dört İşlevi”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, (haz: M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır), Ankara: Geleneksel, 2010.
Başgöz, İlhan, “Dede Korkut Destanında Epitetler”, Millî Folklor, S. 37, ss:23-35, 1998.
Beydili Celal. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Yayınları, 2005.
Bonnefoy, Yves (yön.). Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü, Çev: Levent Yılmaz, Ankara: Dost Kitabevi, 2000.
Çeribaş, Mehmet. “Türklerde Demirciler ve Şamanlar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 42, ss 113-123. 2007.
Çobanoğlu, Özkul, Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ, 2011.
Çoruhlu, Yaşar. Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
Dundes, Alan, “Folklorun Fabrikasyonu”, Folklorun Sahtesi: Fakelore, (haz: Selcan Gürçayır), Ankara: Geleneksel, 2007.
Ekici, Metin, “Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış”, Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı, İzmir: Kanyılmaz Matbaası, 2005.
Eliade, Mircea. Demirciler ve Simyacılar, (çev: M. Emin Özcan), İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2003.
__. Mitlerin Özellikleri, (çev: Sema Rifat), İstanbul: Om Yayımcılık, 2001.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I, Ankara: AKDTYK, 1994.
Hobsbawm, Eric ve Ranger, Terence. (der,) Geleneğin İcadı, (çev: M. Murat Şahin), İstanbul: Agorakitaplığı, 2006.
İnan, Abdulkadir, Trihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: TTK, 2000.
Oğuz, Öcal. Türk Dünyası Halk Biliminde Yöntem Sorunları, Ankara: Akçağ Yayıncılık, 2000.
__. Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi, Ankara: Akçağ Yayıncılık, 2002.
__. “Türkiye’de Mit ve Masal Çalışmaları veya Bir Olumsuzlama ve Tek-Tipleştirme Öyküsü”, Milli Folklor, Yıl: 22, S. 85, ss. 36-45. 2010.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi: Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar, C. 1, Ankara: TTK, 1989.
Tekin, Talat. Orhon Yazıtları, Ankara: TDK, 2008.
Topçu, Ümmühan Bilgin, “Büyük Bir Türk Destanı Yazma Fikri Etrafında”, Millî Folklor, Yıl: 22, S: 85, ss: 101-111, 2010.
Turgut, Canan Öktemgil. Latife Tekin’in Yapıtlarında Büyülü Gerçeklik, (YLT), Ankara:.BÜESBE, 2003.