MECÂLİSÜ’N-NEFÂYİS’İN İÇERDİĞİ BİYOGRAFİK ÖGELER

Ali Şîr Nevâyî’nin Mecâlisü’n-nefâyis adlı şuara tezkiresi, kullanılan biyografik ögeler açısından titizlikle hazırlanmış; tezkirede, şairlere ilişkin türlü özellikler ayrıntılı olarak işlenmiştir. Özellikle Nevâyî’nin şairlerle ilgili tanıklıkları, kişisel değerlendirmeleri, onların sanat yönleri ya da eserleri hakkındaki görüşleri, esere zenginlik ve özgünlük katmaktadır. Mecâlisü’n-nefâyis’teki biyografik ögeler, şairlerin tanıtımını sağlamak; kaydedilmek suretiyle onları ve eserlerini kalıcı kılmak dışında, dönemin sosyal ve kültürel yapısıyla ilgili çok sayıda bilgi ve malzeme içermektedir. Bu çalışmada, Mecâlisü’n-nefâyis’teki biyografik ögeler; dolayısıyla tezkire yazarının bu doğrultudaki malzemesi, şairlere ilişkin değerlendirmelerin kapsamı ve içeriği belirlenmiştir. Eserde şairler; eser, üslup, edebî kişilik, şairlik yeteneği gibi yönleriyle birlikte aile ve akrabalık ilişkilerinden, mesleklerine, toplumsal konumlarına, ilgi alanlarına, vücut biçimlerine, sağlık durumlarına, huylarına, türlü sanat ve spor dallarındaki hünerlerine, ölüm nedenlerine, mezar yerlerine kadar çok geniş bir yelpazede ele alınmıştır. Bu bilgiler, hem Nevâyî’nin tanıklıklarına hem de duyumlarına dayanmaktadır. Eserde, ele alınan şairlerle ilgili türlü yorumlara ve değerlendirmelere destek olabilecek pek çok örnek olay, söylenti vb. de yer almıştır. Çalışmada, söz konusu biyografik ögelere ilişkin tematik bir sınıflandırma yapılmış ve her madde başı için özgün metinden seçilen örnekler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

şuara tezkireleri, biyografi, Ali Şîr Nevâyî, Mecâlisü’n-nefâyis, Çağatay Türkçesi

PDF

___

AKSOY Hasan (1995). “Esrar Dede”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 11, s. 432-434, http://www.islamansiklopedisi.info/ (ET: 27.06.2018).
ALÎ-ŞÎR NEVÂYÎ (2001). Mecâlisü’n-nefâyis I (Giriş ve Metin) - II (Çeviri ve Notlar) (Haz. Kemal Eraslan), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 788.
BAALBAKI Rohi (1995). Al Mawrid A Modern Arabic-English Dictionary, Beirut: Dar El-İlm Lilmalayin.
CANIM Rıdvan (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 225.
ÇINARCI Mehmet Nuri (2014). “Herat Ekolü Tezkirelerinden XVI. Yüzyıl Şu’ara Tezkirelerine Şairlerle İlgili Bilgi Edinme Kaynakları”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/3, s. 507-540.
DEVLETŞAH (2011). Şair Tezkireleri (Tezkiretü’ş-Şuarâ) (Çev. Necati Lugal), İstanbul: Pinhan Yayıncılık: 7.
ERASLAN Kemal (2004). “Nevayî ve Tenkid”, Ali Şir Nevâyî’nin 560. Doğum, 500. Ölüm Yıl Dönümlerini Anma Toplantısı Bildirileri, 24-25 Eylül 2001, s. 15-18, Ankara Türk Dil Kurumu Yayınları: 825.
ERDEM UÇAR Filiz Meltem (2012). “Meslekleri ve İlgi Alanları Açısından Mecâlisü’n-Nefâyis’teki Şairlerin Sosyal Hayattaki Yeri”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1, s.1073-1095.
İSEN Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye, İstanbul: Kapı Yayınları: 205.
İSEN Mustafa vd. (2002). Şair Tezkireleri, Ankara: Grafiker Yayınları: 6.
KÂTİP ÇELEBİ (2013). Keşfü’z-Zunûn An Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn I-V (Çev. Rüştü Balcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
KILIÇ Filiz (2006). “Tezkire”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C. 6, s. 121-122, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 289.
KILIÇ Filiz (2007). “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair Tezkireleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Eski Türk Edebiyatı Tarihi II, C. 5, S. 10, s. 543-564.
MOLLA CAMÎ (1990). Baharistan (Çev. M. Nuri Gençosman), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 385.
ÖZ Yusuf (2012). “Tezkire/Fars Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, s. 68-69, http://www.islamansiklopedisi.info/ (ET: 27.06.2018).
SAATÇİ Suphi (2008). “Sâî Mustafa Çelebi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, s. 539-541, http://www.islamansiklopedisi.info/ (ET: 27.06.2018).
ŞEMSEDDİN SAMİ (2010). Kamus-ı Türkî (Haz. Paşa Yavuzarslan), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 1001.
TULUM Mertol (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 1036.
TÜRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ (2011). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, Sosyal Bilimler, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
TÜRK DİL KURUMU (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 549.
UZUN Mustafa (2012). “Tezkire/Türk Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, s. 69-73, http://www.islamansiklopedisi.info/ (ET: 27.06.2018).