DOĞU ANADOLU BÖLGESİ AĞIZLARINDA TESPİT EDİLEN İKİLEMELER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

İkilemeler iki sözcüğün çeşitli ilgilerle bir araya gelerek oluşturduğu sözcük gruplarıdır. Meydana gelişleri çeşitli şekillerde gerçekleşebilen ikilemeler teşekkülleri, cümle içerisindeki görevleri ve anlamsal özellikleri bakımından söz varlığımızın önemli unsurlarıdır. Ağızlar, mensubu bulunduğu dilin gerçek söz varlığının ortaya konması ve o dilin bütün zenginliklerinin tam olarak belirlenmesi bakımından çok kıymetli araştırma alanlarıdır. Bu sebeple ikilemeler, Türkiye Türkçesi ağızları içerisinde söz konusu yönleriyle incelenmesi gereken bir konu durumundadır. Ayrıca ölçünlü dilimizde bulunmayan pek çok sözcük ağızlarda karşımıza çıkabilmektedir. Bu sebeple ağızlarda bu sözcük gruplarının tespit edilmesi önemlidir. Çalışmada öncelikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan illerden derlenmiş metinlerinden ikilemeler tespit edilmiştir. Bu tespit için öncelikle Derleme Sözlüğü taranmış ve bölge illeri adına kayıtlı ikilemeler belirlenmiştir. Sonrasında kitap ve lisansüstü tez düzeyinde yapılmış derleme çalışmaları taranarak bu çalışmalarda yer alan ikilemeler tespit edilmiştir. Söz konusu metinlerden derlenen ikilemeler seslerin değeri bozulmayacak şekilde ortak bir transkripsiyon alfabesine aktarılmıştır. Çalışmada tespit edilen ikilemeler alfabetik olarak sıralanmış ve tespit edilen ikilemelerin metin içerisindeki görevleri, teşekkül şekilleri başlıklar halinde incelenmiştir. Çalışma neticesinde ikilemelerin bölge ağzında hangi görevlerde kullanıldığı, hangi şekillerde teşekkül ettiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İkileme, Tekrarlar, Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye Türkçesi Ağızları, Türkçe

PDF

___

AĞAKAY, Mehmet Ali, “Türkçede Kelime Koşmaları”, TDAY-Belleten, 1954, s. 97-104
ALKAYA Ercan, “Orta ve Doğu Karadeniz Ağızlarında Görülen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, Volume 3 Issue 3 (2008), s. 37-76
BALCI İbrahim (1996), Kars Yerli Ağzında Cümle Ve Cümle Yapıları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum. (Krs. Yrl. Ağz. Cml. Ve Cml. Yap.)
BULUT, Serdar, “Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine Çalışma Yapılmayan İl ve İlçeler”, Turkish Studies, Volume 8 Issue 1 (2013), s. 1129-1149
BURAN Ahmet, Keban, Baskil ve Ağın Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997. (Keb. Bas. Ve Ağn. Yör. Ağz.)
BURAN Ahmet ve İLHAN Nadir, Elazığ Yöresi Söz Varlığı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008
CAFEROĞLU Ahmet, Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995. (Doğ. İl. Ağz. Der.)
CAFEROĞLU Ahmet, Güney Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995. (Gdğu. İl. Ağz. Der.)
CAFEROĞLU Ahmet, Anadolu Ağızlarından Toplamalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1994. (And. İl. Ağz. Der.)
Derleme Sözlüğü I, Türk Dil Kurumu Yaınları, Ankara 2009.
Derleme Sözlüğü II, Türk Dil Kurumu Yaınları, Ankara 2009.
Derleme Sözlüğü III, Türk Dil Kurumu Yaınları, Ankara 2009.
Derleme Sözlüğü IV, Türk Dil Kurumu Yaınları, Ankara 2009.
Derleme Sözlüğü V, Türk Dil Kurumu Yaınları, Ankara 2009.
Derleme Sözlüğü VI, Türk Dil Kurumu Yaınları, Ankara 2009.
ERDEM Mehmet Dursun, “Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine”, Bilig, S. 33 (2005), s. 189-225
GÜLENSOY Tuncer ve BURAN Ahmet, Elazığ Yöresi Ağızlarından Derlemeler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1994. (Elz. Yör. Ağz. Der.)
GÜLENSOY Tuncer ve ALKAYA Ercan, Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası, Akçağ Yayınları, Ankara 2011.
GÜLSEREN Cemil, Malatya İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000. (Mlt. İli Ağz.)
HATİBOĞLU Vecihe, Türk Dilinde İkileme, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1981.
KARAHAN Leyla, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996.
KORKMAZ Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 4. Baskı, Ankara 2010.
ÖZMEN Şeyda (2007). Muş-Merkez Ağzı, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. (Muş Mrk. Ağz.)
SAĞIR Mukim, Erzincan ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1995. (Erzn. Yör. Ve Ağz.)
ÖZŞAHİN Murat, Tatar ve Başkurt Yazı Dillerinde İkilemeler, Kesit Yayınları, İstanbul 2017.
TELLİ Burak, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 3/6 (2017), s. 133-149
TOSUN İbrahim (1996). Çemişgezek, Pertek ve Hozat Yöresi Ağızları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimlr Enstitüüs, Elazığ. (Çmş. Prt. Ve Hzt. Yör. Ağz.)
TUNA Osman Nedim, “Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabiî Bir Ünsüz Dizisi”, TDAY-Belleten 1982-1983, 1986, s. 163-228
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
YAVUZ Serdar ve TELLİ Burak, “İç Anadolu Bölgesi Ağızlarında Geçen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/3, 2013, s. 377-403