AYDINLI VİSÁLÌ’NİN ŞİİRLERİNDE YER ALAN SEVGİLİYE AİT GÜZELLİK UNSURLARI

Sevgili divan şiirimizin başkahramanıdır ve divan şiiri büyük ölçüde onun etrafında örülmüştür. Yüz yıllar boyu varlığını sürdürmüş divan şiirimizin en temel unsurudur sevgili. Onun en büyük özelliği, aşığının ve/veya âşıklarının akıllarını başlarından alacak derecede olan güzelliğidir. Divan şiirimizde geleneğin belirlediği bir takım kurallar mevcuttur. Bu kurallar ışığında sevgili de kendine ait -gerek manevì, karakteristik gerek de maddì, fizikì olmak üzere-  belirli bir takım özelliklere haiz olan, idealize edilmiş tek tip bir sevgili özelliği göstermektedir. Hal böyle olunca idealize edilmiş bu güzellik unsurlarının - sevgilinin boyu, kaşı, gözü, ağzı, yanağı, yüzü, beli, göğsü… vb - her biri bütünden çok parça güzelliğine önem veren divan şairlerince ayrı ayrı, en ince ayrıntısına kadar düşünülerek belirli benzetmelerle, belirli kavramlarla, ifadelerle anlatılmaya çalışılmıştır.  Sevgilinin bu özellikleri şiirlerde işlenirken kalıplaşmış, hazır bazı ifadeler kullanılır. Bilhassa da sevgilinin dış görünümüyle ve bazı uzuvlarıyla ilgili fizikì özelliklerinden bahsedilirken. Biz bu çalışmamızda bazı çevrelerce “Türkì-i Basit[1]” hareketinin temsilcisi olarak gösterilen Aydınlı VisÀlì’nin şiirlerinde yer alan sevgilinin güzellik unsurlarını tespit etmeye çalıştık.

___

  • KURNAZ Cemal, HayÀlì Bey Divanı’nın Tahlili, İstanbul 1996.
  • Kürşat Şamil Şahin, “ Sevgilinin Güzellik Unsurlarından Saç ve Saçın Aşık Üzerindeki Etkisi”, Tukish Studies, Turkey Summer 2011, p. 1851-1867.
  • Kürşat Şamil Şahin, “ KlÀsik Türk Edebiyatında Sevgilinin Ayva Tüyü/Hat”, Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Güz 2012, s. 386-407.
  • LEVEND AgÀh Sırrı, Divan Edebiyatı, İstanbul 1984.
  • MENGİ Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 2002.
  • MERMER Ahmet, Türkì-i Basit ve Aydınlı VisÀlì’nin Şiirleri, Ankara 2006.
  • ONAY Ahmet Talay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, İstanbul 2004.
  • Özlem Düzlü, “ Ercişli Emrah’ın Şiirlerinde Sevgilinin Güzellik Unsurları Bakımından Klasik Edebiyat Hususiyetleri”, Akademik Bakış Dergisi, Celalabat- Kırgızistan 2011.
  • PALA İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara 1995.
  • SEFERCİOĞLU M. Nejat, Nevèì Divanı’nın Tahlili, Ankara 2001.
  • SERDAROĞLU Vildan, Sosyal Hayat Işığında ZÀtì Divanı, İstanbul 2006.
  • ŞENTÜRK Ahmet Atilla, KARTAL Ahmet, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 2012.
  • TARLAN Ali Nihat, Fuzÿlì Divanı Şerhi, Ankara 2001.