Mustafa Çokay’ın Eserlerinde Milli Bağımsızlık Fikri

Mustafa Çokay sadece Kazakistan, Orta Asya, Rusya için değil Avrupa için de tanınmış tarihî şahsiyetler biridir. Onun mezarı Berlin şehrinin ortasındadır. Paris yakınındaki ağaçlı bir yolda da büstü bulunmaktadır. Böyle dünyaca ünlü bir şahsiyeti Kazak ili ancak otuz yıldır tanımaya başlamıştır. Mustafa Çokay’ın daha sonraki yıllar yayımlanmış olan on iki ciltlik eseri içerisinde halkımızın geçmişine dair siyasi ve toplumsal meseleler oldukça geniş bir şekilde yer almaktadır. Makalede, onun milletin kaderi ve geleceğine dair fikirleri ele alınıp bunlar incelenmiştir. 20. yüzyılın başındaki toplum hizmetkârlarının siyasi prensipleri, aydınların kaderlerine dair kıymetli bilgiler okurların dikkatine sunulmaktadır. Bu yayında ele alınan meseleler oldukça hacimlidir. Onlar bize Kazak ilinin, Orta Asya ile Kafkasya ve uzak ülkelerin siyasi meselelerini sunmaktadır. Bunlar temelinde Mustafa Çokay, dünya seviyesinde büyük bir toplum hizmetkârı, Türk halklarının birliği idealini savunan bir şahsiyet olarak ele alındı.

Anahtar Kelimeler:

Siyaset, Göç, Millet, Türk Birliği, Sovyetler, Alaş Ordacılar

The Idea of National Independence in the Works of M. Chokay

The name M. Chokai as a historical person is known not only in Kazakhstan, Central Asia and Russia, but also in the countries of the European Community. If his ashes rest in the center of Berlin, near Paris there is an alley with his bust. The difficult fate of the glorious son of his people, the new generation began to get acquainted only over the past thirty years. In recent years, a 12-volume collection of works by M. Chokai has been published, where there are a lot of socio-political problems and information that shed light on the past of our people. The article analyzes the fateful judgments of the author about the fate of nations. Readers are presented with political views and attitudes of public figures of the beginning of the twentieth century, as well as information about their future fate. The publication covers numerous information affecting the interests of not only the Kazakh people, but also the peoples of Central Asia and the Caucasus, as well as countries outside the world. Against this background, М.Шоқай is shown as a major public figure who carried through his life the idea of the unity of the Turkic peoples.

Keywords:

Politics, Emigration, Nation, Soviets, Alashordyntsy, Unity of Turks,

PDF

___

1. Абдуллин Х. Мұстафаның өмірі мен өлімі // Ана тілі, 1991, ақпан.
2. Қара А. Мұстафа Шоқай. Өмірі, күресі, шығармашылығы. – Алматы: Арыс, 2004. – 320 б.
3. Қойгелдиев М. Тұтас Түркістан идеясы және Мұстафа Шоқай. – Алматы, 1997.
4. Нүсіпхан А. Кремльдің түн ұйқысын төрт бөлген Мұстафа Шоқай және оның «Яш Түркістан» журналынан соны деректер //Қазақ әдебиеті, 1998, 8, 15 мамыр.
5. Оралтай Х. Мұстафа Шоқай және оның шетелдегі ізбасарлары. – Ыстанбұл, 1997. – Б. 251-271.
6. Садықова Б. Мұстафа Шоқай және Франциядағы қазақ зиялылары // Қазақ елі, 1997, 10 қаңтар.
7. Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. Он екі томдық. Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты. – Алматы: Дайк-пресс, 2012-2014.
8. Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 5-том, 540 б.
9. Данилевский Д. Как черное становится белым // Flashpress.kz, 2010.
10. Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 8-том, 560 б.
11. Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 4-том, 532 б.
12. Мұстафа Шоқай. Шығармаларының толық жинағы. – Алматы: Дайк-пресс, 3-том, 664 б.
13. Мұcтафа Шоқай. Таңдамалы. 1-том. – Алматы: Қайнар, 1998. – 512 б.
14. Мұстафа Шоқай. Таңдамалы. 2-том. – Алматы: Қайнар, 1999. – 520 б.
References 1. Abdýllın H. Mustafanyń ómіrі men ólіmі // Ana tіlі, 1991, aqpan.
2. Qara A. Mustafa Shoqaı. Ómіrі, kuresі, shyǵarmashylyǵy. – Almaty: Arys, 2004. – 320 b.
3. Qoıgeldıev M. Tutas Túrkіstan ıdeıasy jáne Mustafa Shoqaı. – Almaty, 1997.
4. Núsіphan A. Kremldіń tún uıqysyn tórt bólgen Mustafa Shoqaı jáne onyń «Iash Túrkіstan» jýrnalynan sony derekter //Qazaq ádebıetі, 1998, 8, 15 mamyr.
5. Oraltaı H. Mustafa Shoqaı jáne onyń sheteldegі іzbasarlary. – Ystanbýl, 1997. – B. 251-271.
6. Sadyqova B. Mustafa Shoqaı jáne Frantsııadaǵy qazaq zııalylary // Qazaq elі, 1997, 10 qańtar.
7. Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. On ekі tomdyq. R.B.Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýty. – Almaty: Daık-press, 2012-2014.
8. Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 5-tom, 540 b.
9. Danılevskıı D. Kak chernoe stanovıtsıa belym // Flashpress.kz, 2010.
10. Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 8-tom, 560 b.
11. Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 4-tom, 532 b.
12. Mustafa Shoqaı. Shyǵarmalarynyń tolyq jınaǵy. – Almaty: Daık-press, 3-tom, 664 b.
13. Mumtafa Shoqaı. Tańdamaly. 1-tom. – Almaty: Qaınar, 1998. – 512 b.
14. Mustafa Shoqaı. Tańdamaly. 2-tom. – Almaty: Qaınar, 1999. – 520 b.