T. YILDIRIM, S. EYNEL

“HOŞ” SÖZCÜĞÜNÜN ÖZBEK TÜRKÇESİNDEKİ KULLANIMI ÜZERİNE

İnsanlar arasında bir anlaşma aracı olan dil, konuşulduğu bölge, iklim şartları, bulunduğu kültürel çevre, dilin işlenme kapasitesi vb. özellikler yönünden çeşitlenmektedir. Özbek Türkçesi bu yolla kendine yakın bir coğrafyada kullanılan Farsçadan etkilenmiş ve bu dilden birçok sözcüğü kendi bünyesine kabul etmiştir. Farsça bir isim olan “hoş” sözcüğü de bunlardan biridir. Türkiye Türkçesinde isim, sıfat, zarf ve cümle başı edatı işlevlerinde kullanılan “hoş” sözcüğünün Özbek Türkçesinde bu işlevlerinin yanı sıra soru sözlerinin başında; gayret, onaylama, söze başlama ve selamlaşma ifadesi olarak modal söz, kalıp ifade ve ünlem şeklinde farklı anlam ve kategorilerde kullanıldığı tespit edilmiştir. Makalede Türkçenin kendi bünyesindeki sözcüklere uyguladığı kategori ve anlam değiştirme yoluyla bir sözcüğe farklı işlev ve anlamlar yükleme; bu yolla Türkçenin söz varlığını zenginleştirme, anlatım gücünü artırma metodunu yabancı dillerden aldığı sözcüklere de uyguladığı “hoş” sözcüğünün Özbek Türkçesindeki kullanımından hareketle ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Özbek Türkçesi, Hoş, Modal söz, kalıp ifade, Ünlem, Kategori ve Anlam değiştirme

APPLICATION OF THE WORD “HOSH” IN THE UZBEK LANGUAGE

Language, which is a means of communication and harmony between people, “region, climatic conditions, cultural environment, language process e.t.c” abilities vary in different directions. Like the Persian language which is close to the region influenced the Uzbek language, and borrowed many words from this language. One of these borrowing is the word “Hosh”. Used in the process of the Turkish language as an adjective, an adverb and a preposition, the word “Hosh” in the Uzbek language, on the contrary, is used at the beginning of words; effort, confirmation, beginning of conversation and greeting, are used in various meanings and categories as modal words, common expressions and conversation. The report used the words of the Turkish language functions that changed the category and meaning of the word; and so it developed the vocabulary of the Turkish language, as well as a method of increasing the power of expression and borrowing from foreign languages, the using of the word “hosh” in the Uzbek language.

Keywords:

Uzbek language, Hosh, Modal Words, Common Expressions, Conversation, Category and Meaning Changes,

PDF

___

1. Türkçe Sözlük. TDK Yay. Ankara. 2005.
2. Ni’metu’llâh, Ahmed. Lügat-i Ni’metu’llâh. Hz. Adnan İnce. TDK Yay.. Ankara. 2015.
3. Steingass F. A ComprehensivePersian-English Dictionary. Routledge&Kegan Paul Limited. London. 1963.
4. Üşenmez E. Özbekçe-Türkçe Sözlük. Türk Dünyası Vakfı. İstanbul. 2016.
5. Rähmätulläyev, Shävkät. Özbek Tilining Etimologik Lugäti III-Fårsçä. Tåcikçä Birliklär vä Ulär Bilän Håsilälär. Tåşkent Üniversitet Näşriyåti. Tåşkent. 2009.
6. Özbek Tilinin İzahli Lügäti IV, Taşkent, 2008, s.438.
7. Özbekistån Respublikäsi Fänlär Äkädemiyäsi Älişer Nävåiy Nåmidägi Til ve Ädäbiyet İnstituti. Özbek Tilining İzahli Lüğäti I. (Ed. Ä. Mädväliyev). ‘Özbekistan Milliy Entsiklåpediyäsi’ Dävlät İlmiy Näşriyäti. Tåşkent. 2006. (2006a).
8. Özbekistån Respublikäsi Fänlär Äkädemiyäsi Älişer Nävåiy Nåmidägi Til ve Ädäbiyet İnstituti Özbekistån Respublikäsi Fänlär Äkädemiyäsi Älişer Nävåiy Nåmidägi Til ve Ädäbiyet İnstituti. Özbek Tilining İzahli Lüğäti IV. (Ed. Ä. Mädväliyev). ‘Özbekistan Milliy Entsiklåpediyäsi’ Dävlät İlmiy Näşriyäti. Tåşkent. 2008a.
9. https://tr.glosbe.com/uz/tr/xo'mramoq (e-tarih 07.04.2018).