MEHMED BOSNEVÎ’NİN MANZUM KIRK HADİS TERCÜMESİ

Klasik Türk edebiyatının dinî muhtevalı edebî türleri arasında yer alan kırk hadisler, Hz. Peygamber’e ait kırk adet hadis ve izahını muhtevî eserlerin genel adıdır. İlk olarak Arap edebiyatında mensur olarak karşımıza çıkan ve erbaûn hadis adını alan bu tür, Farsların İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte Fars edebiyatında manzum, mensur ve manzum-mensur şekillerde görülmeye başlanmış ve çihl hadis adını almıştır. Türk edebiyatında ise ilk örnekleri 14. yüzyıldan itibaren karşımıza çıkan kırk hadisler, önceleri mensur şekilde telif edilmiş ve zaman içinde evrilerek manzum veya manzum-mensur kırk hadisler ortaya çıkmıştır. İranlı ünlü âlim ve şair, Molla Câmî’nin Tercüme-i Hadîs-i Erbâîn’i Türk şairleri üzerinde oldukça tesirli olmuş ve birçok şair bu türe rağbet göstererek eserler kaleme almıştır. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda Türk edebiyatında manzum seksen civarında kırk hadis yazıldığı tespit edilmiştir. Bu eserlerden biri de Mehmed Bosnevî tarafından kaleme alınan Manzum Kırk Hadis Tercümesi’dir. Şimdilik bilinen tek nüshası Bratislava Üniversitesi Kütüphanesi Tükçe Yazmaları arasında 399 numaralı risale mecmuasının içinde yer alan bu eser, manzum-mensur karışık bir mukaddime ile başlamaktadır. Şair, eserinde seçtiği hadislerin ravi zincirlerini ve bu hadisleri niçin seçtiğini belirtmeden kırk adet hadisi birer beyit ile Türkçeye tercüme etmiştir. Bu çalışmada öncelikle kırk hadis türü ile ilgili kısaca bilgi verilmiş, ardından Mehmed Bosnevî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi’nin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak eserin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk Edebiyatı, Hadis, Mehmed Bosnevî, Manzum Kırk Hadis Tercümesi

PDF

___

AKSOY, Hasan (1997). Fevrî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(15), 121-130.
AKSU, Cemal (2004). Hanîf’in Manzum Kırk Hadis Tercümesi Şerhi. İlmi Araştırmalar, 17(1), 17-34.
BARUTÇU, Nevzat (2014). Revâhî’nin Tenvîrü’l-Ebsâr İsimli Eserinin İncelemesi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
BAYAK, Cemal (2015). Sehmî ve Manzum Hadîs-i Erba‘în Tercümesi. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(8), 597-622.
CEYHAN, Adem (2008). Azmî’nin Kırk Hadis Tercümesi. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’ın Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu (s. 131-156). Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
CEYHAN, Adem (2003). Usûlî’nin Hadis ve Vecize Tercümeleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDE Dergisi, 30, 147-188.
CEYHAN, Adem (2015). Şirvanlı Hatiboğlu Habîbullâh’ın Kırk Hadis Tercümesi. Erdem(69), 53-72.
CİHAN, Sadık (1991). Nüzhet Ömer Efendi ve Hadîs-i Erba‘în Tercemesi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(5), 35-67.
ÇOLAK, Ahmet (2015). Seyyid Vehbî’nin Manzum Hadîs-i Erba‘în Tercümesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(2), 616-633.
DONUK, Suat (2018). Feyzî-i Kefevî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), 5(11), 47-69.
GIYNAŞ, Kamil Ali (2012). Hilalî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1133-1157.
GÖKDEMİR, Atilla (2016). Lütfî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(24), 83-95.
KANDEMİR, M. Yaşar (2002). Kırk Hadis. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25, 467-70.
KAPLAN, Yunus (2021). Muhlisî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(1), 171-194.
KARAHAN, Abdülkadir (1954). İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
KARAHAN, Abdülkadir (2002). Kırk Hadis (Türk Edebiyatı). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25, 470-473.
KILIÇ, Müzahir (2001). Edebiyat Tarihi Bakımından Kırk Hadisler. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(18), 93-101.
KÜÇÜK, Sabahattin (1997). Münîf’in Kırk Hadis Tercümesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 12(1), 1-17.
Mecmû’a-i Eş’âr, Bratislava Üniversitesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar 399, vr. 31b-33b.
ÖZCAN, Nurgül (2010). Kırk Hadis (Hadis-i Erbaîn). İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları.
ÖZCAN, Nurgül (2012). Hacı Bektaş Velî’nin Hadîs-i Erbaîn Adlı Eseri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi(64), 77-96.
ÖZDEMİR, Hikmet (2012). Nâbî’nin Kırk Hadis Tercümesi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(6), 139-154.
ÖZDEMİR, Mehmet (2016). Muhyî’nin Manzum Hadîs-i Erba‘în Tercümesi. Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 323-342.
POYRAZ, Yakup (2014). Manastırlı Hasan bin ‘Alî’nin Ehâdis-i Erba‘în Adlı Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 14(2), 109-135.
SEVGİ, Ahmet (1991). Merdümî ve Tuhfetü’l-İslâm’ı. S.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi(6), 101-165.
SEVGİ, Ahmet (1999). Molla Câmî’nin Erbaîn’i ve Türkçe Manzum Tercümeleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(6), 1-145.
SÖYLEMEZ, İdris (2017). Türk-İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler (İnceleme-Metin). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
ÜNAL, İ. Hakkı (1999). İslâm Kültüründe Kırk Hadis Geleneği ve Şeyh Hâmid-i Velî’nin Hadîs-i Erbaîn Şerhi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXIX, 137-146.
YAZAR, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
YILDIRIM, Yusuf (2015). Hâkî’nin Manzum Kırk Hadis’i. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 39(1), 123-141.