Köçek tipinin uluslararası kökeni üzerine bir deneme

Köçek, Anadolu’da yaygın olarak “kadın kılığına girmiş erkek dansçı” olarak bilinir. Bu haliyle Osmanlı saray çevresinde belirerek günümüze değin varlığını koruduğuna inanılan bir dans biçimi ve icracısını betimler. Ancak, Anadolu’da “Abdallar” olarak bilinen müzisyen aşiretlerin de köçek olarak dans etmesi, konunun Osmanlı saray çevresi dışında ele alınması zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Abdal tarzı müzisyen sınıfların benzer tiplerinin Anadolu dışında da aynı adlarla yaşadığının bilinmesi ve bunu takiben yapılan araştırmalar, Köçek tipinin yalnızca Anadolu’da değil, aynı zamanda Abdal tarzı mirasçı müzisyenlerin de izlerini gördüğümüz İran, Afganistan, Endonezya ve Mısır’da varlık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu açıdan bakıldığında Anadolu’da var olan dans biçimlerinin, herhangi bir kültürel öğede olduğu gibi, geniş coğrafi araştırmalar neticesinde ele alınması gerekliliği de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Köçek, Abdal, Kadın Kılığında Dans

An Essay On The International Origins Of The Köçek Character

Köçek mostly known as “man who dances in woman dress” in Anatolia. In this terms Köçek is believed to describe the dancer and a kind of dance appeared in Ottoman palace life. However, the information about Abdals, a well known inheritent musician class in Anatolia, performing Köçek dance, forces us to consider this issue also out of Ottoman palace life. The information that “only a type of inheritent musician classes, Abdals, live also out of Anatolia” and subsequencing researches related to Abdals put forward “Köçek” is known not only in Anatolia but also Iran, Afghanistan, Endonesia and Egypt. Through this point of view it is spontaneously come out that the dances live in Anatolia should be researched by a wide sense of geographies which are believed to be related culturally

Keywords:

Köçek, Abdal, Dance in Woman Dress,

PDF

___

ALTUNTAŞ, Yener. (1997). “Kaybolmakta Olan Bir Kültür Köçeklik”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence Seksiyon Bildirileri. III: 35-39, Ankara: Kültür BakanlığıYayınları.
AND, Metin. (2003). Oyun ve Bügü, (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
AND, Metin. (1962). Türk Köylü Dansları, İstanbul: İzlem.
AND, Metin. (1959). Dances of Anatolian Turkey, New York: Dance Perspectives.
BAGHBAN, Hafizullah. (1976). The Context and Concept of Humor in Magadi Theatre. USA: İndiana University: Folklore Institute (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
CLAUS, Peter J. (2003). “South Asian Folklore: An Encyclopedia: Afghanistan, Bangladesh, India, Nepal, Pakistan, Sri Lanka”. NewYork: Taylor & Francis.
ÇAKICI, Hüseyin. (1961). Kırşehir Bağbaşı Mahallesi doğumlu, Bağbaşı Mahallesinde yaşayan kaynak kişiyle 13.12.2007 tarihinde Kırşehir Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni Serdar Erkan arşivindedir.
ÇEKİÇ, Aydın. (1957). Kırşehir Bağbaşı Mahallesi doğumlu, Bağbaşı Mahallesinde yaşayan kaynak kişiyle 14.12.2007 tarihinde Kırşehir Merkez’de yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni Serdar Erkan arşivindedir.
DESAİ, Santosh N. (1970). “Ramayana--An Instrument of Historical Contact and Cultural Transmission between India and Asia”. The Journal of Asian Studies. 30 (1): 5-20.
ERKAN, Serdar. (2008). Kırşehir Yöresi Halk Müziği Geleneğinde Abdallar, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ERSOY, Şeyma. (2007). Osmanlı Toplumunda Cinsiyet Bağlamında Köçekler, Çengiler. Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal
GREENBERG, David F. (1988). “The Construction of Homosexuality”. University of Chicago Press.
HARMANCI, Esat. (2006) “Aptal’ın Velice Görünümü” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 3 (4): 77-90.
KOÇU, Ekrem Reşad. (2002). “Eski İstanbul’da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri”. (II. Baskı). İstanbul: Doğan Kitapçılık.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad. (1935). Türk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
LAL, Vinay. (1999). “Not This, Not That: The Hijras of India and the Cultural Politics of Sexuality”. Social Text, 61: 119-140.
LANE, Edward. (1860). “Manners and Customs of the Modern Egyptians”. London: William Clones and Sons.
LEVIN, Theodore Craig. (1996). “The Hundred Thousand Fools of God: Musical Travels in Central Asia”. Bloomington: Indiana University Press.
MORRIS, E. Opler. (1961). “Further Comparative Notes on the Hijarā of India”. American Anthropologist, New Series, 63 (6): 1331-1332.
MURRAY, Stephen O. (2000). “Homosexualities”. Chicago: Chicago University Press.
NASMAN, Ufuk Tuncel. (1999). Köçeklik Geleneği. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ÖNGEL, Hasan Basri. (1997). “Ritüel Kökenleri ve Folklorik Özellikleri Bakımından Köçeklik Geleneğimiz”. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence Seksiyon Bildirileri. III: 264- 278. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÖZTÜRK, Kamil. (2008). 1972, Çankırı ili Çerkeş İlçesi Örenli Köyü doğumlu, Ankara’da yaşayan kaynak kişiyle 30.11.2008 tarihinde Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kampüsü’nde yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni Serdar Erkan arşivindedir.
SEDANA, I Nyoman. (1993). “The Education of a Balinese Dalang”. Asian Theatre Journal, 10 (1): 81-100.
SAKATA, Lorraine. (1976). “The Concept of Musician in Three Persian-Speaking Areas of Afghanistan”. Asian Music. 8 (1): 1-28.
SAKATA, Hiromi Lorraine. (1985). “Musicians Who Do Not Perform; Performers Who are Not Musicians: Indigenous Conceptions of being an Afghan Musician”. Asian Music. 17 (1): 132-142.
SCHUYLER, Eugene. (1996). “Turkistan: Notes of a Journey in Russian Turkistan, Kokand, Bukhara and Kuldja”. (Edited with an Introduction by Geoffrey Wheeler). New York: Frederick a. Praeger.
SPILLER, Henry. (2004). “Gamelan: The Traditional Sounds of Indonesia”. California: ABC, Clio.
TECER, Ahmet Kutsi. (1939). “Folklor Gezintileri”, Kalem Aylık Sanat ve Edebiyat Mecmuası, (13): 15-20.
TOKEL, Bayram Bilge. (2004). Neşet Ertaş Kitabı. (IV. Basım). Ankara: Akçağ Yayınları.
VURAN, Satılmış. 1943 Kırıkkale ili Elmalı ilçesi doğumlu, Ankara Çinçin Mahallesinde yaşayan kaynak kişiyle 10.12.2007 tarihinde Ankara Çinçin Mahallesinde yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metni Serdar Erkan arşivindedir.
YALMAN (Yalgın), Ali Rıza. (1977). Cenupta Türkmen Oymakları I, II. (Haz. Sabahat Emir). Ankara.