NEDİM DİVANI’NDA İRAN

Nedim; XVIII. yüzyıl divan şiirinin kendine özgü üslup geliştirmiş, önde gelen şairlerindendir. Şiirlerinde yaşadığı döneme dair tasvirler, İstanbul’un eğlence ve gezinti mekânları, dönemin mi, İstanbul’un mu eğlence anlayışı hakkında bilgiler vardır. Lale Devri olarak adlandırılan dönemin İstanbul hayatı, binaları, eğlence yerleri, âdetleri, kıyafetleri bütün etkileyiciliği ve güzellikleriyle Nedim’in şiirlerinde yer alır. Divan şiirindeki İran etkisi nedeniyle İran’a, İran edebiyatına ve İran mitolojisine ait çeşitli unsurların divan şiirinde önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir. Bu etki belirli dönemlerde artarak, belirli dönemlerde azalarak hemen hemen divan şiirinin sürdüğü yüzyılların tamamı boyunca devam etmiştir. Aslında Nedim’in yaşadığı yüzyıl İran etkisinin çok güçlü olduğu bir yüzyıl olmamasına rağmen Nedim’in şiirlerinde de İran’la ilgili birçok unsur bulunur. Bu durumun ortaya çıkmasında muhtemelen Nedim’in yaşadığı Lale Devri’nde İran’a yapılan sefer de etkili olmuştur. Makalemizde Nedim’in divanında bulunan İran’la ilgili unsurları örnek şiir ve beyitlerden yararlanarak tespit etmeye çalışacağız. Tespit ettiğimiz unsurlar aracılığıyla bir XVIII. yüzyıl divan şairinin şiirlerinde İran etkisinin nasıl görüldüğünü ortaya koymuş olacağız.

Anahtar Kelimeler:

Nedim, İran, divan şiiri, Lale Devri

Iran in Nedim’s Divan

Nedim is one of the leading poets of 18th century Divan poetry and he had his own style of writing. In his poems, there are descriptions about the time he lived, entertainment and amusement proms in İstanbul, and information about the perception of amusement in İstanbul. The life, buildings, amusement proms, customs and clothes in Istanbul during the Tulip Period, took their places in Nedim’s poems with all their beauties. It is known that various element related to Iran and its literature and mythology play an important part in Divan poetry because of the effect of Iran in Divan literature. This effect continued in all the centuries of Divan poem by decreasing and increasing time to time. Although Iran’s effect was not very strong in the century when Nedim lived, we see many elements about Iran in Nedim’s poems. The possible reason may be the campaign to Iran in the Tulip Period. In our article, we will give information about Nedim and the period he lived and also we will try to establish the elements about Iran in Nedim’s Divan through sample poems and couplets. By means of these elements, we will try to show the Iran effect on the poems of an 18th century Divan poet.

Keywords:

Nedim, Iran, divan poetry, Tulip Period,

PDF

___

AVŞAR, Ziya (2002), “Bir Başka Yönden Nedim”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Güz, S XII, Niğde, s. 155-170. BATİSLAM, H. Dilek (1993), Nedim Divanı’nda Mahallileşme, Çukurova Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ada-na. _______ (1997), “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”, Türkoloji Araştırmaları 1997, Fuat Özdemir Anısı, Ç.Ü. Basımevi, Adana, s. 107-125. _______ (2008), “Nedim Divanındaki Giyim, Kuşam ve Süslenmeyle İlgili Un-surlar”, 38. ICANAS Uluslar Arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, (10-15 Eylül 2007, Ankara / Türkiye), Bildiriler, Maddî Kültür, C I, Ankara, s. 261-282. ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1987), “Nedim’e Dair”, Türk Dili, Haziran, S 426, An-kara, s. 331-344. ERÜNSAL, İsmail E. (2009), “Şâir Nedim’in Muhallefâtı”, Journal of Turkish Studies- Türklük Bilgisi Araştırmaları (Prof. Dr. Cem Dilçin’e Armağan), 33/I, Harvard, s. 255-274. ERZEN, Mehmet Halil (2013), “Divan Şiirinde Mitolojik ve Efsanevî Şahısların Kullanımına İyi Bir Örnek: Nev‘izâde Atâyî Divanı”, Turkish Studies, In-ternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Spring, Volume 8/4, Ankara, s. 835-854. KAPLAN, Mehmet (1976), “Nedim’in Şiirlerinde Mimârî, Eşya ve Kıyafet”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, 1. Baskı, Dergâh Yay., İstanbul, s. 235-250. KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2001), “Klasik Türk Edebiyatının İran Edebiyatı ile Münasebeti”, Klasik Dönem Türk Şiiri İncelemeleri, Akçağ Yayınevi, Ankara, s. 18-34. KARTAL, Ahmet (2008), “Türk-Fars Edebi İlişkileri”, Şiraz’dan İstanbul’a, Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kriter Yay., İstanbul, s. 15-96. _______ (2016), Türk-Fars Edebî İlişkileri, Hakîkate Düşen Gölge, Doğu Kü-tüphanesi, İstanbul. KORTANTAMER, Tunca (1993), “Nedîm’in Manzum Küçük Hikâyeleri”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Akçağ Yay., Ankara, s. 391-412. KUTKAN, Şevket (1981), Nedim Divanı’ndan Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul. MACİT, Muhsin (1999), “Mahallîleşme Cereyanı ve Nedîm”, Osmanlı, C 9, Ye-ni Türkiye Yay., Ankara, s. 711-717. _______ (2006), “Nedim”, DİA, C 32, Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul, s. 510-513. _______ (2010), Nedîm Hayatı, Eserleri ve Sanatı, 4. Baskı, Akçağ Yay., Anka-ra. MAZIOĞLU, Hasibe (1992), Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, 2. Baskı, Akçağ Yay., Ankara. MUHAMMED EMÎN RİYÂHÎ (1995), Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı, (Türkçesi: Mehmet Kanar), İnsan Yay., İstanbul. Nedim Divanı (1997), (haz. Muhsin Macit), Akçağ Yayınevi, Ankara. ÖZCAN, Abdülkadir (2003), “Lale Devri”, DİA, C 27, Diyanet Vakfı Yayınevi, Ankara, s. 81-84. PALA, İskender (2003), “Lale Devri, Edebiyat”, DİA, C 27, Diyanet Vakfı Yayı-nevi, Ankara, s. 84-85. ŞİŞMAN, Bekir-Muhammet Kuzubaş (2007), Mitik, Destani, Masalsı, Efsanevî ve Tarihî Unsurlar Açısından Şehnâme’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri, Ötüken Yay., İstanbul. TÖKEL, Dursun Ali (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar (Şahıslar Mitolo-jisi), Akçağ Yay., Ankara. YEKBAŞ, Hakan (2009), “Divan Şairinin Penceresinden Acem Şairleri”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature, and History of Turkish or Turkic, Winter, Volume 4/2, Ankara, s. 1158-1187. YILDIRIM, Ali (2002), “Nedim’in Şiirlerinde Somutlaştırma”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 12, S 2, Elazığ, s. 211-218. YILDIZ, Âlim (2004), “Süleyman Nazif’e Göre İran Edebiyatının Edebiyatımı-za Tesiri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C VIII/1, Sivas, s. 159-201.