KURAMDAN DİSTOPİK TOPLUMA TÜKETİM OLGUSU: CESUR YENİ DÜNYA ROMANININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Tüketim; ekonomik olduğu kadar, sosyal, kültürel, psikolojik ve dini yönleri de bulunan insanlık tarihi kadar eski bir olgudur. Ancak, çağdaş ve post modern kuramcılar tüketim olgusunun 1960’lı yıllardan sonra özellikle batı toplumlarında bir amaç haline geldiğini ileri sürmüşlerdir. Bu nedenle, Bauman ve Baudrillard gibi kuramcılar günümüz toplumlarını “tüketim toplumu” üzerinden kavramsallaştırmışlardır. Bu tarz toplumlarda artık tüketim; kimlik kazanmak, statü sahibi olmak, başkalarının gözünde bir yer edinmek ve anlık haz almak gibi amaçlarla yapılmaktadır. Nitekim post modern toplumlarda tüketiciler olarak bireylerin çok özel yerleri bulunur. Bireyler sürekli olarak daha fazlasını, daha yenisini ve daha iyisini tüketmeye şartlandırılmaktadırlar. Diğer yandan Aldous Huxley'in 1932 yılında kaleme aldığı “Cesur Yeni Dünya” adlı romanının, tüketime ilişkin söylemleri kuramsal bakış açıları ile paralellik göstermektedir. Kurmaca bir çağda geçen eserde, insanlar şartlandırma, hipopedya ve somalarla çevrili yaşamaktadır. Bu distopik eserde Whyte’nın 1954 yılında kullandığı “tasarruf etmek Amerikalılık değildir” sözünü hatırlatırcasına, tüketmenin nasıl “iyi vatandaşlık” olarak görüldüğü, elinde olanla yetinmenin nasıl “rejim düşmanlığı” anlamına geldiği aktarılmaktadır. Fordist üretime gönderme yapılan eserde, canlı doğum yerine “üreme” montaj bandı üzerinde yapay bir şekilde yapılmakta ve bireyler bu bant üzerinde gelecekte tüketmeleri istenilen “metalar” konusunda şartlandırılmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler:

Tüketim, tüketim toplumu, tüketim kuramcıları, Cesur yeni Dünya romanı

PDF

___

Baudrillard,J. (2017). Tüketim toplumu, (Çev. Nilgün Tutal ve Ferda Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1970)
Bauman, Z.(2018). Kuşatılmış toplum (Çev. Akın Emre Pilgir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 2002)
Bauman, Z.& Lyon,D.(2020). Akışkan gözetim.(Çev. Elçin Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 2013)
Çelik, E. (2015). Distopik Romanlarda toplumsal kurgu, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi,18/1, 57-79.
Duman, M.Z.(2018). Tüketim sosyolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
Gelekci,C.(2012). Zygmunt Bauman: modernlik ve postmodernlik, Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (Ed.), Aylin Görgün Baran ve Serap Suğur, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi yayınları
Görgün Baran, A.ve Olgun C.K(2012). Tüketim toplumu, simülasyon/simülaklar ve sessiz çoğunluk: Jean Baudrillard, (Ed.), Çağdaş Sosyoloji Kuramları, .Eskişehir, Anadolu Üniversitesi yayınları
Huxley, A.(2018 ) Cesur Yeni Dünya, (çev. Ümit Tosun). İstanbul:İthaki Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1932)
Kızılçelik, S.(2019). Çağdaş Sosyal Teorisyenler 2, Ankara: Anı yayıncılık
Lefebvre H.(2016). Modern dünyada gündelik dayat.(Çev. Işın Gürbüz). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1968)
Marcuse, H. (1986) Tek boyutlu insan. (Çev. Aziz Yardımlı). İstanbul: İdea yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1964)
Odabaşı, Y. (1999). Tüketim kültürü, yetinen toplumun tüketen topluma dönüşümü, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Slattery, M. (2017). Sosyolojide temel fikirler.(yayına hazırlayan. Ümit Tatlıcan ve Gülhan Demiriz). Bursa: Sentez yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi, 2003)
Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/, erişim tarihi 13.12.2021