İslam-Osmanlı Ceza Hukukunda Hırsızlık Suçu: 16-18. Yüzyıllarda Bursa Şer'iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler

Tüm hukuk sistemleri fertler arasında can ve mal güvenliğini korumak ister. Osmanlı hukukunda da, toplumda huzursuzluğa yol açanlar, can ve mal güvenliğini tehlikeye atanlar hakkında ağır yaptırımlar uygulanmıştır. Hırsızlık suçu da bunlardan biridir. Bu suçu işleyenler hakkında verilmiş olan cezanın altında yatan asıl gaye, toplum düzenini korumak, sosyal yapının bozulmasına engel olmak ve fertlerin mal güvenliğini sağlamaktır. Bu çalışmanın amacı, Bursa Şer’iyye Sicillerinden 16.-18. yüzyıllara ait hırsızlıkla ilgili dava örneklerinden sondaj yöntemiyle bulunan kayıtlardan yola çıkarak Osmanlı Ceza Hukuku’nun hırsızlık suçuna ilişkin uygulamasını ortaya koymaya çalışmaktır. Temel kaynak olarak Bursa Şer’iyye Sicilleri, Kâmil Kepecioğlu’nun Bursa Kütüğü adlı 4 ciltlik eseri ile yayınlanmış mühimme defterlerinden faydalanılmıştır.

The Crime of Theft in İslamic-Ottoman Criminal Law: Examples from the Shari'a Court Records of Bursa, 16th-18th Centuries

All legal systems aim at maintaining peace, security and order among individuals. In Ottoman legal system, too, those crimes which were threatining the security of life and of property were heavily condemned extreme sanctions were applied against them. The crime of theft was one of such heavy crimes. The underlying reason for the adoption of grave punishments imposed on those who committed this crime was to maintain the social order, to prevent deganeration of the social structure and to secure the properties of individuals. In this study, the fundamental approaches, treatments and applications in the Ottoman Criminal Law concerning the crime of theft are explored with reference to the cases hit on in the Bursa Shari’a Court Records during our long-term thematic survey of historical documents between 16th and 18th centuries. Besides the court documents, the four-volume Bursa Kütüğü (Bursa Register) by Kamil Kepecioğlu and the Mühimme Defterleri (Imperial Notebooks of Importance) published so far are used as primary sources.

PDF

___

Akdağ, M. (1995), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celâlî İsyanları, Cem Yayınevi, İstanbul.
Akgündüz, A. (1990-1992), Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri, IIV, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul.
Akman, M. (2004), Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren Yayınları, İstanbul.
Aşıkpaşaoğlu. (1970), Aşıkpaşaoğlu Tarihi. (Haz. Nihal Atsız), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
Avcı, M. (2004). Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
Bardakoğlu, A. (1995), “Eşkıya”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XI, 463-466.
5 Numaralı Mühimme Defteri (973/1565-1566), (1994), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Bursa Şer’iyye Sicilleri (BŞS) A 21, A 25, A 72, A 79, A 98, A 112, A 127, A 143, A 154, A 155, B 20, B 25, B 26, B 30, B 40, B 44, B 52, B 53, B 63, B 104, B 136, B 174, B 179, B 182.
Cin, H.-Akgündüz, A. (1989), Türk Hukuk Tarihi, I, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Konya.
Düzbakar, Ö. (2003/2), “Osmanlı Döneminde Mahalle ve İşlevleri”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (5), 97- 108.
Göyünç, N. (1967), “Osmanlı Ceza Hukuku İle İlgili Belgeler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 3, 40-42.
Heyd, U. (1973), Studies in Old Ottoman Criminal Law. Oxford University Pres, London.
Kepecioğlu, K. Bursa Kütüğü, I-IV, Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi,Genel Kit., nu. 4519-4522.
Kur’ân’ı Kerîm, El-Mâide, 5/38-39.
Menekşe, Ö. (1998), XVII ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Hırsızlık Suçu ve Cezası, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Oğuzoğlu, Y. (1987) “Anadolu Şehirlerindeki Osmanlılar Döneminde Görülen Yapısal Değişiklikler”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
Özbilgen, E. (1985), Osmanlı Hukuku’nun Yapısı, Güryay Matbaacılık, İstanbu.
Özkaya, Y. (1985), XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Toplum Yaşantısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Öztürk, B. (1994), Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, Ankara.
Shaban, Fekri M.E.M. (2002), İslâm Hukukunda Hirabe (Eşkiyalık) Suçu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Topal, Ş. (2000), İslâm Hukukunda Zilyedlik, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Yerasimos, S. (1996), “Tanzimat’ın Kent Reformları Üzerine”, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, (Ed.) Paul Dumont, François Georgeon, (Çev.) Ali Berktay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Yediyıldız, A. (1995), Başlangıcından Günümüze Yıldırım Külliyesi ve Ulucami, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.