Üstün Yetenekli Çocuklar ve Aileleri İçin Okul Sosyal Hizmeti İhtiyacı

Üstün yetenekli çocuklar gelişimleri ve özellikleri bakımından yaşıtlarından farklılık göstermektedirler. Bu çocukların kendi potansiyellerini geliştirebilmeleri için bir takım özel ihtiyaçları bulunmaktadır. Çocukların üstün yeteneğe bağlı olarak psikolojik, davranışsal ve sosyal sorunlar yaşamasının yanı sıra aileler de üstün yetenekli çocuğa sahip olma nedeniyle zorluk yaşayabilmektedir. Yaşanan sorunların çok yönlü olması çok boyutlu bir müdahale gerektirmektedir. Bu çalışmada üstün yetenekli çocuk ve ailelerinin deneyimlerine, özel eğitim ihtiyaçlarına, eğitim hayatında karşılaştıkları sorunlara, bu sorunlara yönelik olarak okul sosyal hizmeti uygulamalarına duyulan ihtiyaca ve okul sosyal hizmet uygulamalarının işlevine yer verilmiştir. Bu makalenin amacı, üstün yetenekli çocukların ve ailelerinin ihtiyaçlarının değerlendirilmesinde, yaşadıkları sorunların çözümünde bütüncül bir bakış imkânı sunan okul sosyal hizmeti müdahalesinin gerekliliğine vurgu yapmaktır. Alan yazında okul sosyal hizmetinin hayata geçirilmesinin önemini vurgulayan çalışmalara yer verilse de üstün yetenekli çocuk ve ailelerinin sosyal hizmet ihtiyacını gözler önüne seren araştırmaların yetersiz olduğu ifade edilebilir. Bu çalışmanın sonucunda; üstün yetenekli çocukların ve ailelerinin sorunlarına yönelik çalışmaların, okul sosyal hizmeti uygulamaları olmadığında yetersiz kaldığı ve sosyal hizmet uzmanlarının okullarda bir an önce istihdam edilmelerine duyulan ihtiyaç ortaya koyulmuştur. Sosyal hizmet uzmanlarının mesleki yetkinlikleri ışığında okullarda üstün yetenekli çocuklar ve ailelerine yönelik yürütebilecekleri grup çalışmaları hakkında bir çerçeve sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Aile, Çocuk, Okul sosyal hizmeti, Özel eğitim, Üstün yetenekli

The Need for School Social Work for Gifted Children and Their Families

Gifted children differ from their peers in terms of their development and features. These children have a number of special needs in order to develop their own potential. In addition to children who experience psychological, behavioral and social problems due to giftedness, families may also experience difficulties due to having a gifted child. The multidimensional nature of the problems requires a multidimensional intervention. In this study, the experiences of gifted children and their families, their special education needs, the problems they encounter in their education life, the need for school social work practices for these problems and the function of school social work practices are included. The purpose of this article is to emphasize the necessity of school social work intervention, which provides a holistic view in evaluating the needs of gifted children and their families and solving the problems they experience. In the literature, there are examples emphasizing the importance of realizing the social school service. However, it can be stated that the researches revealing the social service needs of gifted children and their families are insufficient. As a result of this study; it has been revealed that studies on the problems of gifted children and their families are insufficient without school social work practices and the need for social workers to be employed in schools as soon as possible. In the light of their professional competencies, a framework has been presented about the group work that social workers can conduct at schools for gifted children and their families.

Keywords:

Family, Gifted child, School social work, Special education,

PDF

___

1. Sumreungwong U. Preservice elementary teachers’ attitudes toward the characteristics and needs of gifted children. [Unpublished doctoral dissertation]. Colorado: University of Northern; 2003.
2. Kurtulmuş Z. Bilim ve Sanat Merkezine Devam Eden Üstün Yetenekli Çocukların Ailelerine Verilen Bilgisayar Temelli Eğitimin Aile Bireylerinin Aile İlişkilerini Algılamalarına ve Çocukların Mükemmeliyetçilik Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2010.
3. Hannell G. Identıfying children with special needs checklists and action plansfor teachers. London: Corwin Pres; 2006.
4. Bickley NZ. The social and emotional adjustment of gifted children who experience asynchronous development and unique educational needs. [Unpublished doctoral dissertation]. Canada: University of Connecticut; 2001.
5. Souza FD. Suicide Among Gifted Adolesents: How to Prevent It. The National Research Center on the Gifted and Talented Newsletter. National ResarchCenter on the Gifted and Talented; 2001.
6. Applebaum AS. Learning to parent the gifted child: Development of a model parenting program to prevent underachievement and other related emotional difficulties in gifted children [Unpublished doctoral dissertation]. Pennsylvania: Widener University; 1998.
7. Akarsu F. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı içinde “Üstün Zihinsel Yeteneklilerin Eğitiminde Sorunlar”. Çocuk Vakfı Yayınları. 2004; 63(1): 439-443.
8. Tariq A, Khan A, Bashir A. Social Work and Inclusive Education: Understanding the Role of Social Workers in Realizing the Educational Needs of Children with Disability. Social Work Bulletin, 2020;1:35-49. . [cited 2022 December 11]. Available from: http://socialwork.uok.edu.in/Files/f45bcdab-5a41-4b9b-8c189df1f163f480/Journal/8297ac6d-e00a-43d2-9c33-43aa68cdcd2a.pdf
9. Babahanoğlu R, Başer D. Türkiye'de Okul Sosyal Hizmetinin Önemi ve Gerekliliği: Konya Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2017;10(51):650-655. DOI:http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1800
10. Güneş E. Üstün Yetenekli Öğrencilerin Okul Sosyal Hizmetini İlgilendiren Problemleri Üzerine Bir Araştırma. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yalova: Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2020.
11. Cavkaytar A. Özel eğitime gereksinim duyan çocuklar ve özel eğitim. Diken İH, editör. Özel Eğitime Gereksinim Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim. Ankara: Pegem Yayınları; 2008, 3-29.
12. Ablard KE, Parker WD. Parents' achievement goals and perfectionism in their academically talented children. Journal of Youth and Adolescence. 1997; 26(6):651-667.
13. Chan DW. Characteristics and competencies of teachers of gifted learners: The Hong Kong teacher perspective. Roeper Review. 2010;23(4):197-202. DOI:10.1080/02783190109554098
14. Feldhusen JF. Synthesis of research on gifted youth. Educational Leadership. 1989;46(6):6-11.
15. Milli Eğitim Bakanlığı, Bilim Sanat Merkezi Yönergesi. [Erişim tarihi: 9 Kasım 2022]. Erişim Adresi:https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf
16. Bilgen Sivri B, Yıldız S. Toplumun az bilinen yüzü: üstün zekâlı-üstün yetenekli çocuklar ve hemşirelik. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi. 2016;8(3):246-56.
17. Akarsu Ö, Mutlu B. Üstün Yetenekli Çocukları Anlamak: Çocukların Sosyal ve Duygusal Sorunları. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2017; 7(2):112-116.
18. Yıldırım F. Üstün yetenekli çocuklar ve ailelerinde duygusal ve davranışsal özellikler [Uzmanlık tezi]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi; 2012.
19. Silverman LK. Social development, leadership and gender issues.In: Silverman LK, editör. Counseling the Gifted and Talented. Denver: Love Publishing Company; 1993, p.291-329.
20. Uzun M. Üstün yetenekli çocuklar el kitabı. 1. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Yayın Dizisi: 4, Çocuk Vakfı Yayınları: 66. İstanbul: Erkam Matbaası; 2004.
21. Chun M. A Differentiated Gifted Preschool Program: A Case Study. [Unpublished doctoral dissertation]. Colombia:Columbia University; 2001.
22. Buescher TM, Higham S. Helping Adolescents Adjust to Giftedness. 2007. [Erişim tarihi: 26 Kasım 2022]. Erişim Adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED321494.pdf
23. Kanlı E. Üstün zekâlı ve normal ergenlerin mükemmeliyetçilik, depresyon ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2011;33:103-121.
24. Coşar Ciğerci Z. Üstün yetenekli olan ve olmayan ergenlerde benlik saygısı, başkalarının algılanması ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2006.
25. Akbüber BA, Erdik E, Güney H, Çimşitoğlu GG, Akbüber C. Bilim ve Sanat Merkezlerinde Özel Yetenekli Öğrencilerin Sorunlarının Değerlendirilmesinde Bir Yöntem Önerisi “Özel Yetenekli Öğrenci Çalıştayı”. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi. 2019; 6(1):22-39.
26. Durum Tespit Ön Raporu, 1.Üstün yetenekli çocuklar kongresi durum tespiti komisyonu ön raporu. Davasligil Ü, Uzun M, Çeki E, Aydın Köse A, Çapkan N, Şirin MR. (Kom.). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları;2004.
27. Karakuş F. Üstün Yetenekli Çocukları Olan Anne Babaların Çocuklarının Eğitimine Yönelik Algıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2014;33(1):289-304.
28. Olszewski Kubilius P. The Role of the Familiy in Talent Development. Pfeiffer SI, editör. Florida State University, Tallahassee: Springer Science Business Media; 2008, p.53-70.
29. Solow RE. Parents’ conceptions of giftedness. [Unpublished doctoral dissertation]. Canada:University of Virginia; 1999.
30. Morawska A, Sanders MR. Parenting gifted and talented children: Conceptual and Empirical Foundations. Gifted Child Quarterly. 2009;53(3):163-173.
31. Karakuş F. Üstün Yetenekli Çocukların Anne Babalarının Karşılaştıkları Güçlükler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2010;6(1):127-144.
32. Çelikten Y. Üstün Yetenekli Çocuklar ve Yönetim. Turkish Journal of Educational Studies, 2018;5(1):1-15.
33. Özçelik DA. Eğitim programları ve öğretim İstanbul: Pegem Akademi; 2010.
34. Renzulli JS. What Is Thing Called Giftedness And How Do We Develop It? A Twenty Five Year Perspective, Journal for The Education of Gifted. 1999;23(1):3-54.
35. Beranek DJ. An international survey of definitions of giftness and procedures to indentify and select student for gifted programs. [Unpublished doctoral dissertation]. Oregon USA: University Of OregonTeacher Education and Graduate School; 1993
36. Şirin MR, Kulaksızoğlu A, Bilgili AE. Politika ve strateji belirleme raporu. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları; 2004.
37. Genç MA. Üstün Yetenekli Bireylere Yönelik Eğitim Uygulamaları. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi. 2016;3(3):49-66.
38. Oruç Ş, Çağır S, Ateş H. Üstün Yetenekli Çocukların Eğitimsel Beklentileri. Türkiye Eğitim Dergisi. 2020;5(2):302-319.
39. Karataş Aydın Fİ. The Needs of Gifted Middle School Students for Developing an Effective Mathematics Program. Journal of Individual Differences in Education. 2021;3(2):30-43.DOI:47156/jide.1027057
40. Çetinkaya Ç, Döner İ. Türkiye’de Üstün Yeteneklilere Tanınan Hakların İncelenmesi. Sakarya University Journal of Education.2012; 2/3:7-20.
41. Webb JT, Amend ER., Webb NE, Goerss J, Beljan P, Olenchak FR. Misdiagnoses and dual diagnoses of gifted children and adults. Scottsdale: Great Potential Pres.Inc;2005.
42. Passow AH. The nature of giftedness and talent gifted. Child Quarterly. 1981;25(1):5–10.
43. Yılmaz D. Üstün yetenekliler için danışma ve rehberlik uygulamaları: gereksinimler, sorunlar ve müdahaleler. Nobel Yayınları: Ankara; 2015.
44. Seeley KR. Gifted and Talented Students at Risk. Focus on Exceptional Children. 2004;37(4):1- 8.
45. Winebrenner S. Teaching gifted kids in the regular classroom. Minneapolis: Free Spirit Publishing Inc;2001.
46. Yılmaz M, Yılan G. Üstün yetenekli çocukların ailelerinin duygusal zeka düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. 1. Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Üstün Yetenekli Çocuklar Bildiriler Kitabı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları; 2004.
47. Strethill Wright, RJ. Parents’ perceptions of giftedness. [Unpublished doctoral dissertation]. Canada:University of Victoria; 2000.
48. Feldhusen JF, Kroll MD. Parent perceptions of gifted children's educational needs. Roeper Review. 1985;7(4):249-252. DOI: 10.1080/02783198509552909
49. Alsop G. Coping or counseling: Families of intellectually gifted students. Roeper Review. 1997; 20(1):28-35.
50. Duman N. Ankara Liselerinde Çeteye Katılma Potansiyeli Olan Öğrenci Grupları ve Okul Sosyal Hizmeti. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2000.
51. Özkan Y, Selcik O. Klinik Çalışmadan Sosyal Politikaya: Okul Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rolleri ve Sorumlulukları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2016;46:431-37.
52. Sheafor BW, Horejsi CJ. Sosyal Hizmet Uygulaması Temel Teknikler ve İlkeler. Baran Çitfçi D., çev. editör. Ankara: Nika Yayınları; 2015.
53. Ünlü Baştuğ, N. Okul Sosyal Hizmeti Bağlamında Üstün Yetenekli Öğrencilerin Kariyer Gelişimlerinde Rehberlik Hizmetleri Yalova İli Örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yalova: Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
54. Tunç, B. Türkiye’de Okul Sosyal Hizmetinin Hayata Geçirilmesinin Önemi Üzerine Bir Araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
55. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Ulusal Çocuk Hakları Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2013-2017, [Erişim Tarihi: 3 Aralık 2022]. Erişim Adresi: https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2012-2017_Ulusal-cocuk-Haklari-Strateji-Belgesi-ve-Eylem-Plani.pdf
56. Jonson Reid M, Kontak D, Citerman B, Angie E, Fezzi N. School social work case characteristics, services, and dispositions: Year one results. Children and Schools. 2004; 26:5-22.
57. Akarsu F. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı içinde “Üstün yetenek kavramı”. Çocuk Vakfı Yayınları. 2004; 63(1):127-168.
58. Openshaw L. Social Work in Schools: Principles and Practice. New York: Guilford Press; 2008. [cited 2012 December 13]. Available from: https://www.guilford.com/excerpts/openshaw.pdf?t=1
59. Sarıtaş E, Şahin Ü, Çatalbaş G. Velilerin Gözüyle BİLSEM. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research in Education. 2019;7(1):114-133.
60. Keskin MÖ, Samancı NK, Aydın S. Bilim ve sanat merkezleri: Mevcut durumları, sorunları ve çözüm önerileri. Üstün Yetenekli Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 2013;1(2), Özel Sayı:78-96.
61. Duyan V, Özbesler C. Okul Ortamında Sosyal Hizmet. Eğitim ve Bilim. 2009;34(154):17-25.
62. Quinn MM, Osher D, Warger CL, Hanley TV, Bader, BD, Hoffman, CC. Teaching and Working with Children Who Have Emotional and Behavioral Challenges. United States of America: Sopris West; 2000.
63. Kim AJ. Interdisciplinary collaboration in school social work: building relationships for ecological change. [Unpublished doctoral dissertation]. Massachusetts:Smith College; 2012 [cited 2022 Nowember 13]. Available from: https://scholarworks.smith.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1715&context=theses
64. Neihart M. Delinquency and gifted children.In: Neihart M, Reis SM, Robinson NM, Moon SM, editors. The social and emotional development of gifted children: What do we know? Prufrock Press Inc; 2002, p.103-112.
65. Seeley KR. Perspectives on Adolescent Giftedness and Delinquency. Journal for the Education of the Gifted. 1984;8(1):59–72.DOI: https://doi.org/10.1177/016235328400800106
66. Altshuler SJ, Kopels S. Advocating in schools for children with disabilities: What’s new with IDEA? Social Work. [Internet]. 2003 Jul [cited 2012 December 10];48(3). Available from: https://www.jstor.org/stable/23721054
67. Chu YH, Myers BA. Social Work Perspective on the Treatment of Gifted and Talented Students in American Public Schools. School Social Work Journal. 2015;40(1):42-57.
68. MEB, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Temmuz 2018, [Erişim Tarihi: 3 Ekim 2022].Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
69. Pak MD, Attepe Özden S. Üstün Yetenekli Çocukların Eğitim Hakkı. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi. 2018; 2(1):1-24.
70. Altun F. Üstün yetenekli öğrencilerin psikolojik danışma ve rehberlik ihtiyaçları, psikolojik danışma yaşantıları ve rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilerle ilgili yeterlik düzeyleri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2015.
71. Kaya NG. Üstün Yetenekli Öğrencilerin Eğitimi ve BİLSEM’ler. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2013; 15(1):115-122.
72. Tekindal M, Negiz E. Sosyal Hizmet Uygulaması Olarak Özel Gereksinime Sahip Çocuklarla Değerler Eğitimi Grup Çalışması. Journal of Awareness. 2019;3:761-776. DOI: 10.26809/joa.2018548686
73. Gökler R, Cantekin ÖF. Akran Zorbalığı. Ankara: Sonçağ; 2022.