Akdeniz tipi ekosistemlerde yangın sonrası vejetasyon dinamiği

Günümüzde gerçekleşen orman yangınlarının büyük bir bölümünün insan kaynaklı nedenlere dayanıyor olmasına karşın, Akdeniz tipi ekosistemler için yangınlar, tarihsel gelişim ve ekolojik bakış açısı ile ele alındığında, ekosistem döngüsünün doğal bir bileşenidir. Yüzbinlerce yıllık gelişim süreci içinde bu ekosistemler, yangınlara karşı uyum yetenekleri geliştirmişler ve varlıklarına devam etmişlerdir. Yangın sonrası vejetasyon dinamiğiyle ilgili olarak çok sayıda model ve hipotez üretilmiştir. Genel olarak kabul edilen modele göre; Akdeniz tipi ekosistemler, yangın sonrası otosüksesyon (doğrudan yapılanma) süreciyle hızlı bir şekilde yeniden yapılanmakta ve bu doğrultuda zaman içinde yeniden şekillenebilmektedir. Bu bağlamda gerçekleştirilmiş olan bu derleme çalışmada, dünyada beş farklı bölgede yayılış gösteren Akdeniz tipi ekosistemlerde yangın sonrası vejetasyonun gelişim süreci, Akdeniz havzası özelinde ele alınmış ve sahip olduğu özellikler itibariyle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

vejetasyon, orman ekolojisi, Akdeniz Bölgesi, ekosistem

Post-fire vegetation dynamics in mediterranean type ecosystems

From ecological point of view and in the context of historical development process, fires are natural components of Mediterranean type ecosystems, although most of the fires are related to the anthropogenic reasons today. These ecosystems have developed adaptive traits to the fires and have persisted during the development process lasting for hundreds of thousands of years. Several models and hypotheses were developed about the post-fire vegetation dynamics. According to the widely accepted model, Mediterranean type ecosystems is recovered rapidly after fire with the autosuccesion process and are able to be re-formed at the temporal scale. In this sense, post-fire vegetation dynamics of ecosystems in the Mediterranean Basin, one of the regions covered by Mediterranean type ecosystems is the main subject of this review work and their specific characteristics related to fires were assessed.

Keywords:

vegetation, forest ecology, Mediterranean Region, ecosystems,

PDF

___

Arianoutsou, M., 1993. Leaf litter decomposition and nutrient release in a maquis (evergreen sclerophyllus) ecosystem of North-Eastern Greece. Pedobiologia, 37:65-71.

Arianoutsou, M., 1998. Aspects of Demography in Post-Fire Mediterranean Plant Communities of Greece. In: Rundel, P.W., Montenegro, G., Jaksic, F.M. (Eds.), Landscape Degradation and Biodiversity in Mediterranean-Type Ecosystems, Springer Verlag, Berlin Heidelberg, pp. 1-12.

Arianoutsou, M., Thanos, C., A., 1996. Legumes in the fire prone Mediterranean regions: an example from Greece. Int. J. Wildland Fire, 6(2):77-82.

Arianoutsou, M., Ne’eman, G., 2000. Post-Fire regeneration of natural Pinus halepensis forests in the east Mediterranean Basin. In: Ne’eman, G., Trabaud, L. (eds.), Ecology, Biogeography and Management of Pinus halepensis and P. brutia Forest Ecosystems in the Mediterranean Basin, Bacjhuys Publishers, pp. 269-289.

Arnan, X., Rodrigo, A., Retana, J., 2007. Post-fire regeneration of Mediterranean plant communities at a regional scale is dependent on vegetation type and dryness. J. Veg. Sci., 18:111-122.

Baeza, M.J., Valdecantos, A., Alloza, J.A., Vallejo, V.R., 2007. Human disturbance and environment factors as drivers of long-term post-fire regeneration patterns in Mediterranean forests. J. Veg. Sci., 18:243-252.

Beatriz, D., Vallejo, V.R., 2008. Land use and fire history effects on post-fire vegetation dynamics in eastern Spain. J. Veg. Sci., 19:97-108.

Blondel, J., Aronson, J., 1995. Biodiversity and Ecosystem function in the Mediterranean Basin, Human and non-human determinants. In: Davis, G.W., Richardson, D.M. (eds.), Ecological Studies, 109:43-105.

Bond, W.J., Keeley, J.E., 2005. Fire as a global herbivore: the ecology and evolution of flammable ecosystems. Trends in Ecol. Evol., 20:387-394.

Boydak, M., 1993. Kızılçamın silvikültürel özellikleri, uygulanabilecek gençleştirme yöntemleri ve uygulama esasları. Uluslararası Kızılçam Sempozyumu, 18-23 Ekim 1993-Marmaris, Orman Bakanlığı Yayını, s. 146-158.

Boydak, M., 2004. Silvicultural characteristics and natural regeneration of Pinus brutia Ten. A review. Plant Ecol., 171:153-163.

Boydak, M., Dirik, H., Çalıkoğlu, M., 2006. Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Biyolojisi ve Silvikültürü, OGEM-VAK yayını, 364 p.

Buhk, C., Hensen, I., 2008. Seed longevity of eight species common during early postfire regeneration in south-eastern Spain: A 3-year burial experiment. Plant Species Biol. 23:18-24.

Calvo, L., Santalla, S., Valbuena, L., Marcos, E., Tárrega, R., Luis-Calabuig, E., 2008. Post-fire natural regeneration of a Pinus pinaster forest in NW Spain. Plant Ecol., 197: 81-90.

Carni, A., Kavgacı, A., Silc, U., Başaran, S., Başaran, M. A., Kosir, P., Marinsek, A., Zelnik, I. 2009. Long-term post-fire succession of Pinus brutia forest in the eastern Mediterranean. 52th IAVS International Symposium Abstracts, p.26, Chania, Crete.

Caturla, R.N., Raventos, J., Guardia, R., Vallejo, V.R., 2000. Early post-fire regeneration dynamics of Brachypodium retusum Pers. (Beauv.) in old fields of the Valencia region (Eastern Spain). Acta Oecol., 21(1):1-12.

Chamorro-Moreno, S., Rosúa-Campos, J.L., 2004. The relationships between lengthening capacity of seedlings and the post-fire germinative behaviour of six Cistus species. Rev. Écol. (Terre Vie), 59: 409-424.

Christensen, N.L., 1985. Shrubland Fire Regimes and Their Evolutionary Consequences. In: Pickett, S.T.A., P.S. White (eds). The Ecology of Natural Disturbance and Patch Dynamics, Academic Press, London. pp. 85-100.

Daskalakou, E.N., Thanos, C.A., 1996. Aleppo pine (Pinus halepensis) postfire regeneration: The role of canopy and soil seed banks. Int. J. Wildland Fire, 6(2):59-66.

Daskalakou, E.N., Thanos, C.A., 2004. Postfire regeneration of Aleppo pine – the temporal pattern of seedling recruitment. Plant Ecol., 171:81-89.

De Luis, M., Raventós, J., Gonzáles-Hidalgo, J.C., 2006. Post-fire vegetation succession in Mediterranean gorse shrublands. Acta Oecol., 30:54-61.

Di Castri, F., 1973. Climatographical comparisons between Chile and the western coast of America. In: Di Castri, F. Money, H.A. (eds.) Mediterranean Type Ecosystems, Origin and Structures, Ecological Studies, Springer Verlag, Vol. 7, pp. 21-36.

Di Castri, F., Mooney, H.A., 1973 (eds.). Mediterranean type ecosystems, origin and structure. Springer-Verlag, 403p.

Doussi, M.A., Thanos, C.A., 1994. Postfire regeneration of hardseeded plants: Ecophysology of seed germination. Proceedings of the 2nd International Conference of Forest Fire Research, Coimbra, Vol II, D 25, pp. 1035-1044.

Eron, Z., Gürbüzer, E., 1988. Marmaris 1979 yılı orman yangını ile toprak özelliklerinin değişimi ve kızılçam gençliğinin gelişimi arasındaki ilişkiler. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 195, Ankara.

Eron, Z., Sarıgül, M., 1992. Ege Bölgesinde verimli Kızılçam (Pinus brutia Ten.) yanık orman alanlarının kozalaklı dal serme yöntemi ile doğal olarak gençleştirilmesi olanakları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Rapor, cilt:38, no:48, s. 7-37.

Eshel, A., Hennig-Sever, N., Ne'eman, G., 2000. Spatial variation of seedling distribution in early Mediterranean pine woodland at the beginning of post-fire succession. Plant Ecol., 148:175-182.

Eugenio, M., Verkaik, I., Lloret, F., Espelta, J.M., 2006. Recruitment and growth decline in Pinus halepensis populations after recurrent wildfires in Catalonia (NE Iberian Peninsula). Forest Ecol. Manage., 231:47-54.

Goren-Inbar, N., Alperson, N., Kislev, M.E., Simchoni, O., Melamed, Y., Ben-Nun, A., Werker, E., 2004. Evidence of Hominin control of fire at Gesher Benot Ya`aqov, Israel. Science 304:725-727.

Goubitz, S., Werger, M.J.A., Ne’eman, G., 2003. Germination responses to fire-related factors of seeds from non-serotinous and serotinous cones. Plant Ecol., 169:195-204.

Götzenberger, L., Ohl, C., Hensen, I., Gómez, P.S. 2003. Postfire regeneration of a thermomediterranean shrubland area in south-eastern Spain. Annale de Biologia, 25:21-28.

Gracia, M., Retana, J., Roig, P., 2002. Mid-term succesional patterns after fire of mixed pine-oak forests in NE Spain. Acta Oecol., 23:405-411.

Hanes, T.L. 1971. Succession after fire in the chaparral of Southern California. Ecol. Monogr., 41:27- 52.

Izhaki, I., Ne’eman, G., 2000. Soil seed banks in Mediterranean pine forests. In: Ne’eman, G. Trabaud, L. (eds.), Ecology Biogeogaphy and Management of Pinus halepensis and P. brutia forest ecosystems in the Mediterranean Basin. Backhuys publishers, pp. 167-181.

Kavgacı, A., Silc, U., Carni, A., Başaran, S., Başaran, M.A., Kosir, P., Marinsek, A., Zelnik I., 2009. Serik ve Manavgat Bölgelerindeki Kızılçam Ormanlarında Yangın Sonrasında Vejetasyon Yapısında Meydana Gelen Değişim. 1. Orman Yangınlarıyla Mücadele Sempozyumu Tebliğleri, 7-10 Ocak 2009, Antalya, Orman Genel Müdürlğü Yayını, s. 295-302.

Kavgacı, A., Başaran, S., Başaran, M.A., 2010a. Kızılçam ormanlarında yangın sonrası vejetasyonun zamansal ve yapısal değişimi. TUBITAK – TOVAG - Slovenya 106O487 no.lu proje sonuç raporu, 78 s.

Kavgacı, A., Carni, A., Başaran, S., Başaran, M.A., Kosir, P., Marinsek, A., Silc, U., 2010b. Longterm post-fire succesion of Pinus brutia forest in the east Mediterranean. International Journal of Wildland Fire (basım aşamasında)

Kazanis, D., Arianoutsou, M., 1996. Vegetation composition in a post-fire successional gradient of Pinus halepensis forests in Attica, Greece. Int. J. Wildland Fire, 171:101-121.

Kazanis, D., Arianoutsou, M., 2002. Long term post-fire dynamics of Pinus halepensis forest of Central Greece: plant community pattern. In: Viergas (ed.), Forests Fire Research and Wildland Fire Safety, Millpress: Rotterdam, pp. 1-12.

Kazanis, D., Arianoutsou, M., 2004a. Long-term post-fire vegetation dynamics in Pinus halepensis forests of Central Greece: A functional approach. Plant Ecol., 171:101-121.

Kazanis, D., Arianoutsou, M., 2004b. Factors determining low Mediterranean ecosystems resilience to fire: the case of Pinus halepensis forests. In: Arianoutsou, M., Papanastasis, X.X. (eds.), Proceedings of 10th MEDECOS Conference, April 25 – May 1, 2004, Rhodes, Greece.

Keeley, J.E., 1986. Resilience of Mediterranean shrub communities to fire. In: Dell, B., Hopkins, A.J.M., Lamont, B.B. (eds.), Resilience in Mediterranean-Type Ecosystems, Dr. W. Junk Publishers, Dordrecht, the Netherlands, pp. 95-112.

Keskin, S., Şahin, M., Abbasoğlu, E. 1996. Kızılçam tohumlarının doğal koşullarda bekleme süresi. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü yayını, 2:43-52.

Keskin, S., Sabuncu, R., Şahin, M., 2001. Düzlerçamı’nda 1997 yılında yanan kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarında farklı ekim yöntemleri ile gençliğin elde edilmesi. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Teknik Bülteni, no.9, 40s.

Las Heras, J. D., Martinez-Sanches, J.,J., Gonzalez-Ochoa, A., I., Ferrandis, P., Herranz, J.M., 2002. Establishment of Pinus halepensis Mill. sapling following fire: effects of competition with shrub species. Acta Oecol., 23:91-97.

Lavorel, S., 1999. Ecological diversity and resilience of Mediterranean vegetation to disturbance. Diversity and Distributions, 5: 3-13.

Lloret, F., Pausas, J.G., Vilá, M., 2003. Responses of Mediterranean plant species to different fire frequencies in Garraf Natural Park (Catalonia, Spain): field observations and modelling predictions. Plant Ecol. 167:223-235.

Moreira, F., Vallejo, R., 2009. What to do after fire? Post-fire restoration. In Birot, Y., (ed.), Living with Wild fires: What science can tell us, A contribution to the science – Policy dialoque, EFI Discussion Paper, 15:53-58.

Moreno, J.M., Oechel, W.C., 1994 (eds.). The role of fire in the Mediterranean-Type Ecosystems. Springer-Verlag, 203 p.

Mutch, R.W., 1970. Wildland fires and ecosystems - a hypothesis. Ecology 51:1046-1051.

Neyişçi, T., 1986. Antalya Doyran yöresi kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarından yangınların tarihsel etkileri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Rapor, 29:67-91.

Neyişçi, T., 1987a. Kızılçamın ekolojisi. In: Öktem, E. (ed.), Kızılçam, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, El Kitabı Serisi, 2:23-56.

Neyişçi, T., 1987b. Orman yangınlarının önlenmesinde kullanılabilecek yavaş yanan bitki türleri üzerinde bir çalışma. TÜBİTAK Doğa Dergisi, s. 595-604.

Neyişçi, T., 1988. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) tohumlarının çimlenme ekolojisi üzerine bir çalışma. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 34(68):79-89.

Neyişçi, T., 1989. Kızılçam ekosistemlerinde denetimli yakmanın toprak kimyasal özellikleri ve fidan gelişimi üzerine etkileri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten, No: 205, 55 s.

Neyişçi, T., 1993. Ecological adaptive traits of Pinus brutia Ten. to fires. Uluslararası Kızılçam Sempozyumu, 18-23 Ekim 1993, Marmaris, Orman Bakanlığı Yayını, s. 79-84.

Neyişçi, T., Cengiz, Y., 1985. Sıcaklık ve külün kızılçam (Pinus brutia Ten.) tohumlarının çimlenme yeteneği ve fidan büyümesi üzerine etkileri. Doğa Bilim Dergisi D2, 1: 121-131.

Odabaşı, T., 1983. Kızılçam doğal gençleştirme tekniğindeki gelişmeler. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi B, 33:95–111.

Özdemir, T., 1977. Antalya bölgesinde kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarının tabii gençleştirme olanakları üzerinde araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri:A, 27(2): 239-293.

Papavassiliou, S., Arianoutsou, M., 1993. Regeneration of leguminous herbaceous vegetation following fire in a Pinus halepensis forest of Attica Greece. In: Trabaud, L., Prodon, R. (eds.) , Fire in Mediterranean Ecosystems. Ecosystem research report 5, pp. 119-126.

Papavassiliou, S., Arianoutsou, M., 1997. Natural post-fire regeneration of Leguminosae in a Pinus halepensis forest of Attica, Greece: early results. In: Balabanis, P., Eftichidis, G., Fantechi, R. (eds.), Forest Fires Risk and Management, Proceedings of the European School of Climatology and Natural Hazards, Halkididi, Greece, pp 412-418.

Paula, S., Arianoutsou, M., Kazanis, D., Tavsanoglu, Ç., Lloret, F., Buhk, C., Ojeda, F., Luna, B., Moreno, J.M., Rodrigo, A., Espelta, J.M., Palacio, S., Fernández-Santos, B., Fernandes, P.M., Pausas, J.G., 2009. Fire-related traits for plant species of the Mediterranean Basin. Ecology, 90:1420.

Pausas, J.G., 1999a. Mediterranean vegetation dynamics: modelling problems and functional types. Plant Ecol., 140:27-39.

Pausas, J.G., 1999b. Response of plant functional types to changes in the fire regime in Mediterranean ecosystems: A simulation approach. J. Veg. Sci., 10:717-722.

Pausas, J.G., 2006. Simulating Mediterranean landscape pattern and vegetation dynamics under different fire regimes. Plant Ecol., 187:249-259.

Pausas, J.G., Keeley, J.E., 2009. A burning story: the role of fire in the history of life. Bioscience, 59:593-601.

Pausas, J. G., Vallejo, V. R., 1999. The role of fire in European Mediterranean Ecosystems, In: Chuvieco, E. (ed.), Remote sensing of large wildfires in the European Mediterranean Basin, Springer Verlag, pp. 3-16.

Pausas, J. G., Ouadah, N., Ferran, A., Gimeno, T., Vallejo, R., 2003. Fire severity and seedling establishment in Pinus halepensis woodlands, eastern Iberian Peninsula. Plant Ecology, 169:205- 213.

Pausas, J., Bradstock, A.R., Keith, A.D., Keeley, E.J., 2004a. GCTE (Global change of terrestrial ecosystems) fire network, Plant functional traits in relation to fire in crown-fire ecosystems. Ecology, 85:1085-1100.

Pausas, J.G., Riberio, E., Vallejo, R., 2004b. Post-fire regeneration variability of Pinus halepensis in the eastern Iberian Peninsula. For. Ecol. Manage. 203:251-259.

Pausas, J., G., Llovet, J., Rodrigo, A., Vallejo, R., 2008. Are wildfires a disaster in the Mediterranean basin?-A review. Int. J. Wildland Fire, 17:713-723.

Peşmen, H., Oflas, S., 1971. Ege Bölgesi tabii orman yangın alanlarında beliren ilk vejetasyon üzerinde fenolojik araştırmalar. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi, İlmi Raporlar no. 112, 32 s.

Pugnaire, F.I., Lozano, J., 1997. Effects of soil disturbance, fire and litter accumulation on the establishment of Cistus clusii seedlings. Plant Ecol. 131:207-213.

Rodrigo, A., Retana, J., Pico, F.X. 2004. Direct regeneration is not the only response of Mediterranean forests to large fires. Ecology 85:716-729.

Roy, J., Sonié, L. 1992. Germination and population dynamics of Cistus species in relation to fire. J. Applied Ecol., 29:647-655.

Quézel, P., 2000. Taxonomy and biogeography of Mediterranean Pines (Pinus halepensis and P. brutia). In: Ne’eman, G., Trabaud, L. (eds.), Ecology Biogeogaphy and Management of Pinus halepensis and P. brutia forest ecosystems in the Mediterranean Basin, Backhuys publishers, pp. 1-12.

Schiller, G., Ne’eman, G., Korol, L., 1997., Post-fire vegetation dynamic in a native Pinus halepensis Mill. Forest on Mt. Carmel, Israel. Israel J. Plant Sci., 45:297-308.

Spanos, I.A., Dakalakao, E.N., Thanos, C.A., 2000. Postfire natural regeneration of Pinus brutia forests in Thasos island, Greece. Acta Oecol., 21 (1):13-20.

Tavşanoğlu, Ç., 2008. Marmaris Çevresi Pinus brutia (Kızılçam) Ormanlarında Yangın Sonrası Vejetasyon Dinamikleri. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 106 s.

Tavşanoğlu, Ç., 2009. Akdeniz Havzası ormanlarında yangın sonrası kendiliğinden gençleşme. I. Orman Yangınları ile Mücadele Sempozyumu Tebliğleri, 7-10 Ocak 2009, Antalya, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, s. 310-317.

Tavşanoğlu, Ç., 2010. Seed production and fruit parasitism in Cistus salviifolius L. (Cistaceae) along a post-fire successional gradient. J. An. Vet. Adv. 9(7): 1120-1127.

Tavşanoğlu, Ç., Gürkan, B., 2004. Akdeniz havzasında bitkilerin kuraklık ve yangına uyumları. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 11(1):119-132.

Tavşanoğlu, Ç., Gürkan, B., 2005. Post-fire dynamics of Cistus spp. in a Pinus brutia forest. Turkish J. Bot., 29:337-343.

Tavşanoğlu, Ç., Gürkan, B., 2009. Post-fire regeneration of a Pinus brutia (Pinaceae) forest in Marmaris National Park, Turkey. Int. J. Bot., 5:107-111.

Tavşanoğlu, Ç., Kaynaş, B.Y., Gürkan, B., 2002. Plant species diversity in a post-fire successional gradient in Marmaris National Park, Turkey. In: Viegas, X.V. (ed.) Proceedings of the IV. International Conference on Forest Fire Research – 2002 Wildland Fire Safety Summit, 18-23 November, Luso, Coimbra, Portugal.

Thanos, C., A., 1999. Fire effects on forest vegetation, the case of Mediterranean pine forests in Greece. In: Eftichidis, G., Balabanis, P., Ghazi, A. (eds.), Wildfire Management, Proceeding of the Advanced Study Course, Athens, pp. 323-334.

Thanos, C.A., 2000. Ecophysiology of seed germination in Pinus halepensis and P. brutia. In: Ne’eman, G., Trabaud, L. (eds.), Ecology Biogeogaphy and Management of Pinus halepensis and P. brutia forest ecosystems in the Mediterranean Basin. Backhuys publishers, pp. 37-50.

Thanos, C.A., Doussi, M.A., 2000. Post-fire regeneration of Pinus brutia forests, In: Ne’eman, G. Trabaud, L. (eds.), Ecology Biogeogaphy and Management of Pinus halepensis and P. brutia forest ecosystems in the Mediterranean Basin. Backhuys publishers, 291- 302 pp.

Thanos, C.A. Marcou, S., 1991. Post-fire regeneration in Pinus brutia forest ecosystems of Samos Island (Greece): 6 years after. Acta Oecol., 12(5):633-642.

Thanos, C., A., Marcou, S., Christodoulakis, D., Yannitsaros, A., 1989. Early post-fire regeneration in Pinus brutia forest ecosystems of Samos island (Greece). Acta Oecol., 10(1):79-94.

Thanos, C., A., Daskalakou, E., N., Sotiria, N., 1996. Early post-fire regeneration of a Pinus halepensis forest on Mount Parnis, Greece. J. Veg. Sci., 7:273-280.

Thanos, C., A., Georghiou, K., Kadis, C., Pantazi, C., 1992. Cistaceae: a plant family with hard seeds. Israel J. Bot., 41:251-263.

Trabaud, L., 1994. Post fire plant community dynamics in the Mediterranean Basin. In: Moreno, J.M., Oechel,W.C.,(eds.),The role of fire in the Mediterranean-Type Ecosystems, Springer Verlag,1-15.

Trabaud, L., 2000. Post-fire regeneration of Pinus halepensis forests in the west Medirranean Basin, In: Ne’eman, G. Trabaud, L. (eds.), Ecology Biogeogaphy and Management of Pinus halepensis and P. brutia forest ecosystems in the Mediterranean Basin. Backhuys publishers, 257-268 pp.

Trabaud, L., Lepart, J. 1980. Diversity and stability in garrigue ecosystems after fire. Plant Ecology, 43:49-57.

Trabaud, L., Oustric, J., 1989. Heat requirements for seed germination of three Cistus species in the garrigue of southern France. Flora, 183:321-325.

Trabaud, L., Renard, P., 1999. Do light and litter influence the recruitment of Cistus spp. stands? Israel J. Plant Sci. 47:1-9.

Troumbis, A.Y., Trabaud, L., 1989. Some questions about flammability in fire ecology. Acta Oecol./Oecol. Plant. 10(2): 167-175.

Tsitsoni, T., Ganatsas, P., Zagas, T., Tsakaldimi, M., 2004. Dynamics of postfire regeneration of Pinus brutia Ten. in an artificial forest ecosystem of northern Greece, Plant Ecol., 171:165-174.

Türkmen, N., 1994. Doğu Akdeniz Bölgesindeki Kızılçam (P. brutia Ten.) Orman Ekosistemlerinde Yangın Sonrası Vejetasyon Dinamiği. Doktora Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 234 s.

Türkmen, N., Düzenli, A., 2005. Changes in floristic composition of Quercus coccifera macchia after fire in the Cukurova region (Turkey). Ann. Bot. Fennici, 42:453-460.

Ürker, O., 2009. Marmaris bölgesinde orman yangınları sonrası gerçekleştirilen gençleştirme tekniklerinin bitki komünitesi üzerindeki etkileri.Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi,61 s.

Vallejo, V.R., 1999. Post-fire restoration in Mediterranean ecosystems. In: Eftichidis, G., Balabanis, P., Ghazi, A. (eds.) Wildfire Management (Proceedings of the Advanced Study Course held in Marathon, Greece, 6-14 October 1997), Algosystems SA & European Commission DGXII, Athens, pp. 199-208.

Whelan, R.J., 1995. The Ecology of Fire. Cambridge University Press, UK.

Xavier, A., Anselm, R., Javier, R., 2007. Post-fire regeneration of Mediterranean plant communities at a regional scale is dependent on vegetation type dryness, J. Veg. Sci., 18: 111-122.