Antonietta ROSSO, Güler TANER, Sevinç KAPAN YEŞİLYURT, Engin MERİÇ, Cemal TUNOĞLU, Niyazi AVŞAR, İ. Erdal MERİÇ, İsmail UNSAL

3913

Geç Kuvaterner (Holosen)' de İstanbul Boğazı yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz bağlantısı hakkında yeni bulgular

Eski araştırmacılara göre Paleozoyik-Üst Kretase yaşlı İstanbul Boğazı'nın temel paleomorfolojisi kuzeyde Karadeniz'den güneye. Marmara Denizi'ne akan eski bir nehir özelliğine sahip idi. Bu araştırmalar esasta jeomorfolojik ve sığ sismik delillere dayanıyordu. Çalışmamızda daha önce çeşitli araştırıcılar tarafından yapılmış sığ sismik delillerin yanı sıra 1997 yılının ikinci yarısında Beykoz-Tarabya arasında DSi tarafından gerçekleştirilen 5 sondajdan elde edilen sedimentolojik ve paleontolojik veriler kullanılmıştır. Bu verilerin ışığında temel topografyası ve güncel sediment kalınlıkları jeolojik kesitlere işlenmiş, 5 sondajın karşılaştırılması yapılmıştır. Yaş belirlenmesinde Loxoconcha lepida Stepanaitys, L. cf. gibboides (Livental), Leptocythere (Amnicythere) pinsagatica (Livental). Euxinocythere (Euxinocythere) lopatici (Schornickov), Callistocythere cf. littoralis (G. W. Müller), Falunia (Falunia) plicatula (Reuss), Tyrrhenocythere amnicola (Sars) gibi ostrakod topluluğundan faydalanılmıştır. Çökellerin incelenmesinde dokusal analiz ve ağır mineral araştırmaları yapılmıştır. Elde edilen verilere göre, çökel kalınlığı BPMB-11 sondajında başlayarak artmakta. BPMB-14'de en kalın seviyeye ulaşmaktadır. Çökellerde Karadeniz tipi fasiyesler ile Akdeniz tipi fasiyesler birbirinden ayırtlanmış ve yorum yapılmıştır. Sedimantolojk ve paleontolojik veriler, özellikle BPMB-14 sondajında iki ayrı fasiyesin varlığını ortaya koymuştur. Buna göre A fasiyesi olarak adlandırılan alttaki birimde tamamiyle Karadeniz kökenli fauna ve çökel topluluğu görülmesine karşın, üstteki B fasiyesinde Akdeniz, ile Karadeniz fauna ve çökel toplulukları ardalanma göstererek karışmıştır. Daha önceki çalışmalar da dikkate alınarak en azından Beykoz-Trabya hattının güneyinde doğal bir settin varlığı tarafımızca kabul edilmiştir. Bu çalışma sonucunda, boğazın kuzey kesiminde Karadeniz'in güneye doğru bir haliç oluşturduğu, buna karşın settin güneyinde kesin olarak kanıtlanmamakla birlikte Marmara Denizi'nin Pleyistosen'de güneyden kuzeye doğru bir diğer haliç meydana getirdiği düşünülmektedir. Yaklaşık 7.000 yıl önce deniz düzeyi global olarak yükseldiğinde bu set aşılmış ve deniz altında kalmıştır. Diğer bir deyimle. Pleyistosen'de İstanbul Boğazı'nın kuzeyi Karadeniz'in, güneyi ise Akdeniz'in kontrolünde idi. Holosen esnasında haliç çökelleri güneyden Akdeniz'in tuzlu suları, kuzeyden ise Karadeniz'in acı-tatlı suları tarafından işgal edilerek günümüzdeki çift yönlü akıntı rejimi özelliğini kazanmıştır.

PDF

___

  • Alavi, S. N., 1988. Late Holocene deep-sea benthic foram inifera from the Sea of Marmara. Marine Micropaleontology. 13,213-237.
  • Archambault-Guezou. J.. 1976, Etude de Dreissenidae du Neogene europeen et revue stratigraphique des niveauxcorrespondants de la Paratethys, Üniversite de Paris, Faculte des Sciences d'Orsay, Paris.
  • Arthur, M. A., Broda, J. E., Dean, W. E., Derman, A. S., Gagnon, A. R., Hay, B. J., Konuk, T. Y., Honjo, S., Neff, E. D.. Pilskaln, C. H. Briskin, M., 1988, V. A. Black Sea sediments, in temporal and spati variabilty in sedimentation in the Black Sea. Cruise Report, Rlv Knorr, 134-8, Black Sea Leg.l, Piri Reis InternationalContribution Series 6.
  • Avşar, N., 1997, Doğu Akdeniz kıyı bölgesi bentik foraminife Fleri. Yerbilimleri (Geosound), 31, 67-81.
  • Bargu, S., 1991-1992-1993, Sapanca Gölü çevresindeki Orta Pieyistosen çökellerinin stratigrafisi, yakın dolayındaki çökellerle karşılaştırılması ve tektonik özellikleri. İstanbul Üniversitesi Yerbilimileri, 8, 35-49, İstanbul.
  • Bassler, R. S., 1953, Bryozoa. Treatise on invertebrate paleontology. G. R. C. Moore Ed. Geological Society of America. 253 p.
  • Bonaduce, G., Ciampo, G. ve Masoli, M., 1975, "Distribution of Ostracoda in the Adriatic Sea. Publicazioni Delia Stazione Zoologica di Napoli, 40,1,154 p.
  • Buccheri, G., 1970, Una Malacofauna Calabriana del Territorio di Sciacca (Sicilia, Siid-Occidentale). Geologica Romana, IX, 239-274, 3 fig., 3 tav., Rome,
  • Cams, J. V., 1893, Prodromus faunae Mediterranean 2, Stuttgart, 854 p.
  • Caspers, H., 1968, La macrofaune benthique du Bosphore et les problemes de l'jnfıltration des elements mediterraneans dans la Mer Noire. Rapp. Com. Int. Med Medit, 19 (2), 107-115.
  • Chappell, J. ve Shackleton, N. J., 1986, Oxygen isotopes and sea level. Nature, 324, 663-684.
  • Cimerman, F. ve Langer, M.R., 1991, Mediterranean Foraminifera. 118 p, 93 pit., Ljubljana.
  • Corselli. C. ve Bernocchi. A., 1992, A revision of the Mediterranean Plio-Pleistocene Dimyidae Fischer,1886. Riv. It. Paleont. Strat., 97 (3-4), 661-676.
  • Decima, A., 1962, Ostracoda del. gen. Cyprideis Jones del Neogene e del Quatern Italiani. Paleontologica Italiana Piza, 57, 81-133.
  • Derman, S., 1990, Genç çökellerin (Holosen) sedimentolojik özelliklen ve ortamsal yorumu İstanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. Ed. Engin Meriç, 5-12, İTÜ Vakfı, İstanbul.
  • Di Geronimo, I., Rosso, A. ve Sanfılippo, R., 1992, Bryozoans as sedimenetary instability indicators. Riv. It. Paleont. Strat. 98 (2), 229-242.
  • Ediger, V. Ş., 1990,- Palinoloji. İstanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner dip tortulları. Ed. Engin Meriç, 59-71, İTÜ Vakfı, İstanbul.
  • Fredj, G., 1974, Stockage et exploitation des donnees en ecologie marine. C-Consideration bioderation biogeo-graphiques sur le peuplement benthique de la Mediterranee. Mem. Inst. Oceanogr. Monaco. 7. 88 p.
  • Gautier, Y. V, 1962, Recherches ecologiques sur les bry-ozoaires chiloostomes en Mediterranee Occidentaie.Rec. Trav. Stat. Mar. Endoume 38 (24).434 p.
  • Gökaşan, E., 1998, İstanbul Boğazı'nın Kuvaterner evriminin sismik stratigrafik yöntemlerle incelenmesi. Ph. Thesis, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, 224 s., İstanbul.
  • Gökaşan, E., Demirbağ, E., Oktay, F. Y, Ecevitoğlu. B.. Şimşek, M. ve Yüce, H., 1997, On the origin of the Bosphorus. Marine Geology, 140, 183-199.
  • Göksu, H. Y, Özer, A. M. ve Çetin, O., 1990, Mollusk kavkılarının Elektron Spin Rezonans (ESR) yöntemiile tarihlendirilmesi. İstanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. Ed. Engin Meriç, 95-97. İTÜ Vakfı. İstanbul.
  • Greco, A., 1970, La Malacofauna Pliocenica di Contrada Cerausi Presso Serradifalco (Caltanissetto), Geologica Romana., IX, 275-314, 5 fig., 6 tav.
  • Gülen, D., Kubanç, C, Altınsaçlı, S., 1990, Ostracoda. İstanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. Ed. Engin Meriç. 43-55. İTÜVakfı, İstanbul.
  • Hincks, T., 1880, A history of the British marine polyzoa. London. John Van Voorst ed. 2 vol., 601 p.. 83 plates.
  • Hottinger, L., Halicz, E. ve Reiss. Z., .Recent Foraminiferida from the Gulf of Aqaba, Red Sea, Slovenska Akedamija Znanosti in Umetnosti AcademiaScientiarum et Artium Slovinica. 179 p., 230 plates. Ljubljana.
  • Hsü, K. J., 1978, When the Black Sea was drained. Sci. Am. 238, 52-63.
  • Jiricek, R. ve Riha, J., 1991, Correlation of ostracod zones in the Paratethys and Tethys, Saito Ho-on Kai Spec. Pub.. 3, 1991 (Proceedings of Shallow Tethys 3. SendaL 1990).435-446.
  • Jones, G.A. ve Gagnon, A.R., 1994. Radiocarbon chronology of Black Sea sediments. Deep-Sea Res. 41. 531-557
  • Kapan-Yeşilyurt, S., Taner, G. ve İslamoğlu, Y, 1997, Marmara Denizi tortullarının Kuvaterner mollusk faunası (Türkiye). Yerbilimleri (Geosound). 30 (1). 217-227, Adana.
  • Kristic, N., 1963, Ostracoda from the Neogene in north-western Bulgaria; I. Tortonian Ostracoda, Geologie de Bulgaria, Serie Paleontologie, V, 5-75.
  • Kristic, .N., 1976, The ostracod genus Tyrrhenocythere, sixth Inter. Ostracod Symposium, Saalfeden, Proceedings, 395-405.
  • Loeblich, Jr. A. R. ve Tappan, H., 1988, Foraaminiferal genera and their classification Van Nostrand Reinhold Comp., New York, 970 p., 842 plates.
  • Menesini, E. ve Ughi, R., 1983, I molluschi del Giacimento di Vallebiaia: 2. Parte gastropodi e scafopodi. Geologica Romana. 22 (1983). 223-247, 2 tav.. Roma.
  • Meriç. E.. 1994. Marmara Denizi çevresinde Geç Kuvaterner'deki insan yaşamı izlerinin düşündürdükleri. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 9, 164-170, Ankara.
  • Meriç, E., 1995, İstanbul Boğazı öncesinde Marmara Denizi-Karadeniz bağlantısının İzmit Körfezi-Sapanca Gölü-Sakarya Vadisi boyunca gerçekleştiğinin ön bulguları. İzmit Körfezi Kuvaterner İstifi, Ed. Engin Meriç, 295-301, İstanbul.
  • Meriç. E., 1997, Geç Kuvaterner (Holosen) döneminde İstanbul ve çevresinde gözlenen ortamsal değişimler. Yerbilimleri (Geosound), 30 (1), 383-39, Adana.
  • Meriç, E. ve Sakınç, M., 1990, Foraminifera, istanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. Ed. Engin Meriç, 13-43, İTU Vakfı, İstanbul.
  • Meriç, E. ve Avşar, N., 1997, İstanbul ve yakın çevresi Geç Kuvaterner (Holosen) istifi foraminifer faunası. Yerbilimleri (Geosound). 31, 41-65, Adana.
  • Meriç, E.. Yanko. V. ve Avşar, N., 1995, İzmit Körfezi (Hersek Burnu-KabaBurun) Kuvaterner istifinin foraminifer faunası. İzmit Körfezi Kuvaterner istifi. Ed. Engin Meriç, 105-151, İstanbul.
  • Meriç, E., Şamlı, A. C. ve Avşar, N., 1996, Haliç Geç Kuvaterner (Holosen) istifi foraminifer topluluğu ve ortamsal özelliklerde gözlenen değişimler. Sualtı Bilim ve Teknolojisi Toplantısı Bildiriler Kitabı, 187-192, İstanbul.
  • Meriç, E., Kerey, İ. E., Avşar, N., Tunoğlu, C, Taner, G.,Kapan-Yeşilyurt, S., Unsal, İ. ve Rosso, A., 1998, İstanbul Boğazı yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz bağlantısı hakkında yeni bulgular. Sualtı Bilim ve Teknolojisi Toplantısı Bildiriler kitabı, 82-97, 12-13 Aralık 1998, İstanbul.
  • Moore, C. R., 1964-1969, Treatise on invertebrate paleontology. Geological Society of America, Kansas.
  • Nevesskaja. L. A., 1963, Bestimmungstabelle zweiklappiger mollusken mariner Quatarsedimente des Schwarz-meerbeckens. Akad. Der Wissensch. USSR, Palaeont. Inst., bd. 96, Moskova.
  • Oktay, F. Y. ve Sakınç, M., 1991, The Late Quaternary tectonics of the Istanbul Graben and the origin of The Bosphorus. Terra Abstracts. EUG. 6. Strasburg 3, 1, 351.
  • Oktay, F. Y. ve Sakınç, M., 1993,Geç Kuvaternerde İstanbul Boğazı'nın oluşumuna neden olan tektonik haraketler. Türkiye Kuvaterneri Workshop Bildiri Özleri, 69-71, İstanbul.
  • Öztürk, H., 1998, Beykoz (İstanbul-Türkiye) civarının jeolojisi ve İstanbul Boğazı'nın gelişimine bir yaklaşım. İst. Üniv. Yerbilimleri, 11 (1-2), baskıda.
  • Palla, R, 1967, Gastrepodi Pliocenici della Basasa Val D'elsa (Toscana Occidenetale), Riv. Ital. Paleont., 73 (3). 931-1020, tav. 71-75, Milano.
  • Patrini, P. ve Sarra, R., 1930, La fauna Nana Pliocenica del Colle Di S. Colombano Al Lambro. Riv. Ital. Paleont. V. 36, IX, 33-44, tav. 3, Milano.
  • Poppe, G. T. ve Goto, Y., 1993, European seashells. 2 (Scaphopoda, Bivalvia, Cephalopoda). Verlag Christa Hemmen, Wiesbaden.
  • Prenant, M. ve Bobin, G., 1966, Bryozoaires. 2. parte Chilostomes. Anasca. Faune de France. 68. 647 p.
  • Reineck, H. E. ve Singh, I. B., 1973, Depositional Sedimentary Environments-With Reference to Terrigenous Clastics. 439, Springer-Verelag, Berlin.
  • Rosso, A., 1987, Nota preliminare sulla fauna a briozoi di Catallarga (Grammichele, Catania). Boll. Ace. Gioenia Sci. Nat. Vol. 20, N. 330, 301-316.
  • Rosso, J. C, 1979, Etude des organismes/biology, Geologie Mediterraneenne la mer pelagienne. 6 (1), 143-170.
  • Ryan, W. B. F., Pitman, W. C, III, Major, C. O., Shimkus, K. Moskalenko, V, Jones, G. A., Dimitrov. P. Görür. N,Sakınç, M. ve Yüce, H., 1997, An abrupt drowning ofthe Black Sea Shelf: Marine Geology, 138. 119-126.
  • Ryiand, J. S., 1965, Catalogue des principals salissures marines. Bryozoaires. OECD, Paris, 2, 83 p.
  • Ryiand, J. S. ve Hay ward, J. P., 1977, British Anascan Bryozoans. Cheilostomata: Anasca. Synopses of the British Fauna (New Serie). 10, 188 p.
  • Sgarrella, F. ve Moncharmont-Zei, M., 1993, Benthic foraminifera of the Gulf of Naples (Italy), systematic and autoecology. Bulletino della Societa Paleontologica Italiana. 32 (2), 145-264,126.
  • Sholten, R., 1974, Role of the Bosphorus in Black Sea chemistry and sedimentation. The Black Sea: Geology. Chemistry and Biology. AAPG, Tulsa, OK.
  • Skolka, M. O., 1967, Contributions a l'etude des bryozoaires des eaux Roumanies de la Mer Noire. Travaux du Museum d'Histoire Naturelle "Grigore Antipa", VII. 51-60.
  • Sissingh, W, 1972, Late Cenozoic ostracoda of the south Aegean Island Arc, Utrecht Micropaleontological Bulletins, 6, 187 p.
  • Stancheva, M., 1989, Taxonomy and biostrtaigraphy of the Pleistocene ostracods of the Western Black Sea Shelf. Geologica Balcanica, 19 (6), 3-39, Sofia.
  • Stanley, D.J. and Blanpeid, C, 1980. Late Quaternary water exchange between the Eastern Mediterranean and the Black Sea; Nature, V. 285, No: 5766, 537-541
  • Taner, G., 1981, Gelibolu Yarımadası'nın denizel Kuvaterner molluskaları, Jeomorfoloji Dergisi,,10, 71-115, Ankara.
  • Taner, G., 1983, Hamzaköy formasyonu'nun Çavda (Baküniyan) bivalvleri, Gelibolu Yarımadası. TJKBült, 26(1), 59-64, Ankara.
  • Taner, G., 1990, Lamellibrachiata ve Gastropoda İstanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. Ed. Engin Meriç. 81-95, İTU Vakfı. İştah bul.
  • Taner. Cî.. 1995. İzmit Körfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifinin pelesipod ve gastropod faunası. 219-239. İzmit Körfezi Kuvaterner istifi. Hd. İngin Meriç. İstanbul.
  • l'shepalvga. A.. 1995. Plio-Plevistosen Karadeniz havzaları ve bunların Akdeniz ile ilişkileri. İzmit Körfezi Kuvaterner İstifi. Ed. Engin Meriç. 303-311. İstanbul.
  • Tunoğlu. C. 1984. İncipınarı-Kurtkuyusu (Sinop batısı) yöresi Neojen'inin ostrakod biyostrtaigrafisi. II.Ü. Fenbilimleri Enstitüsü. Yüksek Müh. Tezi. 173 s.
  • Tunoğlu. C. ve Gökçen. N.. 1985. The new ostracode fauna from the Upper Miocene sequence of İncipınarı-Kurtkuv usu (western Sinop/Black Sea Coast of Turkey). Yerbilimleri (H.Ü.). 12. 19-38. Ankara.
  • Tunoğlu. C. ve Gökçen. N.. 1991. İncipıonarı-Kurtkuyusu (Sinop batısı) list Miyosen istifinin oslrakoda biyostraiigrafisi. Türkiyi Jeoloji Bülteni. 34 (I). 37-43. Ankara.
  • Tunoğlu. C. ve Gökçen. N.. 1997. Pontian ostracodes of the Sinop Arca. Black Sea Coast of Turkey. Revue de Micropaleontologie. 40 (4). 347-367.
  • rinğ. A.. 1994. İstanbul içme suyu boğaz geçişi koridorları batimetrik e jeofizik elüdleri. D.E.Ü. Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü. 46 s. İzmir.
  • Uluğ. A.. Özel. E. ve Çiftçi G.. 1987. istanbul Boğazında sismik çalışmalar. Jeofizik. 1 (2). 130-144.
  • Ünal. A.. 1996. Gelibolu Yarımadası Neojen istifinin oslrakod biyostratigrafisi. H. Ü. Fen Bilimileri Enstitüsü. Yük. Müh. Tezi. 160 s.
  • Unsal. İ.. 1975. Bryozoaires marins de Turquie. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, B. 40 (14). 37-54. İstanbul.
  • Unsal. İ.. 1990, Bryozoa. İstanbul Boğazı güneyi ve Halic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. Ed. l-.ngin Meriç. 71-79. I il? Vakfı. İstanbul.
  • Unsal. I.. 1992. Distribution et repartition verıicalc des hr>-ozoaires fossiles dans les sediments du MKİ JU Bosphore et de hi Come d'Or el leurs implication paleoecologiques. Rapp. Comm. İni. Medit.. >>. 55
  • Unsal. İ.. d'Hondt. .!. L.. 1978-1979. Contribution a in connai*-sance des bryozoaires marins de Turquie (Eurystomata et Cyclostomata). Vie milieu. 28-2l> (-h.Ser. AB. 613-634.
  • Unsal. İ. ve Rosso. A.. I995. İzmit Körfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifinin brvo/oon -faunası.İzmit Körfezi Kuvaterner istifi. 207-217. I-.d. I ıiLiınMeriç. İstanbul
  • Unsal. İ.. Rosso. A.. Meriç. E. ve Çetin. ().. 1995. Brvo/oaııand foraminiferan faunas of the Quaternarv sediments from İzmit Bay. Rapp. Comm. Int. Mer Medil.. 34. 46
  • Wenz. W.. 1938-44. Gastropoda-Handbuch der Palaoozoologie. Teil I. Berlin.
  • Yanko. V. 1989. Quaternary foram ini (era of the southern seas of the USSR (Pontion-Caspian region) (Classification.ecology, biostratigraph). history of development, indicator of environment).I). Sc. Dissertation. Moscow University. 924p.
  • Yanko. V.. 1990. Stratigraphy and paleogeograpin of UK-marine Pleistocene andllolocene deposits of the southern seas of the USSR. Mem . Soc. (ieol. It.. 4 4. U>~-187.
  • Yanko. V. and Troitskaja. I.. 1987. Late Quaicrnan foram in i I era of the Black Sea. Moscow. Natıka. 111 p.
  • Yılmaz. Y. ve Sakınç. M.. 1990. İstanbul Boğazı'nm jeolojik gelişimi üzerine düşünceler. İstanbul Boğazı güneyi cHalic'in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları. İd. Engin Meriç. 99-105. İTU Vakfı. İstanbul
Türkiye Jeoloji Bülteni-Cover
  • ISSN: 1016-9164
  • Başlangıç: 1947
  • Yayıncı: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Geç Kuvaterner (Holosen)' de İstanbul Boğazı yolu ile Marmara Denizi-Karadeniz bağlantısı hakkında yeni bulgular

Antonietta ROSSO, Güler TANER, Sevinç KAPAN YEŞİLYURT, Engin MERİÇ, Cemal TUNOĞLU, Niyazi AVŞAR, İ. Erdal MERİÇ, İsmail UNSAL

Kınık (Gördes) çevresindeki erken Miyosen yaşlı linyitli çökellerin küçük memeli biyokronolojisi: Ön sonuçlar

Engin ÜNAY, Fikret GÖKTAŞ

Kalburçayırı (Kangal, Sivas) linyit yatağının jeolojisi ve blok kriging yöntemi ile değerlendirilmesi

Özgül ŞEN, Cem SARAÇ

Marmara Denizi güneyinde Orta-Geç Miyosen aluviyal yelpaze sisteminin depolanma ve fasiyes özellikleri

Melih ÖZDOĞAN, Abdurrahim ŞAHBAZ, Nizamettin KAZANCI

Aladağ Birliği' nin Üst Devoniyen-Alt Triyas istifinin çökelme ortamları ve hidrokarbon kaynak kaya değerlendirmesi: Orta Toroslar, Türkiye

T. Şükrü YURTSEVER, Bora GÜRÇAY, İ. Hakkı DEMİREL

Simav grabeninin metalojenisi (İç-Batı Anadolu, Türkiye)

Vedat OYGÜR, Ayhan ERLER