Yerli Çocuk Çizgi Filmlerinde İdeolojik Bir Söylem Olarak Yaşlılık: TRT Çocuk Örneği

Çizgi filmlerdeki yaşlı temsili, yaşlılığın ideolojik ve toplumsal iktidar ilişkileri içindeki konumuna dair ipuçları taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, genç nesillere nasıl bir yaşlılık algısı aktarılacağı noktasında önemli bir işlevi olan televizyondaki yerli çocuk çizgi filmlerinde yaşlıların temsil biçimlerini incelemektir. Çocuk kanalları arasında yüksek izlenme oranı ve yerli yapıma ağırlık vermesi nedeniyle TRT Çocuk kanalı tercih edilmiştir. Yaşlı karakterlerin anlatıdaki işlevi ve sosyal ilişkilerdeki konumu bağlamında Maysa ve Bulut (aileden geniş bir grubun üyesi), Rafadan Tayfa (mahallenin yaşlısı) ve Kardeşim Ozi (aile bireyi) adlı çizgi filmler örneklem olarak seçilmiştir. Bu çizgi filmlerdeki yaşlı karakterler yaşlılık kuramları çerçevesinde niteliksel içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Geleneksel yaşamın anlatıldığı Maysa ve Bulut çizgi filminde yaşlı karakterlerin çocuklarla kurduğu olumlu ilişkiyle yeni muhafazakârlığın geleneğe yaptığı vurguyu kuvvetlendirdiği; 1980’leri konu alan Rafadan Tayfa’da olumsuzdan olumluya dönüşen ilişkiler aracılığıyla yaşlılığın neo-liberal mahalle yaşamında yeniden keşfedildiği; günümüz modern aile yaşamının konu edildiği Kardeşim Ozi çizgi filminde ise çevresiyle kurduğu yetersiz ilişkiyle karakterize olan yaşlı karakterin muhafazakârlık ve neo-liberal ekonomi arasında kalan melez bir yapı sergilediği görülmektedir. Bu bağlamda farklı sosyal örgütlenmeler çerçevesinde sunulmasına karşın yerli çizgi filmlerde önerilen yaşlı temsili ve çocuk-yaşlı ilişkisi Türkiye’nin içinde bulunduğu yeni muhafazakârlığın kültürel alanda ürettiği söylemleriyle örtüşmektedir.

Anahtar Kelimeler:

yaşlı, yaşlılık, çocuk, çizgifilm, televizyon, temsil

Aging as an Ideological Discourse in Local Cartoons: The Example of TRT Çocuk

The representations of the elderly in cartoons provide a great opportunity to discuss the position of aging referring to ideology and power in social relations. This study aims to examine how the elderly individuals are represented in Turkish children’s cartoons on television. The research focusses on TRT Çocuk channel due to its high ratings among children’s channels and its emphasis on producing local narratives. In this regard, this research is limited to the analysis of three cartoons and their characters; Maysa ve Bulut (a member of a larger group than the family), Rafadan Tayfa (the elder of the neighborhood) and Kardeşim Ozi (a family member). Characters in these cartoons are analysed by a qualitative content analysis with reference to the theories in aging. Maysa ve Bulut emphasizes neo-conservatism through a traditional narrative highlighting positive relationship between elderly characters and the children. Rafadan Tayfa narrates the positive transformation and the rediscovery of aging in neo-liberal neighborhoods. Finally, Kardeşim Ozi portrays the hybrid experience of elderly individuals, who cannot develop adequate relationships with their surroundings and are stuck between neo-conservatism and neo-liberal economy. In this regard, the representation of the elderly and elderly-children relationships in cartoons coincide with the discourses produced by neo-conservatism in Turkey’s cultural arena, despite their different depictions.

Keywords:

elderly, aging, child, cartoon, TV, representation,

PDF

___

Akçay, C. (2011). Yaşlılık: kavramlar, kuramlar ve yaşlılığa hazırlık. İstanbul: Kriter Yayınevi.
Aközer, M., Nuhrat, C. ve Say, Ş. (2011). Türkiye’de yaşlılık dönemine ilişkin beklentiler araştırması. Aile ve Toplum, 12(7), 103-128.
Atchley, R. C. (1999). Continuity theory, self, and social structure C. D. Ryff & V. W. Marshall (Ed.). The Self and society in aging processes içinde (ss. 94–121). New York: Springer Pub.
Bali, R. N. (2002). Tarz-ı hayattan life style’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
Baran, A. G. (2004). Yaşlılık sosyolojisi. yaşlılık: disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler. V. Kalınkara (Ed.). Yaşlılık içinde (ss. 35-57). Ankara: Odak Yayın Evi.
Binici, D. (2018). 1990 sonrası Türk sinemasında yaşlılık algısı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bora, T. (1998). Türk sağının üç hali milliyetçilik muhafazakârlık İslamcılık. İstanbul: Birikim Yayınları. Cartoon Network. (2020). Yayın Akışı. 20.08.2020 tarihinde https://www.cartoonnetwork.com.tr/videolar adresinden edinilmiştir.
Çivitci, Ş. (2004). Yaşlı tüketiciler ve giyim. yaşlılık: disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler. V. Kalınkara (Ed.). Yaşlılık içinde (ss. 187-217). Ankara: Odak Yayın Evi.
Çoban, İ. A. ve Özbesler, C. (2009). Türkiye’de aileye yönelik sosyal politika ve hizmetler. Aile ve Toplum, 11(5), 31-42.
Çolakoğlu, B. E. (2011). Reklamlarda sosyal temsil alanı olarak yaşlı kuşağın sunumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dubiel, H. (2013). Yeni muhafazakarlık nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
Ertaylan, A. (2016). 1990 sonrası Türkiye sinemasında yaşlılık temsilleri. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 6(1), 1-20.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Gusfield, J. R. (1967). Tradition and modern. American Journal of Sociology, 72, 351-362.
Gül, M. Y. (Yapımcı). (2013-2016). Maysa ve Bulut [TV dizisi]. Resimli Film Animasyon Stüdyosu; TRT Çocuk.
Fındık, Ö. (Yapımcı). (2016). Kardeşim Ozi [TV dizisi]. LaMekan Film Yapım; TRT Çocuk.
Fidan, İ. (Yapımcı). (2014-). Rafadan Tayfa [TV dizisi]. ISF Studios; TRT Çocuk.
Hooyman N. ve Kıyak, H. A. (1991). Social gerontology. Boston: Allyn and Bacon.
Işık, C. (2002). Huzurevi ve yaşlılık: İzmir büyükşehir belediyesi Zübeyde hanım huzurevi örneği Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Ünive rsitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İçli, G. (2008). Yaşlılar ve yetişkin çocuklar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 29-38.
Kalkan, M. (2008). Yaşlılık: tanımı, sınıflandırılması ve genel bilgiler. K. Ersanlı ve M. Kalkan (Ed.). Psikolojik, sosyal ve bedensel açıdan yaşlılık içinde (ss. 117-124). Ankara: Pegem.
Kalınkara, V. (2016). Temel gerontoloji yaşlılık bilimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Karaaslan, F. O. (2011). Muhafazakâr düşüncedeki değişim ve devamlılık: Adalet ve Kalkınma Partisi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ker-Dincer, M. ve Yılmazkol, Ö. (2009). Televizyon: çocuklara “gerçek hayat”ı şiddetle öğreten çağdaş masal anlatıcısı. S. İ. Akçalı (Ed.). Çocuk ve medya içinde (ss. 189-210). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kılıç A. F. (2013). Türkiye’de yeni muhafazakâr ailenin ortaya çıkış süreci: Sakarya örneği. Muhafazakâr Düşünce 9(36), 169-189.
Kurt, G. (2019). Sosyal bir sorun alanı olarak yaşlılık. Y. Daşlı (Ed.). Sosyal sorunlarda güncel tartışmalar içinde (ss. 293-338). Ankara: Anı Yayınları.
MinikaGo.(2020).Yayın akışı. 20.08.2020 tarihinde http://www.minikago.com.tr/programlar adresinden edinilmiştir.
Potter, W. J. (2008). Media literacy. London: Sage Publications.
TRT Çocuk. (2020). Yayın Akışı. 13.07.2020 tarihinde https://www.trtcocuk.net.tr/ adresinden edinilmiştir.
TRT Çocuk. (2020). Hakkımızda. 17.08.2020 tarihinde https://www.dev.trtcocuk.net.tr/kurumsal/ hakkimizda adresinden edinilmiştir.
Tufan, İ. (2002). Antik çağdan günümüze yaşlılık. İstanbul: Aykırı.
Tufan, İ. (2014). Türkiye’de yaşlılığın yapısal değişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Televizyon İzleme Araştırmaları A.Ş. (2020). Tablolar. 20.08.2020 tarihinde http://tiak.com.tr/tablolar adresinden edinilmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). 06 – 15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya. 20.08.2020 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15866 adresinden edinilmiştir.
Zengin, M. O. (2015). Televizyonda yaşlı ve yaşlı temsilleri. İstanbul: Kriter Yayınevi.