Mecelle’nin Orta Doğu Devletlerine Tesiri
Kısaca Mecelle olarak bilinen Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, Osmanlı Devletinin son dönemlerinde Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki ilmî bir heyet tarafından İslam hukuku esas alınarak hazırlanmış daha çok borçlar, eşya ve yargılama hukuku esaslarını ihtiva eden bir kanunnamedir. Bu kanun, Mısır ve Arap yarımadası hariç bütün Osmanlı mahkemelerinde uygulamaya konulduğu 1877 tarihinden devletin fiilen ortadan kalktığı tarihe kadar yürürlükte kalmıştır. Mecelle, bugünkü Suriye, Ürdün, Irak, Lübnan, İsrail ve Filistin’de uygulanmış, Osmanlı Devleti’nin sona ermesinden sonra da Anadolu’nun aksine bu ülkelerde bir süre daha yürürlükte kalmıştır. Özelde Irak Devletinin genelde ise Arap devletlerinin 20.yüzyıldaki medeni kanununun yasalaşma süreçleri incelendiğinde bu kanunların Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyeden ne derece etkilendiği görülecektir. Iraklı fıkıhçılar, medeni kanunları geliştirmek için Mecelle’yi temel kaynak kabul etmişler ondan büyük oranda istifade etmişlerdir. Bu çalışmamızda Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye’den istifade eden ülkelerin, özel olarak Irak’ın çeşitli yasalar itibariyle etkilenme boyutları ele alınmıştır. Çalışmamızın sonunda Mecelle’nin olumlu ve olumsuz yanlarına değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Mecelle, Orta Doğu, Osmanlı Hukuku, Irak, Medenî Hukuk
Majalla and Its Influence on the Codes of the Middle Eastern Muslim Countries: the Example of Iraq
Majalla is a civil code comprising mostly the principles pertaining to jurisdiction, law of obligations and property law.This code had been in force in all Ottoman courts except those in Egypt and the Arabian Peninsula from 1877 to the fall of the Ottoman State. On the contrary to Anatolia where Turkey founded after the Ottoman State, the code had yet been in force in the former Ottoman territories for a while. By means of examination of the codification process of the civil laws in Arab countries, Iraq in particular how much their laws have been influenced by Majalla will be clearly noticed. Iraqi jurists have deemed Majalla the main reference in order to develop a civil law and made use of it substantially. This study deals with the dimensions of the influence, particulary Iraq from Majalla through an examination of various codes. In the end of the paper, the positive and negative points of Majalla are spoken of.
Keywords:
Majalla, Middle East, Ottoman Law, Iraq, Civil Law,
___
- Abdulcevad, Muhammed, Suudi Arabistan’da Yasamanın Gelişimi Mısır: Kahire Üniversitesi Matbaası, 1977.
- Bedran, Ebu’l-ayneyn, , İslam Şeriatı, Ürdün: Üniversite Gençliği Müessesesi Yay, 1997.
- El-Attar, Abdunnasır, , Kanun Araştırmalarına Giriş, Kahire: Saade Matbaası, 1979.
- El-Hekim, Abdülmecid, el-Kâfî fî Şerhi'l-Kanuni’l-Medeni, 1. Baskı, Amman: eş-Şirketü’l-Cedide, 1993.
- El-Kubbec, Samir Mahir, Mecellenin Kaynakları ve Ortadoğu Müslüman Devletlerine Etkisi, 1. Baskı, Ürdün: Darül- Feth Eğitim ve Yayıncılık, 2008.
- En-Nebhan, Mahmesani, İslam Yasamasına Giriş, Mısır: Vekaletü’l-Matbuat, 1977.
- En-Nebhan, Muammed Faruk, “İslam Fıkhı Kanununun Geleceği”, Körfez ve Arap Yarımadası Dergisi, Sy. 4., 1977, ss. 18. 7-43.
- Es-Safsafi, Ahmed el-Mursi, “Osmanlı Devleti ve Arap Vilayetleri”, ed-Darre, Sy. 4. Nisan, 1983, s.69-96
- es-Senhuri, Abdurrezzak Ahmed, el-Vesit fi Şerhi’l-Kanuni’l-Medeniyyi’l-Cedid, Nazariyyetü’l-İltizam bi-Vechin Amm, Beyrut: Daru İhya-i Turasi’l-arabi Yayınları.
- Es-Senhûrî, Abdurrezzak, “Ahkam-ı Adliyye Mecellesinden Irak Medeni Kanununa ve Modern Çağda Medeni Kanun Hareketi”, Yargı Dergisi, c.2, Sy. 1-2, 1936, s. 40-73 Eş-Şavi, Münzir, Kanun Bilimlerine Giriş, Bağdad: Darül- Maarif, 1988.
- Eş-Şavi. Halid, , Irak Ticaret Kanunu Şerhi, , 1. Baskı, Irak: Şuayb Matbaası, 1968.
- Ez-Zerkâ, Musafa Ahmed, “Ahkam-ı Adliyye Mecellesi ve İslam Fıkhında Kanun Yapma Hareketi”, Yargı ve Kanun Dergisi, c. 1, Sy. 1, 1970, s. 18-57.
- Ez-Zerkâ, Mustafa Ahmet, Genel Fıkha Giriş, , 9. Baskı, Şam: Elifba el-Edib Matbaası, 1967.
- Hava, Hasan Habib, Ürdün'de Şirketler Kanunu, Kahire: Arap Araştırmaları Enstitüsü Yay., 1972.
- İbn-i Nüceym, Zeyneddin bin İbrahim bin Muhammed el-Mısri, , El-Bahru’r-Râik, Beyrut: Darül-Kütüp Elü İlmiye,.1997.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin, Osmanlı Devleti Tarih ve Medeniyet, Ter., Salih es-Sadavi, İstanbul, Yıldız Matbaacılık, 1999.
- Mahmasani, Subhi, İslam’da Yasamanın Pozisyonu, 2. Baskı, Beyrut: Daru’l-İlmi li’l-Melayin, 1975.
- Mazin, Samir, Ahkâm-ı Adliye Mecellesi, Kaynakları ve Ortadoğu Kanunları Üzerindeki Etkiler, 1. Baskı, Ürdün: Daru’l-Feth Araştırmaları, 2007.
- Muhammed, Ferid, Osmanlı Devleti Tarihi, 1. Baskı, Beyrüt: Darül-Nefais Yayınevleri, 1981. Mehmesani, Subhi, İslam’da Yasama Felsefesi, , 2. Baskı, Beyrut: Daru’l-İlmi li’l-Melâyin, 1975.
- Öztuna, Yılmaz, Osmanlı Devleti Tarihi-II, Tercüme, Adnan Mahmud Selman, Tahk., Mahmud el-Ensari, İstanbul:1990.
- Süvar, Vahid Rıza, Ürdün Medeni Kanununda Genel Yönelimler, 2. Baskı, Ürdün: Kütübi’l-Vataniyye Yayınevi, 1973.
- Şehhata, Şefik, Arap Kanunlarında Yasama Yönelimleri, Şam: Düvelü’l-Arabiyye Üniversitesi Yayınları, 1960.
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Mustafa YİĞİTOĞLU
Sayıdaki Diğer Makaleler
Oryantalist Yorumların Psiko-Sosyal Nedenleri
İslam Hukukunda Paranın Değer Kaybının Ödenmesini Gerektiren Esaslar
Manevi Zekanın İç Yönelimli Dindarlık, Affetme Esnekliği ve Öznel İyi Oluşla İlişkisi
Yahudilerin Tapınak Siyaseti ve Semavi Mâbed