Türkiye’de Semt Çalışmaları Literatürü: İstanbul Bağlamında Bir Değerlendirme

Bu çalışmada, İstanbul semtlerini konu edinen monografiler ve tezler üzerinden Türkiye’de semt çalışmaları literatürü ana hatlarıyla değerlendirilmeye çalışılacaktır. “İstanbul Semt Monografileri” ve “İstanbul Semt Tezleri” başlıklı iki güncel listeden faydalanarak yapılan incelemeler ışığında, Türkiye’de semt literatürünün tarihî gelişimi, hangi dönemlerde hangi temaların ön plana çıktığı, literatürde öne çıkan kavram ve temaların neler olduğu, semt çalışmalarının hangi disiplinlerden beslendiği gibi konulara değinilecektir. İlk örnekleri Geç Osmanlı Dönemi’ne kadar uzanan semt monografilerinin öncülük ettiği literatür, şüphesiz şehir araştırmalarından bağımsız düşünülemez. Tarih, sosyoloji, mimari, siyaset, kent planlama, nüfus araştırmaları gibi pek çok disiplinin kesiştiği bir alan olarak, bugün, “şehir araştırmaları” üst başlığı altında toplanabilecek yüksek hacimli bir araştırma-inceleme birikiminden söz edebiliriz. Semt çalışmaları ise uzun yıllardan beri ürün vermesine ve semt monografilerinin dışında, özellikle 1990 sonrasında akademinin de yoğun ilgisine mazhar olmuş, henüz şehir araştırmalarından bağımsız bir sahaya dönüşemese de, yine, hatırı sayılır hacmi ve çeşitli tematik vurguları ile kategorik tasniflere imkân veren bir nitelik kazanmıştır. Bu çalışma ile literatürün genel çerçevesi çizilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Semt, Mahalle, Mekânsal Gelişim, Şehir Tarihi, Şehir Sosyolojisi, İstanbul, Istanbul, District, Neighbourhood, Spatial Development, Urban History, Urban Sociology

Neighborhood Studies Literature in Turkey: An Evaluation in the Context of İstanbul

In this study, it will be attempted to evaluate the neighbourhood or district studies literature in Turkey with the main lines through monographs and theses on Istanbul districts. In the light of the examinations made using two current lists titled “Istanbul Neighbourhood Monographs” and “Istanbul Neighbourhood Theses”, The historical development of the neighbourhood literature in Turkey, which themes come to the fore in which periods, what are the prominent concepts and themes in the literature, and from which disciplines the neighbourhood studies are inspired will be discussed. The literature, pioneered by neighbourhood monographs, the first examples of which date back to the Late Ottoman Period, cannot be considered independently of urban studies. As a field where many disciplines such as history, sociology, architecture, politics, urban planning, and population studies intersect, we can talk about a large amount of research and examination accumulation that can be gathered under the heading of “urban studies”. Neighbourhood studies, on the other hand, have yielded products for many years and, apart from neighbourhood monographs, have received intense attention from the academy, especially after 1990, and although it has not yet turned into an independent field from urban studies, it has gained a feature that allows categorical classifications with its considerable amount and various thematic emphases. With this study, the general framework of the literature will be described.

Keywords:

Istanbul, District, Neighbourhood, Spatial Development, Urban History, Urban Sociology,

PDF

___

Abaç, S., Kasımpaşa’nın Tarihçesi, İstanbul: C.H.F. Kasımpaşa Merkez Ocağı, 1935.
Akçay, F., Zeytinburnu: Gerçek Yönleriyle Bir Gecekondu Kenti, Akçay Yayınları, 1974.
Akgün, H., Kentsel Gelişim Sürecinde Büyükçekmece, İstanbul: Türk Demokrasi Vakfı, 1997; Arısoy, A., Yeldeğirmeni Deneyimi Kentsel Yenilemeye Farklı Bir Yaklaşım, İstanbul: ÇEKÜL Vakfı, 2014.
Arseven, C. E., Kadıköy Hakkında Tedkikat-ı Belediye, Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaacılık Osma, 1911.
Arseven, C. E., Eski Galata ve Binaları, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaacılık Osma, 1912.
Artan, T., 18. Yüzyıl Kadı Sicilleri Işığında Eyüp’te Sosyal Yaşam, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1988.
Atabey, F., İslam Aleminin İkinci Kabesi: Eyüp Sultan ve Hizmetlerim, Arkın Ofset, 1973 ve Atabey, F., Asya’nın Avrupa’ya Bakan Penceresi: Üsküdar ve Hizmetlerim, İstanbul: Kardeş Matbaası, 1973.
Aydın, B., “Gelişme Alanlarında Ekolojik Kentsel Yerleşim Kriterlerinin Belirlenmesi ve İmar Planı Kapsamında Yorumlanması: Ömerli Havzası-Sancaktepe Örneği”, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Disiplinlerarası Ana Bilim Dalı, Kentsel Tasarım Bilim Dalı, 2010.
Aytemiz, Ö. F., Tarihsel Yönleriyle Kartal Maltepe, İstanbul: Maltepe Matbaası, 1970.
Bachelard, G., Mekânın Poetikası, Çev. Alp Tümertekin, 4. Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları, 2017, s. 30-32.
Behar, C., Bir Mahallenin Doğumu ve Ölümü (1494-2008): Osmanlı İstanbulu’nda Kasap İlyas Mahallesi, İstanbul: YKY, 2019.
Burawoy, M. vd., Ethnography Unbound: Power and Resistance in the Modern Metropolis, Berkeley: University of California Press, 1991.
Duhani, S. N., Eski İnsanlar Eski Evler: 19. Yüzyıl Sonunda Beyoğlu’nun Sosyal Topoğrafyası, İstanbul: Turing, 1982.
Duneier, M., Sidewalk, New York: Farrar, Strauss & Giroux, 1999.
Eco, U., Ortaçağ 3: Şatolar, Tüccarlar, Şairler, Çev. Leyla Tonguç Basmacı, 2. Basım, İstanbul: Alfa Yayınları, 2016, s. 225-226.
Ekdal, M., Bizans Metropolünde İlk Türk Köyü Kadıköy, İstanbul: Kadıköy Belediyesi Yayınları, 1996.
Ekdal, M., Bir Fenerbahçe Vardı, İstanbul: Turing Yayınları, 1987.
Eldem, S. H., Sadabad, İstanbul: Kültür Bakanlığı, 1977.
Eldem, S. H., Boğaziçi Anıları, İstanbul: Alarko, 1979...