ÜST VE EŞYA ARAMASINA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN ANAYASA’YA UYGUNLUĞU

Anayasa m. 20’de kişinin üstünün ve eşyalarının aranabilmesi için hâkim kararının veya kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı emrinin olması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Bu şart için söz konusu maddede bir istisna öngörülmemiştir. Buna rağmen kanun ve yönetmeliklerde arama için hâkim kararının veya kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı emrinin gerekli olmadığı hâller düzenlenmektedir. Ayrıca saklı bir şeyi bulmayı amaçlayan bazı yüzeysel işlemlerin arama işlemi olup olmadığı tartışma konusu olmaktadır. Bu noktada söz konusu hâllerin Anayasa’ya uygun olup olmadığı sorusu gündeme gelmektedir. Çalışmamızda öncelikle üst ve eşya aramasının kapsamı tespit edilmiş, ardından ilgili hükümlerin Anayasa’ya uygunluğu değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda hâkim kararı veya kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı emri olmaksızın üst veya eşya aramasına imkan tanıyan çeşitli hükümlerin Anayasa’ya aykırı olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca Anayasa m. 20/2’nin yerindeliği irdelenerek bu hükmün değiştirilmesi gerektiği savunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Arama, Kaba Üst Araması, Normlar Hiyerarşisi, Orantılılık

Constitutionality of the Legislation About Body and Belongings Search

Article 20 of the Constitution of The Republic of Türkiye stipulates a judge’s decision or a written order of an agency authorized by law to search a person’s body and belongings. There is no exception specified in the article. However, there are some laws and regulations that allow body or belongings search without a judge’s decision or a written order. In addition, it is a matter of debate whether some superficial methods aimed at finding something hidden are a search. At this point, the question of whether these regulations are constitutional arises. In our study, firstly, the scope of body and belongings search is determined, and then the constitutionality of the relevant provisions is evaluated. As a result of this evaluation, it is concluded that various provisions allowing body or belongings searches without a judge’s decision or a written order of the authority authorized by law are unconstitutional. In addition, expediency of Article 20/2 of the Constitution is examined in the study, and it is argued that the article should be changed.

Keywords:

Search, Superficial Body Search, Hierarchy of Norms, Proportionality,

PDF

___

Akbulut B, ‘Dış Beden Muayenesi’ (2016) 7(27) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 83.
Aksoy Ş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Uluslararası Yargı ve Yargıtay Kararları Işığında Önleme ve Koruma Tedbiri Olarak Arama (Seçkin Yayıncılık 2007).
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1 Numaralı Protokolünün 1. Maddesi Rehberi - 31.08.2019 çev. Gemalmaz, HB.
Aygörmez GA, Ceza Muhakemesi Hukukunda Vücut Bütünlüğüne Yönelik Koruma Tedbirleri (On İki Levha Yayıncılık 2022).
Bayraktar ÇD, ‘Şüpheli ve Sanığın Dış Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması Tedbirlerinin Uygulanması Konusunda Tartışmalı Hususlar’ (2021) (67) Adalet Dergisi 205.
Centel N ve Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku (21. Baskı, Beta Yayıncılık 2022).
Çöpoğlu HS, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Arama Koruma Tedbirinde Belirlilik İlkesi’ (2019) 77(1) Ankara Barosu Dergisi 155.
Demirel M, ‘Bir Koruma Tedbiri Olarak Adli Arama’ (2021) 16(45) Ceza Hukuku Dergisi 33.
Gökcen A, Balcı M, Alşahin ME ve Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku (3. Baskı, Adalet Yayınevi 2018).
Gönenç L, ‘Meşruiyet Kavramı ve Anayasaların Meşruiyeti Problemi’ (2001) 50(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 131.
Gözler K, ‘3 Ekim 2001 Tarihli Anayasa Değişikliği: Bir Abesle İştigal Örneği’ (2002) 18(1) Anayasa Yargısı, 18.
Gülşen R, ‘Kolluk Görevlileri Tarafından, İşlenen Suç Dolayısıyla Arama Karan veya Emri Gerekmeden Kendiliğinden Arama Yapılabilen Haller’ (2010) 2(9) Fasikül Hukuk Dergisi 16.
Keskin-Kiziroğlu S, ‘5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Basit Arama (Adli Arama)’ (2009) 58(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 139.
Kunter N, Yenisey F ve Nuhoğlu A, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku (18. Baskı, Beta Yayıncılık 2010).
Önok M, ‘Adli-İdari Arama ve Uygulamadaki Sorunlar’ iç Nur Centel (ed) Ceza Muhakemesi Hukukunda Güncel Konular (On İki Levha Yayıncılık 2015).
Özbek VÖ, Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (15. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
Özen M, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Muhakemesi Hukuku (5. Baskı, Adalet Yayınevi 2022).
Öztürk B, Eker Kazancı B ve Soyer Güleç S, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri (5. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
Öztürk B vd., Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku (16. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
Sapan O, ‘Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Cumhuriyet Savcısı veya Kolluk Amiri Tarafından Verilen Adli Arama Kararının Hâkim Onayına Sunulması’ (2022) 8(1) Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 93.
Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku (13. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
Şahin C, ‘Adli Aramaya ve Önleme Aramasına Dair Bazı Tespit ve Değerlendirmeler’ Yargıtay Dergisi (2018) 44(3) 433.
Şen E, ‘Avukat, Hakim ve Savcıların Aranması” (2013) (2) Ankara Barosu Dergisi 335.
Turhan F, ‘Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi ve Tıp Hukuku (Özellikle AİHM Kararları Işığında Şüpheli veya Sanığın Zorla Muayenesi Konusunun Değerlendirilmesi)’ Tıp Ceza Hukukunun Güncel Sorunları, V. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, (Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2008).
Ünver Y ve Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku Cilt II (15. Baskı, Adalet Yayınevi 2019).
Yaşar O ve Otacı C, Ceza Muhakemesi Kanunu 1. Cilt (10. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (10. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
Yıldız AK, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Yakalama ve Gözaltına Alma’ (2006) 14(1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 131.
Yılmaz Y, ‘Bir Ceza Muhakemesi Hukuku İşlemi Olarak Adli Arama’ (2016) (124) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 247.