DOĞAL HUKUKUN POZİTİF HUKUKLA İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA SOKRATES’İN ÖLÜMÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Sokrates’in ölümü doğal hukuk ve pozitif hukuk ilişkisine dair önemli çıkarımlar içermektedir. O, Savunma’da ve Kriton’da nomos’a itaat etme gerekçelerini içindeki tanrısal ses/daimon temelinde açıklamıştır. Nomos’a itaatin hukukî bir ödev olmaktan önce ahlaki bir sorumluluk olduğunu ifade eden Sokrates, ahlakın hukuku öncelediğini ve pozitif hukukun meşruiyet kaynağının doğal hukuk olduğunu iddia etmektedir. Nitekim Sokrates, Atina kentinin o dönem yürürlükte olan pozitif hukukunun ahlaki bir ideal olan adaleti sağlayamadığını bilse de nomos’un ve kendisine verilen cezanın tanrısal yasaları ve ahlak kurallarını ifade eden thesmoi ile çelişmediğine inandığı için yasaya içtenlikle itaat etmiştir. Sokrates’in hukuka itaat yükümlülüğünü yalnızca ahlaka bağlaması ve Atina devletini aşırı bir biçimde yücelterek devlet karşısında kişinin varlığını eritmesi modern pozitif hukuk için elbette geçerliğini kaybetmiştir. Ancak onun ölümü pozitif hukukun adalet sorununa yaklaşımında hukuk felsefesinin ne denli önemli bir yere sahip olduğunu asırlar önce gözler önüne sermiştir. Bir hukuk sisteminin en önemli işlevi adaleti sağlamak için adil ve haklı çözümler üretmektir. İşte bu noktada adalet, vicdan, hakkaniyet gibi kavramların ve dolayısıyla doğal hukukun yol göstericiliğine ihtiyaç duyulmaktadır. Klasik doğal hukuk öğretisinin evrensel ve ebedi olma iddiası modern pozitif hukuk için uygulanabilirlik özelliğini kaybetmiş olsa da modern doğal hukuk öğretilerinin değişir kapsamlı doğal hukuk anlayışı belli bir durum için geçerli, haklı ve adil hukuku bulma konusunda önemli bir rehberdir. Bu nedenle doğal hukuku tamamen devre dışı bırakmak isteyen veya onunla sürekli olarak çelişen bir pozitif hukuk sisteminin insanların adalet duygusunu tatmin etmesi her zaman mümkün olmayabilir.

Anahtar Kelimeler:

Sokrates, Ahlak, Thesmoi, Nomoi, Doğal hukuk, Pozitif hukuk

An Evaluation on the Death of Socrates in the Context of Natural Law’s Relationship to Positive Law

The death of Socrates contains important implications for the relationship between natural law and positive law. He explained the reasons for obeying the nomos in Apology and Crito on the basis of the divine voice/daimon in it. Expressing that obedience to nomos is a moral responsibility before being a legal duty, Socrates claims that morality prioritizes law and that the source of legitimacy of positive law is natural law. As a matter of fact, although Socrates knew that the positive law of the Athenian state at that time could not provide the moral ideal of justice, he sincerely obeyed the law because he believed that the nomos and the punishment given to him did not contradict the thesmoi, which expresses divine laws and moral rules. Socrates’s binding the obligation to obey the law only to morality and the excessive glorification of the Athenian state and the dissolution of one’s existence in the face of the state has lost its validity for modern positive law. However, his death revealed centuries ago how important the philosophy of law is in the approach of positive law to the problem of justice. The most important function of a legal system is to produce fair and correct solutions to ensure justice. At this point, there is a need for the guidance of concepts such as justice, conscience and fairness, and therefore natural law. The claim of the classical natural law doctrine to be universal and eternal has lost its applicability for modern positive law. However, the variable natural law understanding of modern natural law doctrine is an important guide in finding the right and just law valid for a given situation. For this reason, it may not always be possible to satisfy people’s sense of justice with a positive legal system that wants to completely disable natural law or is constantly in conflict with it.

Keywords:

Socrates, morality, Thesmoi, Nomoi, Natural law, Positive law,

PDF

___

Akı E. İ, ‘Hukukun İç Ahlakı: Lon L. Fuller’in Görüşleri Çerçevesinde Bir İnceleme’ (2015) 64(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,1-35.
Aral V, Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları (1. Baskı, Filiz Kitabevi 1984).
Arthur J and Shaw W.H, Readings in the Philosophy of Law (4. Edition, Pearson/Prentice Hall 2005).
Barry N. P, Modern Siyaset Teorisi (3. Baskı, Liberte Yayınları 2012).
Benson B, ‘Rule of Law in Plato’s Crito and Apology’ (1998) 8 Aporia, 1-19.
Cornford M, Sokrates: Öncesi ve Sonrası (10. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2021).
Çankaya A, ‘“Yasa” Üzerine İki Farklı Perspektif: Antigone ve Sokrates,’ (2015) 19 FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 237-248.
Erhat A, Mitoloji Sözlüğü (21.Baskı, Remzi Kitabevi 2013).
Fuller L. L, Hukukun Ahlakı (2. Baskı, Tekin Yayınevi 2019).
Grimal P, Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma (1. Baskı, Kabalcı Yayınevi 2012).
Güriz A, Hukuk Felsefesi (9. Baskı, Siyasal Kitabevi 2011).
Gürler S, ‘Felsefi Bir Sorun Olarak Hukuka İtaat Yükümlülüğü’ (2014) 72(1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 265-292.
Gürler S, ‘Sokrates’in Savunması ile Kriton Diyaloğunun Hukuka İtaat Yükümlülüğü Açısından Karşılaştırılması’ (2010) 20 HFSA, 84-99.
Hadot P, İlkçağ Felsefesi Nedir? (1. Baskı, Dost Kitabevi 2011).
Ingram D. B, Hukuk Felsefesi (2. Baskı, Fol Yayınları 2020).
Ksenophon, Sokrates’ten Anılar (1. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi 1994).
Liebersohn Y. Z, ‘Persuaison, Justice and Democracy in Plato’s Crito,’ (2015) 1(6) Peitho Examina Antiqua, 147-166.
Marcheva D, ‘The Origin of Written Laws in Ancient Greece’ (2019) 8(9) Yearbook of the Law Department, 276-289.
Murphy M. C, Philosophy of Law: The Fundamentals (1. Edition, Blakwell Publishing 2007).
Page H. D, ‘Tabii Hukuk ve Hukuki Pozitivizm’ (1944) 2(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 96-126.
Platon, Devlet (21. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2011).
Platon, Euthyphron/Dindarlık Üzerine (1. Baskı, Kabalcı Yayınları 2008).
Platon, Kriton ya da Görev Üstüne (2. Baskı, Can Yayınları 2019).
Platon, Phaidon (2. Baskı, Say Yayınları 2015).
Platon, Sokrates’in Savunması (11. Baskı, Türkiye İş Bankası Yayınları 2013).
Sandel, M. J, Adalet: Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir? (10. Baskı, Felix Kitap 2022).
Sophokles, Antigone (1. Baskı Töz Yayınları 2021).
Taylor A. E, Sokrates: İroni, İnfaz ve Etik (2. Baskı, Fol Yayınları 2021).
Taylor C.C.W, Düşüncenin Ustaları: Sokrates (1. Baskı, Altın Kitaplar Yayınevi 2002).
Tebbit M, Hukuk Felsefesi (1. Baskı, Vulgus Yayınları 2022).
Topakkaya A, ‘Ontolojik Doğal Hukuk Anlayışına İki Farklı Örnek: Stoa ve Hıristiyan Doğal Hukuk Öğretileri,’ (2013) 15 TAAD (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi), 67-78.
Troper M, Hukuk Felsefesi (2. Baskı, Dost Kitabevi 2019).
Tüzer A, ‘Rasyonel/Doğal Din ve Spinoza’ (2013) 3(1) Beytülhikme, 33-51.
Ürek O, ‘Sokrates’in Yurtseverliği: Söz Vermek, Sözünde Durmak ve İnsana Saygı’ (2009) 7 FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 37-46.
Wacks R, Hukuk Felsefesine Kısa Bir Giriş (11. Baskı, Tekin Yayınevi 2021).
Wilson E, Sokrates’in Ölümü: Kahraman, Hain, Geveze, Aziz (1. Baskı, Pinhan Yayıncılık 2020).
Yalçınkaya A, ‘Büyük Sokratesçi Okullar ve Siyaset’in Mehmet Ali Ağaoğulları (ed), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler (7. Baskı, İletişim Yayınları 2016), 91-123.
Yeşilçayır C, İnsan Hakları Felsefesi (1. Baskı, Çizgi Kitabevi 2019).
Yörük A K, Hukuk Felsefesi Dersleri (1. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları 1958).