BATIDA VE TÜRKİYE ÖRNEĞİNDE YARGISAL AKTİVİZM TARTIŞMALARI VE YARGISAL AKTİVİZMİN İYİ YA DA KÖTÜ BİR TUTUM OLUP OLMADIĞI MESELESİ

Günümüzde az sayıda ülke dışında bütün devletlerde Anayasa yargısı vardır. Anayasa yargısı mercileri, kuruldukları günden bu yana, değişen şartlara bağlı olarak dönem dönem siyasi iktidarın yetki alanını daraltıcı yönde kararlar verebilmektedirler. Siyasi yönü de olan bu kararlar sebebiyle bu ülkelerde çoğu kereler yoğun tartışmalar yaşanmaktadır. “Yargısal aktivizm” şeklinde de ifade edilen bu tür kararlara, ileri demokrasiler yanında Türkiye’de de rastlanmaktadır. Bunların en belirgin misallerini, “hukukilik denetimi”nin ötesine geçilerek yapılan “yerindelik denetimi” teşkil etmektedir. Her ne kadar AYM’nin, yerindelik denetimine kayacak şekilde verdiği aktivist kararları hoş karşılanmasa da, “hak ve hürriyet eksenli yorum” yoluyla benimsediği aktivizmin yanlış olmayacağı savunulmuştur. Başta ABD olmak üzere bazı ileri demokrasilerde, AYM hâkimlerinin, çeşitli Saiklerle aktivist tutum sergilemek yerine kendi kendilerini sınırlama yolunu seçtikleri görülmektedir

Anahtar Kelimeler:

Anayasal yargısı, yargısal aktivizm, kendi kendini sınırlama, hukukilik denetimi, yerindelik denetimi

Judicial Activism Discussions In The West And Turkey Sample And Issue of Whether Judicial Activism is a Good Atitude Or Not

At the present time, there is constitutional jurisdiction in all states except a few countries. From time to time, constitutional jurisdiction authorities, since they are established, depending on changing conditions, can give decisions in the direction of restricting jurisdiction of political power. Due to the these decisions which have also political aspect, high discussions are usually experienced in these countries. These kind of decisions which are also called “judicial activism” , are founded in Turkey beside advanced democracies. The most obvious example of them is “control of expediency” made by passing beyond “control of legality”. Although the activist decisions which can be accepted as control of expediency of Supreme Court are frowned upon, it is argued that the activism adopted through “right and freedom- orianted interpretation” will not be wrong. In some advanced democracies particularly in the USA, it is seen that judges of Supreme Court choose the way of being selflimiting instead of exhibiting activist attitude with various reasons

Keywords:

Constitutional jurisdiction, judicial activism, self-limiting, control of legality, control of expediency,

PDF

___

ARSLAN, Mustafa, 1929 Büyük Buhranı ve 2007-2008 Küresel Krizi Keynesyenizm Açısından Bir Karşılaştırma, [Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye (Kamu Ekonomisi) Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi], Ankara, 2010.
ARSLAN, Zühtü, Anayasa Teorisi, 1. B., Seçkin y., Ankara, 2005.
ARSLAN, Zühtü, “İnsan Hakları, Yargı ve ‘Taşralı Adam’ın Dramı”, Yeni Türkiye, S. 21, Mayıs-Haziran 1998 (Dipnotta: ARSLAN, İnsan Hakları…).
ATAR, Yavuz, “Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden Yapılandırılması”, Anayasa Yargısı, S. 25, Yıl 2008.
ATAR, Yavuz, “Anayasayı Mahkemeden Kurtarmak”, Star Gazetesi Açık Görüş Eki, 23.06.2008.
ÇAĞLAR, Bakır, Anayasal Değişme ve Demokratik Liberal Sistem (Doçentlik Tezi), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul, 1980 (Dipnotta: ÇAĞLAR, Anayasal Değişme ve…).
ÇAĞLAR, Bakır, “Parlamentolar ve Anayasa Mahkemeleri, Teori ve Pratikte Anayasa Yargısının Sınırları Problemi: Semantik Bir Deneme İçin Notlar”, Anayasa Yargısı, C. 3, 1987 (Dipnotta: ÇAĞLAR, Parlamentolar ve Anayasa…).
ERDOĞAN, Mustafa, “Anayasa Mahkemeleri Önemli Midir? Orta Avrupa’da Anayasa Yargısı Ve Demokrasinin Pekişmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi D., C. 54, S. 3, Yıl 2005 (Dipnotta: ERDOĞAN, Anayasa Mahkemeleri…).
ERDOĞAN, Mustafa, Demokrasi, Lâiklik, Resmî İdeoloji, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1995.
ERGÜL, Ozan, “Berraklaştırılamayan Bir Kavram: ‘Yargısal Aktivizm’”, Türkiye Barolar Birliği D., S. 104, Yıl 2013 (Dipnotta: ERGÜL, Berraklaştırılamayan Bir Kavram…,).
ERGÜL, Ozan, “‘Anayasal Demokrasi İçinde Türk Anayasa Mahkemesi’nin Konumu’ Başlıklı Tebliğin Yorumu”, Küreselleşen Dünyada Anayasal Demokrasi (Konulu Toplantı, 19-20 Mayıs 2011), (Düzenleyen: Kamu Hukukçuları Platformu), (Edt.: Muhammed ERDAL), Yakın Doğu Üniversitesi y., Lefkoşa, 2011 (Dipnotta: Anayasal Demokrasi İçinde…,).
FRİEDRİCH, Carl J., Sınırlı Devlet, (Çev.: Mehmet TURHAN), 2. B., Liberte y., Ankara, 2014.
GEDİK, Ömer, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yorum Yöntemleri Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi SBE Kamu Hukuku Anabilim Dalı Kamu Hukuku Bilim Dalı, İstanbul, 2013.
GELLHORN, Walter, Amerikan Hakları, (Çev.: Ünsal OSKAY), Türk Siyasî İlimler Dergisi y., Ankara, 1965.
GÖREN, Zafer, “Türk ve Alman Anayasa Hukukunda Anayasa Yargısının Sınırları ve Yürürlüğü Durdurma Kararları”, Anayasa Yargısı D., C. 12, Yıl 1995.
GÖZE, Ayferi, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 3. B., Beta y., İstanbul, 1986.
HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, Militan Demokrasi Anlayışı ve 1982 Anayasası, Seçkin y., Ankara 2000.
HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin y., Ankara, 2009 (Dipnotta: HAKYEMEZ, Anayasa Mahkemesinin…,).
HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, Anayasa Mahkemelerinin Geleneksel İşlevi Bağlamında Günümüzde Ortaya Çıkan İki Sorun: Yerindelik Denetimi Tartışmaları ve Ulusalüstü Örgüte Üye Devletlerdeki Anayasa Yargısının Konu Bakımından Sınırlandırılması”, Anayasa Yargısı D., C. 24, Yıl 2007.
KABOĞLU, İbrahim Ö., Anayasa Yargısı, 4. B., İmge y., Ankara, 2007.
KAYA, Semih Batur, “Hukuk Devleti, Demokrasi Ve Anayasacılık Ekseninde Anayasa Yargısı ve Yargısal Aktivizm”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi D., C. XIX, S. 3, Yıl 2015.
KMİEC, Keenan D., “The Origin and Currrent Meanings of Judicial Activism”, California Law Review, C. 92, S. 5, 2004.
KORUCU, Serdar, “Yargısal Aktivizmin Kavramsal Analizi”, Liberal Düşünce D., Yıl 18, S. 69-70, Kış-Bahar 2013.
KÜÇÜK, Adnan, Türkiye’nin Siyasal ve Anayasal Rejimi, Orion y., Ankara, 2012.
KÜÇÜK, Adnan, Anayasa Hukuku, 3. B., Orion y., Ankara, 2013.
KÜÇÜK, Adnan, “AK Parti’nin Başkanlık Sistemi Modelinin ABD’deki Başkanlık Sistemi Modelinden Farklılık Arz Eden Yönleri”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler D., C. 6, S. 1, Ocak 2016.
KÜÇÜK, Adnan, Siyasal Partilere İlişkin Yasaklamalar, Asil y., Ankara, 2005.
METİN, Yüksel, “Anayasal Demokrasi İçinde Anayasa Mahkemesi’nin Konumu”, Küreselleşen Dünyada Anayasal Demokrasi (Konulu Toplantı, 19-20 Mayıs 2011), (Düzenleyen: Kamu Hukukçuları Platformu), (Edt.: Muhammed ERDAL), Yakın Doğu Üniversitesi y., Lefkoşa, 2011.
ÖZBUDUN, Ergun, “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi Ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi D., C 62, S. 3, Yıl 2007 (Dipnotta: ÖZBUDUN, Türk Anayasa Mahkemesinin…).
ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 13. B., Yetkin y., Ankara, 2012.
ÖZBUDUN, Ergun, “Yargının Demokratik Sistemlerde Konumu: Demokratik Bir Güç mü, Bürokratik Bir Hegemonya mı?”, Demokrasi ve Yargı Sempozyumu, (04-06 Ocak 2005 Ankara), (Edt.: Ozan ERGÜL), Türkiye Barolar Birliği y., Ankara, 2005 (Dipnotta: TURHAN, Yargının Demokratik Sistemlerde…).
ÖZTÜRK, Fatih, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Politik Sorun ve Yargısal Aktivizm Doktrini: Anayasal Yargı Denetimi Gerekli mi?, Beta y., İstanbul, 2012.
SANCAR, Mithat, “Anayasal Demokrasi: Demokrasinin Sınırı mı Güvencesi mi?”, Demokrasi ve Yargı, (Edt.: Ozan ERGÜL, Türkiye Barolar Birliği y., Ankara, 2005.
SARTORİ, Giovanni, Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, (Çev.: Tuncer KARAMUSTAFAOĞLU & Mehmet TURHAN), Türk Demokrasi Vakfı y., Ankara, 1993.
SUNAY, Reyhan, İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, LDT y., Ankara, 2001.
TANÖR, Bülent, Türkiye’de Demokratik Standartların Yükseltilmesi, Tartışmalar ve Son Gelişmeler, TÜSİAD y., İstanbul, 1999.
TANÖR, Bülent, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, 3. B., BDS y., İstanbul, 1994.
TANÖR, Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, YKY, İstanbul, 2002.
TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 17. B., Beta y., İstanbul, 2014.
TEZİÇ, Erdoğan, “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Esas Açısından Denetimi”, Anayasa Yargısı D., C. 2, Yıl 1985.
TURHAN, Mehmet, Anayasal Devlet, 4. B., Naturel y., Ankara, 2005.
TURHAN, Mehmet, “Anayasa Yargısının Demokratik Hukuk Devletindeki İşlevi ve Meşruluğu”, Anayasa Yargısı İncelemeleri 1, (Edt.: Mehmet TURHAN & Hikmet TÜLEN), Anayasa Mahkemesi y., Ankara, 2006 (Dipnotta: TURHAN, Anayasa Yargısının Demokratik…).
TURHAN, Mehmet, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”, Liberal Düşünce D., Y. 6, S. 22, Yaz-2000.
TURHAN, Mehmet, “Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi D., C. 62, S. 3, Yıl 2007.
UYGUN, Oktay, 1982 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992.
YÜCEL, Özlem, “Amerika Birleşik Devletleri’nde Hâkimler Saltanatı Dönemi”, Argumentum D., Yıl 8, S. 55, Nisan-Mayıs-Haziran 1998.