Selçuklu hanedanının önemli bir mensubu: İbrahim Yınal

İbrahim Yınal, Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucuları olan Tuğrul ve Çağrı Beyler’in anne bir kardeşidir. Selçuklu topluluklarının Horasan’a gelmesinden sonra Gazneliler ile başlayan mücadelelerde adından fazla bahsedilmemektedir. Ancak özellikle Dandanakan Savaşı’ndan sonra batıya yönelen Tuğrul Bey’in emrine girerek pek çok önemli başarı elde etmiştir. Rey ve Cibâl bölgesindeki fetihlerinden sonra Azerbaycan Genel Valiliği’ne tayin edilmiş, buradan Doğu Anadolu’ya yönelik faaliyetlerde bulunmuştur. Bizans’a karşı Pasinler Savaşı’nı kazanmıştır. Daha sonra Tuğrul Bey’e isyan etmiş, ancak başarısız olmuştur. İlk isyanından sonra Tuğrul Bey tarafından affedilmiş ve sultan kendisini yanında tutmuştur. Bu dönemde de başarılı faaliyetlerde bulunan İbrahim Yınal’a Musul verilmiş, burada bulunduğu sırada Arslan Besâsîrî ile irtibata geçerek ikinci kez isyan etmiş, zor da olsa Tuğrul Bey tarafından bertaraf edilmiştir. Hakkında verilen bilgilerden sadece Tuğrul Bey’e karşı olan mücadelesini kaybetmiş olduğu anlaşılmaktadır. İbrahim Yınal, Büyük Selçuklular Devleti’nin hızlı bir şekilde genişlemesi ve bu sayede bölgede önem kazanmasındaki en etkin kişilerden birisidir.

An important member of the seljukid dynasty: İbrahim Yinal

Ibrahim Yinal was a maternal half-brother of Tughril and Chagri Begs, the founders of the Great Seljuk Empire. Sources do not mention him much during the struggles with the Ghaznavids after coming the Seljukids to Khorasan. However, when Tughril Beg moved west after the Battle of Dandanqan, Ibrahim came under his command and achieved notable successes. After the conquests of Jibal and Ray, he was appointed as a governor of Azerbaijan and led successful raids into the eastern provinces of the Byzantine Empire which culminated in the battle of Pasin in 1048. Later, Ibrahim revolted against Tughril Beg but his attempt came to nothing, nevertheless Tughril Beg pardoned him and kept him close to himself. Due to his favorable activities Mosul was granted to him. In his presence in Mosul, he conspired a second revolt against Tugril Beg with Arslan Besasîrî,this second revolt also, though with great difficulty, was quashed by Tughril Beg. As far as the given accounts about Yinal are concerned, one can easily conclude his contention against Tughril Bey was futile. Nonetheless, Ibrahim Yinal was one of the prominet actors who contributed much to the rapid expansion of Great Seljukids,and to increase its prestige in the region.

PDF

___

AGACANOV, Sergey Grigoreviç, Selçuklular, (Çev. Ekber N. Necef- Ahmed R. Annaberdiyev), Ötüken, İstanbul 2006.
Ahmed b. Mahmûd, Selçuknâme, (Haz. E. Merçil), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011.
Aristakes Lastivertci, History, (Translated Robert Bedrosian), New York 1985.
Azimî, Azimî Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler: H. 430-538), Metin, (Çeviri, Notlar ve Açıklamalar A. Sevim), TTKY, Ankara 1988.
BOSWORTH, C. E., “The Political and Dynastic History of the Iranian World (A. D. 1000-1217)”, The Cambridge History of Iran, Cambridge 1968.
BROSSET, Marie Félicité, Gürcistan Tarihi, (Çev. H. D. Andreasyan, Haz. E. Merçil), TTKY, Ankara 2003.
Bundârî, Zübdetü’n-nusra ve Nuhbetü’l-usra, çev. Kıvameddin Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, TTKY, Ankara 1999.
DONUK, Abdülkadir, Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Ünvan ve Terimler, İstanbul 1988.
Ebu’l-Fazl Beyhakî, Tarih-i Beyhakî, (Nşr. Ali Ekber Feyyaz), Tahran 2536 şehinşahi.
GENÇ, Süleyman, “Selçuklu Tarihinde İbrahim Yınal İsyanı ve Onun Fatımi Arkaplanı”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 31, İzmir 2010.
Gerdîzî, Zeynü’l-ahbâr, (Haz. Abdülhayy Habîbî), Tahran 1347 hş. GREGORY Abu’l-Farac (Bar Hebraeus), Abu’l-Farac Tarihi, (Çev. Ö. R. Doğrul), TTKY, Ankara 1999.
GROUSSET, René, Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, (Çev. Sosi Dolanoğlu), İstanbul 2005.
GÜNER, Ahmet, “Kâkûyîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Hamdullah Müstevfî, Tarih-i Güzîde, (Nşr. Abdü’l-Hüseyn Nevâî), Tahran 1364 hş.
HONİGMANN, Ernst, Bizans Devletinin Doğu Sınırı, (Çev. F. Işıltan), İstanbul 1970.
HUART, Cl., “Kâkûyîler”, İslâm Ansiklopedisi. Hudûdü’l-‘alem minel meşrık ilel mağrib, (Çev. Abdullah Duman-Murat Ağarı), İstanbul 2008.
Ioannes Zonaras, Tarihlerin Özeti, (Çev. Bilge Umar), İstanbul 2008. İbn Hurdâzbih, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, (Farsça Çev. Hüseyin Karaçanlu), Tahran 1370 hş.
İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye,(Çev. Mehmet Keskin), İstanbul 2000.
İbnü’l-Adîm, Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb/Biyografilerle Selçuklular Tarihi, (Çeviri, Not ve Açıklamalar Ali Sevim), TTKY, Ankara 1989.
İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî tarihi’l-mülûk ve’l-ümem, (Çev. Ali Sevim), Makaleler, Berikan Yayınevi, Ankara 2005.
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-tarih, (Çev. Abdülkerim Özaydın), İstanbul 1987.
İKBÂL, Abbâs, Vezâret der ‘ahd-i selâtin-i bozorg-ı Selcûkî, Tahran 1337 hş.
KAFESOĞLU, İbrahim, “Selçuk’un Oğulları ve Torunları”, Türkiyat Mecmuası, S. 13, İstanbul 1958.
KALLEK, Cengiz, “Men”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Kaşgarlı Mahmûd, Divanü Lûgat-it Türk, (Çev. Besim Atalay), Ankara 1985.
KOCA, Salim, Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara 2011.
KÖYMEN, Mehmet Altay, Tuğrul Bey ve Zamanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1976.
KÖYMEN, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, I. Kuruluş Devri, TTKY, Ankara 1993.
KUCUR, Sadi S., “A Study on the Coins of Tughril Beg, the Sultan of the Great Seljuqs”, XIII Congreso Internacional de Numismática Madrid 2003, Madrid 2005.
MERÇİL, Erdoğan, Kirmân Selçukluları, TTKY, Ankara 1989.
MERÇİL, Erdoğan, “Emîr Savtegin”, Makaleler (Selçuklular), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011.
MERÇİL, Erdoğan, “Selçuklular ve Türkçe”, Makaleler (Selçuklular), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011.
MERÇİL, Erdoğan, “Selçukluların Anadolu’ya Gelişlerinden Haçlı Seferlerinin Başlangıcına Kadar Urfa’nın Durumu”, Makaleler (Selçuklular), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011.
MERÇİL, Erdoğan, “Sultan Tuğrul Bey Zamanında İran”, Makaleler (Selçuklular), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011.
Mikhael Attaleiates, Tarih, (Çev. Bilge Umar), İstanbul 2008.
Minhâc-ı Sirâc el-Cûzcânî, Tabakât-ı Nâsırî yâ Tarih-i İrân ve’l-İslâm, (Nşr. ‘Abdülhayy Habîbî), Tahran 1363 hş.
Minorsky, V., “Annāzids”, Encyclopaedia of Islam.
Mîrhând, Seyyid Muhammed b. Burhâneddîn Hâvendşah, Tarih-i Ravzâtü’s- safâ, Tahran 1339 hş.
Muhammed İbn Münevver, Esrâru’t-tevhîd fî Makamâtı’ş-Şeyh Ebî Sa‘îd, (Çev. Süleyman Uludağ), Tevhidin Sırları, İstanbul 2004.
Nikephoros Bryennios, Tarihin Özü, (Çev. Bilge Umar), İstanbul 2008.
ÖNGÜL, Ali, Selçuklular Tarihi, Manisa 2007.
ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Annâzîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
PERVÎZ, Abbâs, Tarih-i Selâcuke ve Hârizmşâhân, Tahran 1351 hş. PÎRNEYA, Hasan- İkbâl, Abbas, Tarih-i İran, ez Âğâz tâ İnkırâz-ı Kacariyye, Tahran 1376 hş.
PİYADEOĞLU, Cihan, Çağrı Bey, Timaş, İstanbul 2011.
Râvendî, Rahatü’s-sudûr ve Âyetü’s-sürûr, (Çev. Ahmed Ateş), TTKY, Ankara 1957, I-II.
Reşîdüddîn Fazlullah, Cami‘u’t-tevârîh, (Çev. E. Göksu-H. Hüseyin Güneş), İstanbul 2010.
Sadreddîn el-Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selcukiyye, (Çev. Necati Lugal), TTKY, Ankara 1999.
SEVİM, Ali-MERÇİL, Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTKY, Ankara 1995.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Mirâtü’z-zamân fî tarihi’l-‘ayân, (Çev. Ali Sevim), Makaleler, Berikan Yayınevi, Ankara 2005.
Smbat Sparapet, Chronicle, translated Robert Bedrosian, New Jersey 2005.
STRANGE, G. Le, The Lands of Eastern Caliphate, London 1966.
SÜMER, Faruk, Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1999.
Şebânkâreî, Mecma‘ü’l-ensâb, nşr. Mîr Hâşim Muhaddis, Tahran 1363 hş.
TUFANTOZ, Abdürrahim, “Mervânîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
TURAN, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul 1996.
Urfalı Mateos, Vekayi-Nâme (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136- 1162), (Çev. Hrant D. Andreasyan), TTKY, Ankara 1987.
YİNANÇ, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I Anadolu’nun Fethi, İstanbul 1944.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, (Çev. R. Rahmeti Arat), TTKY, Ankara 1994.
YÜKSEL, Musa Şamil, “Türk Kültüründe “Levirat” ve Timurlularda Uygulanışı”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/3, Erzincan 2010.
Zahîrüddîn Nîşâbûrî, Selçuknâme, (Nşr. A. H. Morton), Berlin 2004.