KONUŞMA DİLİ GRAMERİ ve SÖZLÜ DERLEMLERDEN YARARLANARAK KONUŞMA DİLİ ÖZELLİKLERİNİN TESPİTİ

İnsanın varoluşu ile konuşma, gelişimi ile de yazı ortaya çıkmıştır. Konuşmada bir basitlik, sadelik, özgürlük; yazıda ise işlenmişlik, yerine göre karmaşıklık ve en önemlisi de kuralcılık vardır. Bu kuralcılığa terim olarak gramer adı verilir. Gramer sözcüğü ilk olarak Eski Yunancada “Gramma” kelimesi ile ifade edilmiştir. O dönem için, bu sözcük bugünkü “dilbilgisi” terimini değil, “yazı” ibaresini karşılar. Buradan hareketle, yazı ile gramer arasında tarihi bir ilişki oluşmuş ve bu ilişki günümüze kadar da süre gelmiştir. Bu tarihi süreç içerisinde gramer incelemelerinin kaynağını her zaman yazılı metinler teşkil etmiştir. Bununla birlikte son zamanlarda konuşma ve konuşmanın metne dönüştürülmüş şekli olan sözlü derlemler üzerinde de araştırmalar yapılmaya başlanmıştır. Ülkemizde bu araştırmalar henüz konuşma dilinin özelliklerinin tespiti aşamasındadır. Bu araştırmada da konuşma dilinin özellikleri ile ilgili bazı tespitlerde bulunulmuş ve konu farklı yönleri ile ele alınmaya çalışılmıştır. Öncelikle konuşma dili ile yazı dili arasındaki ilişki üzerinde durulmuş ve konuşma dili grameri hakkındaki düşünceler ortaya konmuştur. Konuşma dili gramerinden yola çıkarak yurt dışındaki tartışmalara değinilmiş ve konuyla ilgili araştırmalar için önem arz eden sözlü derlemlerin durumu ve bunların önemi vurgulanmıştır. İnceleme kısmında ise sözlü derlem örneklerinden yararlanılarak “ses olayları”, “konuşma diline özgü yapı kullanımı” ve “cümle yapısı” başlıkları altında sözlü dilin kullanım özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Konuşma dili ile yazı dili arasındaki bağlantılar ana hatları ile ortaya konduktan ve bir takım özellikler ifade edildikten sonra; konunun derinleştirilebilmesi için sözlü derlemlerin arttırılması ve bunların ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Konuşma dili grameri, konuşma dili, yazı dili, sözlü derlem.

Anahtar Kelimeler:

Konuşma dili grameri, konuşma dili, yazı dili, sözlü derlem

-

Spoken language dates back to first existence of the human beings, written language came to being with the development of socialized humans. Simplicity, artlessness and flexibility exist in speaking, information processing, complexity in case needed, and formalism are usually related to writing. The formality in expression is called grammar. In tradition Greek, equivalent of grammar is `Gramma`. At that time grammar did not mean the rules of the language but writing. In this respect, a relationship between the writing and speaking was formed and this link has continued to exist till today. In the meanwhile, the source of analysis of grammar has always been the transcribed oral texts. In addition to this, in recent years, studies about speaking and transcribed text started to be done. In Turkey, these studies are in the process of identifying the characteristics of the spoken text. In this study, various characteristics of the spoken language has been identified and analysis have been done in different angles. First of all, the relationship between written and spoken language has been highlighted and the ideas about the grammar of the spoken language have been stated in relation to spoken language the studies conducted abroad are mentioned and the situation of transcription of the oral works having significance and the reasons of their importance are emphasized. In the discussion part, under “phonetics”, “vernacular language” and “syntax” titles characteristics of the spoken language are identified

Keywords:

Grammar of the spoken language, spoken language, written language, transcribed text,

PDF

___

ADALI, Eşref; TANTUĞ, Ahmet Cüneyd, 2008, “Türkiye Türkçesi Derleminin Geliştirilmesi”, VI. Türk Dili Kurultayı, 20.10.2008 – 25.10.2008, Ankara, s. 1-11.
ALPASLAN, C. Evren, 2002, Pragmatic Annotations For Spoken Language: A Corpus-Based Approach, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış dotora tezi), Ankara.
AYDUTTU, Serpil, 2011, “Dizilerin Türk Diline Olumsuz Etkileri”, IJSES Uslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, S. 1, s. 31-34.
BRAZİL, David, 1995, A Grammar of Speech, Oxford University Press, 264 s., Oxford, England.
CAN, Cem, 2009, “İkinci Dil Edinimi Çalışmalarında Bilgisayar Destekli Bir Türk Öğrenici İngilizcesi Derlemi: ICLE’nin Bir Altderlemi Olarak TICLE”, Dil Dergisi, S. 144, s. 16-34.
CHAFE, W.; TANNEN, D., 1987, “The Relation Between Written and Spoken Language”, Annual Review of Antropology, S. 16, s. 383-407.
ÇALIŞKAN, Nihal, 2014, “Öğrenir Derlemleri: Kapsam, Tasarım ve Uygulamalar”, Turkophone, S.1, s. 40-53.
DEMİR, Nurettin, 2010, “Türkçede Varyasyon Üzerine”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17, 2, s. 93-106.
DEMİR, Nurettin, 2010, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yay., Ankara, s. 258.
DUMAN, Musa, 1999, “Klâsik Osmanlı Türkçesinde Konuşma Dili” III. UTDK, TDK Yay., Ankara, s. 331-359.
DURSUNOĞLU, Halit, 2006, “Türkiye Türkçesinde Konuşma Dili ile Yazı Dili Arasındaki İlişki”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 30, s.1-21.
ERGENÇ İclal, 2002, Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü, Multilingual Yayınları, İstanbul.
ERGİN, Muharrem, 1992, Türk Dil Bilgisi, 19. Bsk., Bayrak yayınları, İstanbul.
FİDAN, Özden, 2005, “Dilbilgisi Öğretiminde Söylem-Dilbilgisi Yaklaşımı: Eski köye yeni adet mi, yoksa “Biz bunu zaten yapıyoruz” mu?”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi,S. 128, s. 25-37.
http://std.metu.edu.tr/tanitim-surumunun-temel-ozellikleri/
KANSIZOĞLU, Hasan Basri, 2012, “Konuşma Dili ve Yazı Dili Etkileşimi”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, s. 217-235.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Yaban, İletişim Yayınları, 2014 İstanbul.
KURUL, 2011, Türkçe Sözlük, Ankara: TDK yayınları, 11. bsk.
KORKMAZ, Zeynep, 2011, Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK yayınları.
LEECH, Geoffrey, 1998, “English Grammar in Conversation” Language Computers Learning chemnitz.de/phil/english/chairs/linguist/real/independent/llc/Conferen ce1998/Papers/Leech/Leech.htm Dave see http://www.tu- McCARTHY, Michael,
2006,Explorations in Corpus Linguistics,
(McCarthy, Michael; Carter, Ronald “Ten Criteria for A Spoken
Grammar”) Cambridge University Press, 52 s., Cambridge, England.
OKTAR, L.; DEĞER, A. Cem, 2004, “Turkish ‘İŞTE’ as Trace and Signal of Discourse Structure” Current Research in Turkish Linguistics - K. İmer ve G. Doğan (haz.), Gazimağusa: Eastern Mediternian Univ. Press. s. 121-134.
ÖZKAN, Bülent, 2013, “Yöntem ve Uygulama Açısından ‘Türkiye Türkçesi Söz Varlığının Derlem Tabanlı Sözlüğü’”, Bilig, S. 66, s. 153.
RUHİ, Şükriye; ACAR, M. Güneş C.; ERYILMAZ, Kerem, 2012, “A platform for creating multimodal and multilingual spoken corpora for Turkic languages: Insights from the Spoken Turkish Corpus.” Paper presented at the First Workshop on Language Resources and Technologies for Turkic Languages, LREC May 21, 2012, http://std.metu.edu.tr/wp/wp- content/uploads/2009/05/hamburg_poster_abstract.pdf
RUHİ, Şükriye; SCHMİDT, Thomas; WÖRNER, Kai; ERYILMAZ, Kerem, 2011, “Annotating for precision and recall in speech act variation: The case of directives in the Spoken Turkish Corpus.” Working Papers in Multilingualism. Proceedings of the Conference of the German Society for Computational Linguistics and Language Technology (GSCL), hamburg.de/gscl2011/ downloads/AZM96.pdf 97, s. 203-206.
http://www.corpora.uni
SCHROEDER, Christoph, 2002, “On the Stracture of Spoken Turkish”, Essener Linguistische Skripte – elktronisch Jahrgang 2, Heft 1, Seite 73-90.
WİLLİS, Dave, 2007, “The Logic of Spoken English”, Teaching English to Speakers of Other Languages Conference, Tesol, France.
YALÇINER, Necla, 1999,İstanbul Türkçesi Konuşma Dili (1930-1950), yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
YILMAZ, Selim, 2012,“Türkçede Sözlü Derlem Oluşturma Çalışmaları Üzerine Değerlendirmeler (Uluslararası Global COE Program Projesi Çerçevesinde)”, CbLLE: Corpus-based Linguistics and Language Education, Tokyo, Japan, C. 1, S. 9, 2012, s. 120-140.