Cambridge Üniversitesini Padişaha Nasıl Anlatmalı? 1835 Tarihli Seyyâhnâme’de Avrupa Üniversite ve Eğitim Sistemine Dair Kelime, İfade ve Tanımlama Yapıları

1835-1837 yıllarında bir Osmanlı devlet adamı tarafından yazıldığını anladığımız Seyyâhnâme, İngiliz eğitim, ekonomi, siyaset ve teknoloji sistemini ve Londra'nın genel özelliklerini anlatan bir eserdir. Eser, padişaha sunulan el yazması bir nüsha halindedir. Yazar, eserin başında İngiliz Devletinin Hindistan'ı ele geçirme konusundaki diplomatik taktikleri ve İngiltere ile Fransa arasındaki farkları göstermeyi amaçladığını belirtse de bu konularda verdiği bilgiler nispeten sınırlıdır. Yazar, İngiltere ve Londra hakkında bilgi verirken, birçok istatistiksel tabloya ve kendisinin oluşturduğunu düşündüğümüz renkli suluboya tablolara da yer vermiştir. Eser, İngiliz üniversitelerinin isimlerini, öğrenci ve öğretmen sayılarını ve kütüphanelerindeki kitap miktarını istatistiksel bir tablo halinde sunmakta ve yazarın eğitim aldığını düşündüğümüz Cambridge Üniversitesi bağlamında İngiliz eğitim sistemi, üniversite yönetimi ve öğretim uygulamaları hakkında yeni bilgiler sunmaktadır. Biz bu bağlamda metinde ortaya çıkan kelime, kalıp ifade ve morfo-sentaktik yapıları tespit ederek Türkçede Batı tarzı eğitim sistemine ilişkin oluşan terminoloji ve anlatım stratejilerinin örneklerini incelemekteyiz.

Anahtar Kelimeler:

Seyyâhnâme, Mehmed Emin Paşa, İngiltere ve Londra 1835, Cambridge Üniversitesi, Tanzimat Türkçesi, Türk Eğitimbilim Terminolojisi, Üniversite Tarihi

How to Explain the University of Cambridge to the Sultan? Words, Expressions, and Definition Structures on the European University and Education System Observed in the Book of Traveler “Seyyâhnâme” Dated 1835

The Book of Traveler “Seyyâhnâme,” written during 1835–1837 by an Ottoman statesman, describes the British education system, economy, politics, and technology during the period and explains general features of the city of London. The work remains unpublished and is currently in the form of a handwritten manuscript—the autographed copy of which was presented to the sultan of the time. Although the work states that it also aims to highlight the diplomatic tactics of the British State in order to seize India and the differences between England and France, information on these issues is relatively limited. While providing information about England and London, the author includes many statistical tables and watercolor paintings that we believe he produced. In addition, through statistical tables, the work provides the names of universities, their number of students and teachers, and the number of books in their libraries. Furthermore, the work offers unique information on university education and administration and teaching practices within the University of Cambridge, where we believe the author studied at the time. In this context, we examine the choices of the author’s terminology and expression strategies about the British and French education system by identifying and analyzing the words, phrases, and morpho-structural elements that emerge within the text.

Keywords:

The Book of Traveler “Seyyâhnâme, ” Mehmed Emin Paşa, Britain and London 1835, Cambridge University, Tanzimat Turkish, the Turkish Terminology of Education, History of University,

PDF

___

Ayalon, Ami. Language and Change in the Arab Middle East: The Evolution of Modern Arabic Political Discourse, New York: Oxford University Press, 1987.
Buluç, Sadettin. “Türkçe Yazma İki Seyahâtnâme”, IX. Türk Tarih Kongresi, Ankara 21-25 Eylül 1981, Kongreye Sunulan Bildiriler, cilt 3, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989: 1505-1513.
Dönmez, Ahmet. Osmanlı-İngiliz İlişkileri: Diplomasi ve Reform (1833–1841). (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2013.)
Günergün, Feza. “Eski Fransız ve Metre Osmanlı Ölçü ve Tartılarının Sistemlerindeki Eşdeğerleri: İlk Karşılaştırmalar ve Çevirme Cetvelleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı 2 (1998): 23-68.
Karabıçak, Yusuf Ziya. “Why Would We Limberte?”, Liberté in the Ottoman Empire, 1792-1798”, Turcica 51 (2020): 219-253.
Mehmed Es’ad. Mirât-ı Mekteb-i Harbiye, İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1310/1892-93.
Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmanî, Osmanlı Ünlüleri, Cilt II, Hazırlayanlar: Nuri Akbayar ve Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
Polat, Atilla. “Mekteb-i Harbiye Nazırlarından Matematikçi Mehmed Emin Paşa’nın Biyografisine Giriş”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20/2 (2019): 59-74.
Tosun, Ali Rıza. “İlk Kapsamlı Türkçe Mühendislik Kitabı Mecmûât El-Mühendisîn’in Ele Aldığı Konular ve Niteliği Hakkında Bir Değerlendirme”, Belleten 74/270 (2010): 517-530.
Turan, Fikret. “Forming the Modern Diction of Tanzimat Turkish: Words and Expressions of Modernity in Seyāhatnāme-i Londra”, Turkic Languages, 11/2 (2007): 159-181.