Recep GÖKKAYA

Yahya Bey’in Şiirlerindeki Kartal Arnavutların Ulusal Sembolü mü?

XVI. asır Türk Edebiyatı şairlerinden Dukaginzâde Yahya Bey’in edebiyat tarihimizde dikkat çeken özelliklerinden biri, şiirlerindeki Arnavutluk vurgusudur. Eserlerinde Arnavut oluşuyla ilgili verdiği bilgilere şimdiye dek birçok kez değinilmiş fakat şiirlerindeki kartal teşbihi üzerinde bugüne kadar durulmamıştır. Hâlbuki Yahya Bey’in Arnavut ve kartal kelimeleri arasında kurduğu bağlamın tezahürünü bugün dahi Arnavutların dilinde, kültüründe hatta bayrağında görmek mümkündür. Bu nedenle şiirlerinde, memleketini ve milliyetini ifade ettiği taşlı yer ve Arnavud kelimeleri ile kartal anlamındaki şâhîn, şehbâz ve bâz sözcüklerinin birçok defa bir arada kullanıldığı görülür. Şairin şiirlerinde geçen bu ayrıntının yanı sıra, araştırılması ve incelenmesi gereken bir diğer konu ise onun Arnavutluk vurgusu sebebiyle tenkit edilip edilmediğidir. Zira XVI. asırdaki milliyet algısı ve Osmanlı topraklarındaki dinî, sosyal, etnik tablo dikkate alındığında alt kimliğini defalarca vurgulayan bir şairin toplum nazarında kavmiyetçi olarak addedilebilecek söylemleri tepkisiz kalmamış olmalıdır. Bu düşüncelerle üç kısma ayrılan çalışmamızın ilk bölümünde şairin Arnavut oluşunu bildirdiği beyitleri üzerinde durulmuştur. İkinci kısımda kartal sembolünün Arnavut tarihindeki geçmişine değinilmiş ve bu sembolün Yahya Bey’in şiirindeki yansımaları incelenmiştir. Son bölümdeyse, ulus vurgusundan dolayı eleştirilmiş olma ihtimali değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, Yahya Bey’in millî söylemleriyle ilgili birtakım detayların tespit edilmesi ve elde edilen bulguların ilk defa bu çalışmada ele alınmasıyla, şair üzerine yapılan araştırmalara katkı sunmaya gayret edilmiştir.

Is the Eagle in Jahja Bej's Poems the National Symbol of the Albanians?

One of the remarkable features of Jahja Bej Dukagjini, a poet of XVIth century Turkish Literature, is the emphasis of Albania in his poems. It is mentioned that he is of Albanian origin has been mentioned in many studies until now. However, the analogy of the eagle used by Jahja Bej in his poems, in proportion to his nationality, has not been emphasized until today. However, it is still possible to see the contextual relationship he established between the words "Albanian - Eagle" in the language, culture and flag of Albanians even today. For this reason, it is seen that he used the words stony place and Alban, in which he expresses his hometown and nationality, and the words Shāhīn, Shah-bāz and Bāz in the meaning of “eagle”. In addition to this detail in the poetry of the poet, another subject to be investigated and examined is whether it was criticized due to the Albanian emphasis. XVI th Considering the perception of nationality in the century and the religious, social, ethnic picture in the Ottoman lands, the discourses of a poet who repeatedly emphasized his sub-identity should not remain unresponsive. In line with these issues, our study is divided into three sections. In the first part of our study, the couplets in which the poet stated his being Albanian were emphasized. In the second part, the history of the eagle symbol in Albanian history is mentioned and the reflections of this symbol in Jahja Bej's poetry are examined. In the last part, starting from a few couplets in Dīwān, the possibility of Jahja Bej being criticized during his time due to the nation's emphasis was evaluated. As a result, by addressing these details, an attempt was made to contribute to the research on the poetry of Jahja Bej Dukagjini.

PDF

___

Akün, Ö. F. (2002). Koçi Bey, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 26, 143-148. https://islamansiklopedisi.org.tr/koci-bey [erişim tarihi: 04.10.2020]
Bilge, M. L. (1991). Arnavutluk, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3, 383-190. https://islamansiklopedisi.org.tr/arnavutluk [erişim tarihi: 04.10.2020]
Çavuşoğlu, M. (1983). Yahyâ Bey ve dîvânından örnekler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çavuşoğlu, M. (1986). Yahya Bey, İslam Ansiklopedisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Millî Eğitim Basımevi, 13, 343 - 347.
Elsie, R. (1992). Albanian literature in the moslem tradition: eighteenth and early nineteenth century Albanian writing in Arabic script, Oriens, S.33, ss.287 - 306. https://www.jstor.org/stable/1580608?seq=1#metadata_info_tab_contents [erişim tarihi: 04.10.2020]
Elsie, R. (2010). Historical dictionary of Albania, The Scarecrow Press.
Hodaj, E. (2019). The cult of the eagle metamorphosed - a semiotic approach, İnternational Conference Rcic’19: Redefining Community in Intercultural Context, (2 - 4 May 2019). http://www.afahc.ro/ro/rcic/2019/rcic'19/volum_2019/159-164%20Hodaj.pdf [erişim tarihi: 04.10.2020]
İşpirli, M. (2003). Lutfi Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27, 234-236. https://islamansiklopedisi.org.tr/lutfi-pasa [erişim tarihi: 04.10.2020]
Jahjai, M. (2016). Osmanlı yazısı ile yazılan Arnavut edebiyatının dini karakteri, Avrasya Etüdleri, 50(2), 380-404. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/422177 [erişim tarihi: 04.10.2020]
Kaleshi, H. (1979 - 1980). Türkler’in Balkanlar’a girişi ve İslâmlaştırılma - Arnavud halkının etnik ve millî varlığının korunmasının sebebleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10(11), 177-194. http://isamveri.org/pdfdrg/D00120/1979_1980_10- 11/1979_1980_10-11_KALESHIH.pdf [erişim tarihi: 04.10.2020]
Morina, İ. (2010). Balkanlarda yaşayan Arnavutlar İslam dinini hangi şartlarda kabul ettiler, Uluslararası Sempozyum Balkanlar ve İslam, (Bildiri Özetleri). http://acikerisim.lib.comu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/COMU/599/balkanlar_ve_isl am_kongresi_2010.pdf?sequence=1&isAllowed=y [erişim tarihi: 04.10.2020]
Özcan, A. (1994). Dükakinzâde Ahmed Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9, ss.550 - 551. https://islamansiklopedisi.org.tr/dukakinzade-ahmed-pasa [erişim tarihi: 04.10.2020]
Rruga, İ. (2011). Arnavutluk’ta Hıristiyanlık ve İslâmiyet’in tarihçesi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tirta, M. (2004). Mitologjia ndër Shqiptarë, Mësonjëtorja. Türkçe Sözlük. (2019). haz. Şükrü Halûk Akalın vd., Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yahya Bey. Dīvān: (1977). Yahyâ Bey - Dîvân - tenkidli basım, haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Yahya Bey. Gencīne-i Rāz: (2015). Taşlıcalı Yahya Bey - Gencîne-i Râz, (inceleme-metin-dizin), haz. Ramazan Sarıçiçek, Gece Kitaplığı.
Yahya Bey. Gülşen-i Envār: (2018). Gülşen-i Envâr, haz. Ayşe Sağlam, Grafiker Yayınları.
Yahya Bey. Kitāb-ı Uṣūl: (1996). Taşlıcalı Yahya - Kitâb-ı Usûl, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], haz. Mehmet Akif Alkaya, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yahya Bey. Şāh u Gedā: (1993). Taşlıcalı Yahyâ Bey - Şâh u Gedâ, (inceleme-metin), [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], haz. Kâzım Yoldaş, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yahya Bey. Yūsuf u Zelīḥā: (1979). Yahyâ Bey, Yûsuf ve Zelîhâ, tenkidli basım, haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: 4
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ