Hasan Ali CENGİZ

XVI. Yüzyılda Edirne’de Yaşanan Taşkınlar Üzerine Bir Araştırma

Tarih boyunca insanlığı etkileyen doğal afetlerden biri de taşkınlar olmuştur. Edirne’de; Tunca, Arda ve Meriç nehirlerine yakın bir bölgede kurulması nedeniyle tarih boyunca birçok kez taşkına maruz kalmıştır. XVI. yüzyılda yaşanan taşkınların çoğunluğu şehri ikiye bölen ve üzerinde pek çok köprünün yer aldığı Tunca Nehri’nde olmuştur. Taşkınlar daha çok karların eridiği, yağmurların fazla yağdığı bahar aylarında yaşanmakta ve nehir debilerinin yükselmesinden kaynaklanmaktadır. Taşkınların diğer sebepler ise nehir yataklarına yapılan değirmen ve su dolapları ile bu bölgelere yapılan bahçeler, dikilen ağaçlar ve dökülen çöplerin suyun akışını engellemesidir. Bu yüzyılda 1571 yılında yaşanan ve büyük hasar oluşturan taşkın gibi birçok afet yaşanmıştır. Osmanlı Devleti, taşkınları önlemek için nehir yataklarının açık olması konusunda hassas davrandığı gibi suyun akışını engelleyip taşkınlara sebebiyet veren faktörlere izin vermeme konusunda da hassas olmuştur. Bunun yanında şehrin bazı bölgelerinde var olan setler yenilendiği gibi bazı yeni setler de yaparak taşkınları önlemeye çalışmıştır. Bu yüzyılda yaşanan taşkınlar, şehrin bazı bölgelerindeki yerleşim yerlerine, bağ, bahçe ve tarım arazilerine zarar vermiştir. Edirne’de yaşanan bu taşkınlar, şehri etkileyen birçok sorunu da ortaya çıkarmıştır. Yaşanan taşkınlardan dolayı su altında kalan yerleşim yerlerindeki ahalinin şehirin başka bölgelerine göç ettirilmesi, kıtlık ve salgın hastalıklar bu sorunlardan bazılarıdır. Bu çalışma ile XVI. yüzyılda yaşanan taşkınların Edirne üzerindeki sosyal ve ekonomik etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

A Research on the Floods in Edirne in the 16th Century

: One of the natural disasters affecting humanity throughout history has been floods. In Edirne; Due to its establishment in a region close to Tunca, Arda and Meriç rivers, it has been exposed to floods many times throughout history. Most of the floods in the 16th century occurred in the Tunca River, which divided the city into two and on which many bridges were located. Floods are mostly experienced in the spring months, when the snow melts and rains fall more, and they are caused by the increase in river flows. Other reasons for the floods are the mills and water closets built in the river beds and the gardens built in these areas, the trees planted and the spilled garbage prevent the flow of water. In this century, there were many disasters such as the flood in 1571 that caused great damage. The Ottoman State was sensitive to the openness of the riverbeds to prevent floods, as well as to prevent the flow of water and the factors that caused floods. In addition, the existing sets in some parts of the city were renewed and tried to prevent floods by building some new sets. Floods in this century have damaged the settlements, vineyards, gardens and agricultural lands in some parts of the city. These floods in Edirne revealed many problems affecting the city. Some of these problems are the migration of the inhabitants of the settlements that were submerged due to the floods to other parts of the city, famine and epidemic diseases. With this study, the socia

PDF

___

Abdurrahman Hibri. (2019). Enisü’l-müsâmirîn, Haz. Sevim İlgürel, Trakya Üniversitesi Yayınları.
Ahmed Bâdi Efendi. (2014). Riyâz-ı Belde-i Edirne, I/II, Haz. N. Adıgüzel & R. Gündoğdu, Trakya Üniversitesi Yayınları.
Âşıkpaşazâde. (2013). Âşıkpaşazâde tarihi, Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat.
Aykun, M. (2004). Abdurrahman Hibri Efendi, Defter·i ahbar (Transkripsiyon ve değerlendirme)," [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
BOA., 5 numaralı mühimme defteri 5, (1994). hüküm no. 314.
BOA., 7 numaralı mühimme Defteri I-II-II, (1999). hüküm no. 196; 1030; 1298; 1428; 1654; 1655; 1656; 2630.
Barkan, Ö. L. (1939). XV. ve XVI. asırlarda Osmanlı İmparatorluğu'nda toprak işçiliğinin organizasyonu şekilleri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 1(1), 29-74.
BOA., (Bab-ı asafi divan-ı hümayun sicilleri name-i hümayun defterleri) A.DVNSMHM. d. 26/485, 10 Cemaziye’l-evvel 982 (24 Ağustos 1574).
BOA., A.DVNSMHM. d. 24/139, 6 Zilhicce 981 (29 Mart 1574).
BOA., A.DVNSMHM. d.22/407, 9 Rebiü’l-ahir 981 (8 Ağustos 1573).
BOA., (İrade Dahiliye) İ.DH,1322/18 18 Zilkâde 1312 (13 Mayıs 1895).
BOA., (Dahiliye nezareti mektubi kalemi) DH.MKT, 401/48 1 Safer 1313 (23 Temmuz 1895).
BOA., (Maliyeden müdevver defterler) MAD.d. 2775-111, 17 Muharrem 1973 (14 Ağustos 1565).
BOA., MAD.d. 2775-111, 17 Muharrem 1973 (14 Ağustos 1565).
BOA., (Topkapı Sarayı müzesi arşivi evrakı) TSMA.E 282-5, 27 Safer 995 (6 Şubat 1587).
Canım, R. (2014). Edirne kitabı, Edirne Valiliği Kültür Yayınları.
Cengiz, H. (2020). XIX. yüzyıla kadar Edirne’de görülen salgın hastalıklar, VakanüvisUluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(2), 511-529.
Dervişoğlu, M. (2016). Edirne efsaneleri, [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erdoğdu, M. (2006) Hikâyet-i Tabib Beşir Çelebi ve tarih-i Edirne isimli yazma eser, Doğumunun 65. Yılında Prof. Dr. Tuncer Baykara’ya armağan, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Erkal, M. (1991). Arşın, Diyanet İslam ansiklopedisi, III, 411-413.
Evliya Çelebi. (2006). Seyahatnâme, III/II, Haz. S. A. Karaman-Y. Dağlı, Yapı Kredi Yayınları.
Eyice, S. (1994). Edirne-Mimari, Diyanet İslam ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, X, 431- 442.
Eyice, S. (1996). Gazi Mihal Köprüsü, Diyanet İslam ansiklopedisi, XIII, Diyanet Vakfı Yayınları, 461.
Faroqhi, S. (2001). Tarımsal bir değişimin göstergesi olarak doğal afet”, Osmanlı İmparatorluğunda doğal afetler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gelibolu’lu Mustafa Âlî Efendi. (1997). Kitâbü’t-târih-i künhü’l-ahbâr, Haz. Ahmet Uğur vd., I-II.
Gökbilgin, M. T. (1992). Edirne ve paşa livâsı.
Gönençgil, B. & Vural, G. (2016). Çevre tarihi açısından küçük buzul çağı ve sosyal etkileri” TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 10-25.
Gümüşsoy, E. (2015). 19. yüzyıl belgelerinde Meriç, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller II, 631-650.
Gürgendereli, M. (2018). Osmanlı dönemi şiirinde Edirne, Trakya Üniversitesi Yayınları.
Hammer, J. V. (2015). Büyük Osmanlı tarihi, XI, Üçdal Neşriyat.
Kapanşahin, M. (2015). Osmanlı belgelerine göre Meriç nehri taşkınları, Osmanlı Devleti’nde nehirler ve göller II, 545-560.
Karademir, Z. (2014). İmparatorluğun açlıkla imtihanı, Kitap Yayınevi.
Muhyi-i Gülşeni, (1982). Menakib-i İbrahim-i Gülşeni ve Şemlelii-Zade Ahmed Efendi Şive-i Tarikat-i Gülşeniye, Haz. T. Yazıcı, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Naʻima Mustafa Efendi, (2007). Tarih-i Naʻîmâ, VI, Haz. M. İpşirli, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi, (2007). Yay. Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat.
Peremeci, O. (1939). Edirne tarihi, Resimli Ay Matbaası.
Rıfat Osman. (2015). Milli mecmuʻadaki Edirne abideleri yazıları, Haz. R. Duymaz & Y. Topaloğlu, Trakya Üniversitesi Yayınları.
Solakzade Mehmed Hemdemi. (1297). Solak-zade tarihi.
Yiğit, A. (1998). XVI. yüzyılın ikinci yarısında Edirne kazası, [Basılmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: 4
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ