Merve ERGÜT

Toplumsal Bakış Açısının Yansımalarını İçeren Çingenelerle İlgili Söz Varlıkları

Bir toplumun varlıklara ve kavramlara karşılık bulmak; iletişim kurmak için oluşturduğu temel söz varlığı, bünyesinde o topluma ait şifreler barındırır. Toplumların yaşayış şekilleri ve düşünce yapılarının ürünleri olan bu şifreler, toplumu oluşturan insanların olay ve durumlara bakış açılarını ortaya koyar. Farklı zaman ve mekânlarda şekillenen tarihsel süreçler, toplumların yorumlama biçimleri, yaygın duygu ve düşünceleri, değer yargıları üzerinde etkilidir. Dili oluşturan sözcükler, atasözleri, deyimler, kalıplaşmış yapılar, dili kullanan topluluğun hayatı algılama biçimlerinin zamanla nasıl değiştiğini veya içinde bulundukları zamanda neyi nasıl konumlandırdıklarını gösteren önemli belgeler içerir. Bir toplumun kendini ve ötekileri nasıl tanımladığını, resmî ideolojinin dil üstünde nasıl etkiler bıraktığını görebilmek için söz varlığı unsurlarına bakmak gerekir. Çünkü her dil, varlık bulduğu toplumun karakterini yansıtır; insanların dünyayı nasıl anlamlandırdığını gözler önüne serer. Dili konuşan her birey, dilin kültür atmosferini, öncelikli gördüğü şeyleri ortaya koyar. Kuşaktan kuşağa aktarım yoluyla değişip gelişen dil, toplumun inançlarını, kavramlar dünyasını barındıran bir söylem oluştururken resmî ideolojinin düşünce kalıplarından etkilenir. Bu ideolojilerin nasıl oluştuğu, kuşaklara nasıl aktarıldığı ve zamanla nelerden etkilenip neleri değiştirdiği, toplumsal etkileşimin ürünü olan dil ve söylemde kendini gösterir. Bu çalışmada, Türk toplumunun düşünce yapısının izlerini taşıyan Çingenlerle ilgili söz varlıkları üzerinde durulacak, Çingene sözünün hayvan, bitki, renk, giyim, yiyecek adlarına hangi amaçla eklendiği sosyal, toplumsal, siyasal ve kültürel bağlam esas alınarak söylem çözümlemesi yöntemiyle değerlendirilecektir.

Word Assets about Gypsies Containing Reflections of Social Perspective

The basic vocabulary presence created by a society to find responses and to communicate with entities and concepts contains the codes of that society. These codes, which are the products of life styles and thinking structures of societies, reveal the perspectives of the people who make up the society to events and situations. Historical processes that take shape in different times and places are effective on the interpretation styles of societies, common feelings and thoughts, and value judgments. Words, proverbs, idioms, and stereotypes that make up the language contain important documents showing how the community's perception of life has changed over time, or what and how they are positioned in their time. In order to see how a society defines itself and others, and how the official ideology affects language, one has to look at its vocabulary. Because every language reflects the character of the society in which it exists, revealing how people make sense of the world. Every individual who speaks the language reveals the cultural atmosphere of the language, the things they see first. The language, which changes and develops through the transmission from generation to generation, is influenced by the thought patterns of the official ideology while forming a discourse that includes the beliefs of the society and the world of concepts. How these ideologies are formed, how they are transmitted to generations, and what they are affected and changed over time, manifests itself in language and discourse, which are the products of social interaction. In this study, word assets about Gypsies bearing the traces of the mentality of Turkish society will be dwelled on, and the purpose of adding the word Gypsy to the names of animals, plants, colors, clothing and food will be evaluated by discourse analysis method based on social, political and cultural context.

PDF

___

Aksan, D. (1977). Her yönüyle dil: ana çizgileriyle dilbilim I. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aktunç, H. (1998). Türkçenin büyük argo sözlüğü. Yapı Kredi Yayınları.
Alp, H. (2015). Medyada nefret söylemi ve Çingene toplumuna yönelik ayrımcı söylemin suça dönüşme süreci [Yayınlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Alp, H. (2016). Çingenelere yönelik nefret söyleminin Ekşi Sözlük’te yeniden üretilmesi. İlef Dergisi, 3(2), 143-172.
Altınöz, İ. (2016). TDV İslâm ansiklopedisi. Cilt EK-1, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. Aydın, A., Bir Aydın seyahati. https://geka.gov.tr/uploads/current_publications_v/5e3a6aaa8458bbas-tr.pdf (Erişim tarihi: 2020.12.13).
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1986). Cilt 6, Milliyet Yayınları. Canbulat, İ. (2017). Safranbolu şehir yemekleri. https://gulevisafranbolu.files.wordpress.com/2017/12/safranbolu-c59fehir-yemeklerisc3b6zlc3bc-tarih-c3a7alc4b1c59fmasc4b1.pdf (Erişim tarihi: 2020.12.13).
Dijk, T.A.V. (2010). Söylem ve iktidar. (Ayşe Çavdar ed.), Nefret suçları ve nefret söylemi. Hrant Dink Vakfı Yayınları.
Dolu, O. (2012). Suç teorileri: teori, araştırma ve uygulamada kriminoloji. Seçkin Kitabevi.
Ergüt, M. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde sözel kültür ögesi olan atasözlerinin öğretimi için söylem çözümlemesi yöntemi (Bir söylem çözümlemesi denemesi: Türk atasözlerinde müzik). Muğla 2. Uluslararası Temel Eğitim Kongresi (23 – 27 Ekim 2019), Eğiten Matbaacılık, 265-278.
Fırat, M. (2014). Yemeğin ideolojisi ya da ideolojinin yemeği: kimlik bağlamında yemek kültürü. Folklor/Edebiyat, 20(80), 129-140.
Gür, T. (2013). Post-modern bir araştırma yöntemi olarak söylem çözümlemesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 5(1), 185-202. Gürsoy Naskali, E. & Sağol Yüksekkaya, G. (2016). Argo. ka Kitap.
Hirik, E. (2018). Söz edimleri kuramı bağlamında atasözleri-deyimlerde toplum/topluluk adları ve duygu değerleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(24), 158-177. https://dx.doi.org/10.12981/mahder.479500
İlhan, S. & Fırat, M. (2017). Bir inşa süreci olarak Çingenelik: kuramsal bir çözümleme. The Journal of International Social Sciences, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 265-276.
Kolay, A., Bozkurt, N., Turan, Ş. & Arabacı, H.M. (2016). Tatlıların sultanı baklava. Aktif Matbaa ve Reklam Hiz. San. Tic. Ltd. Şti.
Kollektif (2011). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kurtoğlu Zorlu, Ö. (2018). Türkçe ve İngilizce atasözlerinde “ötekilik”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(3), 483-500.
Nutku, Ö. (1983). Gösterim sanatları terimleri sözlüğü. Kukla ve gölge oyunu terimleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Nümann, W. (1953). Balık ve balıkçılık “torik ve palamutlara dair tetkikler. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Hidrobioloji Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1(7), 187. Ortahamamcilar, B. (Son Güncelleme: 2020.08.17). Alman şirket ırkçılık eleştirisi üzerine 'Çingene Sosu'nun ismini değiştirdi. https://tr.euronews.com/2020/08/17/alman-sirket-irkcilikelestirisi-uzerine-cingene-sosu-nun-ismini-degistirdi (Erişim tarihi: 2020.12.09).
Özer, H., Turan, Ö. & Yener, S. (2018). Zonguldak’ın yöresel yemek isimleri üzerine bir inceleme. Turkish Studies, 13(12), 341-361. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13692
Taner, H., And, M. & Nutku Ö. (1966). Tiyatro Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1972). Cilt 5, E-F, Türk Dil Kurumu.
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1972). Cilt 6, G, Türk Dil Kurumu.
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1972). Cilt 9, L-R, Türk Dil Kurumu.
Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1982). Cilt12, Ek-1, Türk Dil Kurumu.
Üstünova, K. (2010). Giresun’da yaşatılan sacayağından geçme geleneğinde ‘sacayağı’ ve ‘üç’ ne anlatıyor? bilig, 52, 181-194.
Üstünova, K. (2013). Dil araştırmaları. Göstergebilim ışığında geleneklerin dilini yorumlamak. Sentez Yayıncılık, 167-174. Üzmez, S. (Son Güncelleme: 2012.12.07). Denizlerimizin yaramaz çocukları. https://www.milliyet.com.tr/cadde/sureyya-uzmez/denizlerimizin-yaramaz-cocuklari1638692 (Erişim tarihi: 2020.12.06).
Yaprak, M. (2015). Etiketleme kuramı çerçevesinde Çingene etnisitesinde kirlilik ve sosyal dışlanmışlık algısı (İzmir Tepecik örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyoloji Anabilim Dalı.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: 4
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ