Çeviri Teknolojileri Bağlamında Geçen Terimlerin Türkçe Karşılıklarının İncelenmesi
Her bilim dalının kendine özgü terimleri olduğu ve bu terimlerin hedef dilde aktarımının farklı düzeylerde zorluklar barındırdığı bilinmektedir. Bilim dallarının yıllar içerisindeki gelişimsel evrimleri dikkate alındığında artan bilgi birikimine paralel olarak ilgili bilim dalına ait terim sayısı da artış göstermiştir. Bu anlamda Çeviribilim özellikle son otuz yıl içerisinde önemli gelişme göstermiş ve alt çalışma alanları ortaya çıkmıştır. Bu alt çalışma alanlarının en dikkat çekenlerinden birisi ise çeviri teknolojileri alanı olmuştur. Özellikle çeviri sürecinde kullanılan Bilgisayar Destekli Çeviri araçları ve bunların alt bileşenleri olan çeviri belleği ve terim sözlükleri gibi çevirmenin işini kolaylaştıran imkanlarla ve çevirinin otomatikleşmesi kapsamında değerlendirilebilecek makine çevirisi sistemlerindeki güncel gelişmelerle bu alan gerek profesyonel çevirmenlerin gerekse çeviri öğrencilerinin gün geçtikçe artan ilgisini çekmektedir. Ancak alanın gelişmesiyle birlikte alanda kullanılan terimler de artmaktadır. Bu artış karşısında çeviri teknolojileri bağlamında kullanılan terimlerin Türkçedeki karşılıklarının bulunmasına ve incelenmesine ilişkin yeterince çalışmanın olmadığı görülmektedir. Bu çalışma, Sin Wai (2017) tarafından yazılan ve tarihsel gelişimi içerisinde çeviri teknolojilerini ele alıp çevirinin geleceğine dair öngörülerde bulunan The Future of Translation Technology: towards a world without Babel isimli kitaptan özellikle çeviri teknolojilerinin güncel durumu dikkate alınarak belirlenen İngilizce terimlerin Türkçe karşılıklarının Öztürk Kasar (2017) tarafından oluşturulan Terimsel Gereksinim ve Yaratıcılık Düzeyleri Şeması’na göre listelenmesini ve her bir terimin şemadaki alt başlıklar açısından incelenmesini amaçlamaktadır. İnceleme sonunda bazı terimlerin Türkçede karşılıklarının olmadığı, bazılarının birden fazla karşılığı olduğu, bazılarının ise Türkçe karşılıklarının kabul edilebilir olduğu bulunmuştur. Bu bakımdan çeviri teknolojileri bağlamında Türkçe karşılığı olmayan veya birden fazla karşılığı olan terimlere daha net karşılık bulmaya yönelik kapsamlı çalışmalar yapılması ve ayrıca terminoloji çalışmalarına hız verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Investigating the Turkish Equivalents of the Terms Used Within the Scope of Translation Technologies
It is known that each scientific discipline has its own terms and the translation of these terms in the target language presents difficulties at different levels. Considering the developmental evolution of scientific fields over the years, the number of terms belonging to the field in question has increased in parallel with the increasing knowledge, as well. In this sense, Translation Studies has developed significantly in the last thirty years and sub-fields of study have emerged. One of the most striking of these sub-fields has been translation technologies. Especially with the computer-assisted translation (CAT) tools used in the translation process and the possibilities that facilitate the work of the translator such as translation memory and termbases, which are deemed as sub-components of CAT tools, and with the current developments in machine translation systems that can be evaluated within the scope of the automation of translation, this field attracts the increasing attention of both professional translators and translation students. However, with the development of the field, the terms used in the field are also increasing. In the face of this increase, it seems that there is not enough work to find and analyze the Turkish equivalents of the terms used in the context of translation technologies. This study aims to list the terms that are extracted from Sin Wai’s (2017) book titled The Future of Translation Technology: towards a world without Babel, which addresses the historical development of translation technologies and makes predictions for the future of translation, according to the Sündüz Öztürk Kasar’s Schema of Levels of Terminological Needs and Creativity (2017), and to examine each term in terms of sub-headings in the schema. At the end of the analysis, it was found that some terms do not have Turkish equivalents, some have more than one equivalent, and some terms are acceptable in Turkish. In this respect, it was concluded that comprehensive studies should be carried out to find the more precise correspondence for the terms that have no Turkish equivalents or more than one equivalent in the context of translation technologies, and also the terminology studies should be accelerated.
___
- Altay, Altay, Alan, C. & Ateşman, E. (2011). Towards a terminology centre: awareness, project, outcome. T. Kruyt, E. Ruijsendaal, M. W.J.R, & van der V. H.D. (Ed.), Terminology for Europeans (and beyond) (ss. 35-46). Academia Press.
- Altay, Ayfer. (2011). Initiating a terminology policy, the case of Turkey: TermTurk project. Magyar Terminológia, 4(2), 151-159. https://doi.org/doi: 10.1556/MaTerm. 4.2011.2.3
- Arslan, S. (2019). Diliçi çeviri: hukuk metinlerinin günümüz Türkçesine uyarlanması örneği ve hukuk terminolojisine bağlı sorunlar. F. Çoban (Ed.), Terminoloji ve Çeviri (ss. 123-140). Aktif Yayınevi.
- Aslan, E. (2018). Otomatik çeviri araçlarının yabancı dil öğretiminde kullanımı: Google çeviri örneği. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39, 87-104. https://doi.org/10.21497/sefad.443355
- Aslan, E. (2019). Makine Çevirisi. Hiperlink. Ataseven, F., Demirel, E. & Yalın, Y. (2006). Reklam çevirilerinde yerelleştirme. Dilbilim, 15, 13-24.
- Balkul, H. İ. (2015). Türkiye’de akademik çeviri eğitiminde çeviri teknolojilerinin yerinin sorgulanması: müfredat analizi ve öğretim elemanlarının konuya ilişkin görüşleri üzerinden bir inceleme [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
- Barut, E. (2019). Terminoloji politikaları ve kamu sektöründe terminoloji çalışmaları: Türkiye örneği. F. Çoban (Ed.), Terminoloji ve Çeviri (ss. 9-40). Aktif Yayınevi.
- Bowker, L. (2005). Productivity vs quality? a pilot study on the impact of translation memory systems. Localization Focus, 4(1), 13-20.
- Cabré, M. T. (1999). Terminology: theory, methods, and applications. John Benjamins Publishing.
- Canım-Alkan, S. (2008). Türkiye’de çeviri bürolarında web sitesi yerelleştirmeleri ve bu süreçte bilgi teknolojilerinin kullanımı [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Canım-Alkan, S. (2013). Lisans düzeyinde çeviri eğitiminde çeviri teknolojileri eğitiminin yeri. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 4(7), 127-147.
- Çetin, Ö. & Bilir, F. A. (2020). Bilgisayar destekli çeviri araçlarında çevirmenler: etnometodolojik çözümleme çalışması. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Çeviribilim Özel Sayısı, 73-112.
- Çetiner, C. (2018). Analyzing the attitudes of translation students towards cat (computer-aided translation) tools. Journal of Language and Linguistic Studies, 14(1), 153-161.
- Çetiner, C. (2019). Makine çevirisi sonrası düzeltme işlemine (post-editing) yönelik kapsamlı bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 462-472.
- Demirel, E. B. & Görgüler, Z. (2018). Yeni medya okuryazarlığı odağında çeviri eğitimine yönelik sosyal medya tabanlı ders içeriği örneği. Synergies Turquie, 11.
- Doherty, S. (2016). The ımpact of translation technologies on the process and product of translation. International Journal of Communication, 10, 23.
- Durgar El-Kahlout, I., & Oflazer, K. (2006). Turkce-Ingilizce icin istatistiksel bilgisayarli ceviri sistemi (public). 125-132. http://research.sabanciuniv.edu/1171/
- Eco, U. (1992). Interpretation and overinterpretation. Cambridge University Press.
- Ersoy, H., & Balkul, H. İ. (2012). Teknolojik gelişmelerin çevirmen ve çeviri mesleği açısından olumlu ve olumsuz etkileri: Çeviri alanında yeni yaklaşımlar. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(2), 295-307.
- Hebenstreit, G. (2019). Coming to terms with social translation: a terminological approach. Translation Studies, 12(2), 139-155. https://doi.org/10.1080/14781700.2019.1681290
- Holmes, J. S. (1972). The name and nature of translation studies. G. toury (ed.), translation across cultures (ss. 9-24). Bahri Publications Pvt. Ltd.
- Korkmaz, İ. (2019). Teknik çeviri eğitiminde terminoloji–çeviri edinci ilişkisi: örnek bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 328-341. https://doi.org/10.29000/rumelide.580627
- Korkmaz, İ. & Acar, E. N. (2017). SDL TradosStudio yazılımı üzerinden bilgisayar destekli çeviri teknolojileri incelemesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 1-16.
- Kuleli, M. (2012). Jeremy Munday’in ıntroducing translation studies adlı kitabında terim ve çeviri sorunları. 12. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, Edirne.
- Kurmel, D. K. (2005). Toplumsal boyutta terimbilim çalışmaları: Fransa’daki Afnor Terim Birliği’nden yola çıkarak Türkiye’de terimlerde standartlaştırma modeli oluşturmak [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
- Munday, J. (2001). Introducing translation studies. Routledge.
- Odacıoglu, M. C. (2019). Çeviride bir uzmanlık alanı olarak müze metinleri: örnekler üzerinden müze metinlerinin çevirisinde kullanılabilecek yöntem ve stratejiler. F. Çoban (Ed.), Terminoloji ve Çeviri (ss. 65-79). Aktif Yayınevi.
- Odacıoglu, M. C. & Kokturk, S. (2015). The effects of technology on translation students in academic translation teaching. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 1085-1094.
- Odacıoğlu, M. C. (2016). Çeviribilimde yerelleştirme paradigmasına doğru [Yayımlanmamış doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
- Oğuz, D. (2018). Görsel-işitsel çeviri: dublaj ve göstergebilim. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 24, 99-116.
- Öztürk Kasar, S. & Tuna, D. (2017). Sosyal bilimler alanında terimcelerin çevrilmesi ve türkçe terim üretimi. Turkish Studies, 12(13), 415-436.
- Pearson, J. (1998). Terms in context – studies in corpus linguistics. John Benjamins Publishing Company.
- Plitt, M., & Masselot, F. (2010). A productivity test of statistical machine translation post-editing in a typical localisation context. The Prague Bulletin of Mathematical Linguistics, 93, 7-16.
- Pym, A. (2011). What technology does to translating. The International Journal for Translation & Interpreting Research, 3(1), 1-9.
- Rençberler, A. C. (2020). Terimbilim odağında ve çevirmenin tanıklığında terim üretiminde ve çevirisinde yeni yönelimler. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 28, 25-55. https://doi.org/10.37599/ceviri.674997
- Sığırcı, İ. (2016). Kullanma talimatlarının çevirisindeki yabancı terimlerin dilbilimsel açıdan incelenmesi. Synergies Turquie, 9.
- Sığırcı, İ. (2017). Avrupa Birliği sürecinde Türkiye’nin çeviri ve terim sorunları. Social Sciences Studies Journal, 3(11), 1668-1674.
- Sin-wai, C. (2017). The future of translation technology: towards a world without Babel. Routledge.
- Snell-Hornby, M. (1988). Translation studies: an integrated approach. John Benjamins Publishing Company.
- Şahin, M. (2013). Çeviri ve teknoloji. İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları.
- Şahin, M. (2015). Çevirmen adaylarının gözünden İngilizce-Türkçe bilgisayar çevirisi ve bilgisayar destekli çeviri: Google deneyi. Hacettepe Üniversitesi Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 21, 43-60.
- Şahin, M. (2019). Bilgisayar destekli çeviri. TÜBİTAK (The Scientific and Technological Council of Turkey).
- Şahin, Ö. (2019). Çeviri belleklerindeki farklı derecelerdeki bulanık eşleşmelerin çevirmenin çabasına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
- Şahin, Ö., Köktürk, Ş. & Okuyan, S. (2019). Çevirmenlerin çeviri belleklerindeki farklı derecelerdeki bulanık eşleşmeler üzerine görüşleri. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 7(4), 330-354.
- Torbalı, Ö. Y. (2019). “Kitle kaynaklı çeviri”[“crowdsourced translatıon”] ile çeviriye ilişkin kavramların ve rollerin yeniden tanımlanması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 413-424.
- Torron-Sanchez, M. & Koehn, P. (2016). Machine translation quality and post-editor productivity. AMTA 2016, 16, 16-26.
- Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. John Benjamins Publishing Company.
- Türkmen, B. (2020). Post-editör mü yoksa son-biçimleyici mi? Turkish Studies, 15, 2. Warburton, K. (2015). Terminology management. C. Sin-wai (Ed.), The Routledge encyclopedia of translation technology (ss. 645-661). Routledge.
- Zeytinkaya, D. (2019). Çeviri eğitiminde terimbilim ve terim yönetim araçlarının kullanımı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.