Tevfîk el-Hakîm’in Yevmiyyâtu Nâʾib fi’l-Eryâf Adlı Eserinin Türkçe ve İngilizce Çevirilerinin Eşdeğerlik Bağlamında Değerlendirilmesi
Çeviribilim tarihinde uzun süredir var olan, metne bağlılık anlayışı kapsamında “sadık çeviri” ve bu anlayışa zıtlık teşkil eden “serbest çeviri” tartışmaları; son dönemde daha sistematik bir çeviri sürecinin gerçekleşmesi adına yerini farklı bir kavrama bırakmıştır. “Eşdeğerlik” olarak bilinen bu kavram çeviri tarihinde farklı anlamlar kazanmış; Gideon Toury Eugene Nida ve Werner Koller gibi birçok kuramcı tarafından uygulanabilirlik noktasında destek bulmuştur. Eşdeğerlikte amaç, çeviri eylemi sonucunda kaynak dil ve hedef dilde yer alan ifadelerin okuyucularda aynı anlam bütünlüğünü sağlayabilmektir. Eşdeğer bir çeviri; farklı toplumlara ait kültürlerin çeviri yoluyla doğru aktarımında önem arz etmektedir. Bu bağlamda; Türkçeye Arap Edebiyatından birçok eser çevrildiği bilinmektedir. Arap Edebiyatının güçlü kalemlerinden olan Tevfîk el-Hakîm; modern Mısır romancılığının öncülerinden kabul edilir. Araştırmacılar el-Hakîm’i Arap tiyatrosunun kurucusu olarak da nitelendirmektedir. En önemli eserlerinden biri olarak kabul edilen “Yevmiyyâtu Nâʾib fi’l-Eryâf” adlı eserinde yazar; Mısır’ın kırsal bölgelerinde yaşayan yöre halkı ve memurların yaşam biçimini tüm gerçekleriyle gün yüzüne çıkarır. Birçok dile tercüme edilen eser; İngilizceye “Diary of a Country Prosecutor”; ara dil kullanımı ile İngilizceden de Türkçeye “Bir Taşra Savcısının Günlüğü”, başlıklarıyla çevrilmiştir. Bu çalışmada Modern Mısır Edebiyatçısı Tawfiq al-Hakim 'in Yevmiyyâtu Nâʾib fi’l-Eryâf adlı eserinin Türkçe ve İngilizce çevirilerinin eşdeğerlik bağlamında değerlendirilmesi yapılmıştır. Çeviri eşdeğerliği yorumlanırken biçimsel unsurlara da ayrıntılı değinilmiştir. Ayrıca Arapça, İngilizce ve Türkçe seçili kesitler karşılaştırmalı olarak incelenmiş, çalışmanın sonunda çevirilerin hedef dildeki konumlarına ve çevirmenlerin tercihlerine dair bir takım çıkarımlarda bulunulup; yapılacak çalışmalara katkı sağlaması amacıyla öneriler sunulmuştur.
Evaluation of Turkish and English Translations of Tawfiq al-Hakim's Yevmiyyâtu Nâʾib fi'l-Eryâf in the Context of Equivalence
The debates on “faithful translation” and “free translation”, which are in contradiction to this understanding, within the scope of the concept of commitment to text, which have existed for a long time in the history of translation studies. Recently, it has been replaced by a different concept in order to realize a more systematic translation process. Gideon Toury has found support for applicability by many theorists such as Eugene Nida and Werner Koller. The aim of equivalence is to provide readers with the same integrity of meaning of the expressions in the source language and the target language as a result of the translation act. An equivalent translation; It is important in the correct transfer of cultures belonging to different societies through translation. In this context; It is known that many works of Arabic literature have been translated into Turkish. Tawfiq al-Hakim, one of the powerful writers of Arabic Literature; He is considered to be one of the pioneers of modern Egyptian novel. Researchers also describe al-Hakîm as the founder of the Arab theater. He writes in his work named "Yevmiyyâtu Nâʾib fi'l-Eryâf", which is accepted as one of his most important works; It reveals the life style of local people and civil servants living in rural areas of Egypt with all its realities. The work translated into many languages: "Diary of a Country Prosecutor" into English; In this study, the Turkish and English translations of Modern Egyptian Literature Tawfiq al-Hakim's work Yevmiyyâtu Nâʾib fi'l-Eryâf were evaluated in terms of equivalence. is also mentioned in detail. In addition, selected sections of Arabic, English and Turkish were analyzed comparatively. At the end of the study, some inferences were made about the positions of the translations in the target language and the preferences of the translators; Suggestions have been made in order to contribute to the studies to be conducted.
___
- el-Hakim, T. (1995). Bir taşra savcısının günlüğü, Belge yayınları.
- el-Hakim, T. (2005). Diary of a country prosecutor, Saqibooks.
- el-Hakim, T. (2017). Yevmiyyâtu Nâʾib fi’l-Eryâf, Dar shorouk.
- Alptekin, H. (2004). Modern Mısır edebiyatçısı Tevfîk el-Hakîm ve usfurun mine'ş-şark adlı eserin incelenmesi.[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü.
- Baker, M. (1992). In other words. A coursebook on translation. Routledge.
- Bulut, T. (2012). Çeviride eşdeğerlik: eğretilemeler, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21) 75-82.
- Dağbaşı, G. & Gügercin, Ç. (2020). Nizar Kabbani şiirlerinin Türkçe çevirilerinin karşılaştırmalı incelenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(109) 116-132.
- Düzgün, O. & İlhan, S. (2020). Corci Zeydan’ın “Selâhaddîn Eyyubî” romanındaki deyimlerin Türkçe çevirilerinin Mona Baker çeviri stratejilerine göre incelenmesi, Nüsha, 1(50), 229- 258.
- Karavin, H. (2016). Çeviri kuramları bağlamında eşdeğerlik kavramının izini sürmek, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 125‐144.
- Nida, E. (1964). Towards a science of translating, E. J. Brill.
- Özcan, M. (2017). Nobel ödüllü Mısırlı yazar Necip Mahfuz’un El-Kahiretu’l-Cedide adlı romanının Türkçe çevirisindeki dil oyunlarının eşdeğerlik açısından incelenmesi, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12(7), 619-632.
- Suçin, M. H. (2007). Öteki dilde var olmak-Arapça çeviride eşdeğerlik, Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
- Toury, G. (1995). Descriptive studies and beyond. Benjamins Pub.
- Vermeer, H. J. (2008). (Çev. A. Handan Konar), Çeviride Skopos kuramı. İş Bankası Yayınları.
- Yıldız, M. & Kurt, G. (2020). Çeviride kayıplar sorunu: Necîb Mahfûz’un Yevme Kutile’z-Za‘îm adlı eserinin Arapça ve İngilizceden Türkçeye çevirisi ile Arapça kaynak metninin karşılaştırmalı bir incelemesi, Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, Journal of Translation Studies, (25), 1–34.DOI: 10.37599/ceviri.513961