Bâkî Divanı’nda Kafiye

Şiirde akıcılığı, musikîyi, parçalar arası bütünlüğü sağlayan kafiye, bir zamana kadar şiirin vazgeçilmez unsurlarından biri olmuştur. Zevk ve anlayışlardaki değişiklik şiirin unsurlarında da kendisini göstermiştir. Edebiyatımızın dönemleri arasında keskin sınırlar görülmemesine rağmen kafiyeye bakış açısı her dönemde değişmiştir. Ortak olarak bağlanılan görüş ise kafiyenin şiire kattığı ses, ahenk, musikîdir. Edebiyatımızın bir dönemi kafiyeye katı kurallarla bağlanıp bir dönemi de kafiyeyi yok sayma yoluna kadar gitmiştir. Bu dönemler içerisinden şiir dilini mükemmellik derecesine varacak kadar titiz kullanan klasik edebiyat sanatçılarının kafiye anlayışı merak uyandırmaktadır. Klasik edebiyatın kafiye anlayışı harf esasına göre kurulmuştur. Beyitlerdeki kafiyeyi meydana getiren harflerin tutarlılığı, harekelerdeki ortaklık kafiye için büyük önem arz etmektedir. Kelimeleri inci tanesi gibi şiirlerinde işleyen klasik edebiyat sanatçıları, bu kafiyeyi oluşturdukları kelimeleri özenle seçmiştir. Çalışmamızın amacı ise Klasik edebiyatın kafiye anlayışını inceleyip bunu güçlü bir şair olan Bâkî’nin Divan’ında kafiyeyi nasıl uyguladığını bilim dünyasına duyurmaktır. Çalışmada kafiyenin anlamına, kafiye harflerine, kafiye harflerinin harekelerine, kafiye çeşitlerine değinilmiştir. Bu bilgiler ışığında Bâkî Divanı’nda bulunan nazım şekilleri kafiye çeşitlerine göre değerlendirilmiş, nazım şekillerinin matla beyitleri verilerek kafiye çeşitleri iki ana başlık altında sınıflandırılıp bütün Divan taranmıştır. Sınıflandırmalar yapılırken her nazım şeklinden sonra değerlendirmeler yapılmıştır. Sınıflandırmalardan sonra genel bir değerlendirme yapılmış, son olarak Bâkî Divanı’nda bulunan kafiye kusurlarına değinilmiştir. İncelemeler sonucunda Bâkî’nin şiirdeki ustalığı bir kez daha gözler önüne serilmiştir.

Rhyme in the Diwan of Bâkî

Rhyme that provides fluency, music and integrity of the pieces once became an indispensableelement of the poem. The alteration in pleasure and conception manifested itself in the elements of the poemas well. The viewpoints on the rhyme have changed in different eras of our literature though there aren’tsharp borders among them. The common view, though, is that rhyme adds sound, harmony and music to thepoem. In one era of our literature, they were unduly attached to the rhyme, however; they were likely todisregard it in another era. The conception of rhyme of the classical literature artists who used the languageof the poem as meticulously as to be almost perfect in some eras arouses interest. The conception of rhyme inclassical literature depends on letter basis. Coordination of the letters that form the rhyme in couplets andcooperation of the vowel points are of vital importance for the rhyme. The classical literature artists whopearly embroidered their works elaborately chose the words to form the rhyme. The aim of this work is toresearch the conception of rhyme in classical literature and to publish the way that Bâkî, an outstanding poet,used the rhyme in his diwan to the science world. The meaning of the rhyme, the letters of the rhyme, thevowel points of the letters of the rhyme and the types of rhyme have been mentioned in this study. In light ofthis information, the verse types in Bâkî’s diwan have been evaluated in terms of rhyme types, the rhymetypes have been classified under two major titles giving the ‘matla’ couplets of the verse types and the wholediwan has been scanned. During classification, evaluations have been made after every type of verse. Anoverall evaluation has been made after classification and finally the rhyme flaws in Bâkî’s diwan have beenmentioned. After the research, Bâkî’s ingenuity in the poem has been laid bare once again.

PDF

___

Aksan, D. (2005). Şiir dili ve Türk şiir dili. Engin Kitabevi. 190-192.
Albayrak, N. (2007). Redif. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 34, 523-524.
Aydemir, Y. & Çeltik, H. (2012) Kafiyenin şiiri şiirin kafiyesi. Kurgan Edebiyat.
Aydın, S. (2004). Gazellerde kafiye [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydın, S. (2012). Klasik edebiyatla ilgili teorik eserlerde kafiye bahsinin mukayeseli olarak incelenmesi. İstanbul Üniveristesi Türkiyat Mecmuası. Bâkî Divanı (Haz. Sabahattin Küçük). Türk Dil Kurumu Yayınları.
Çavuşoğlu, M. (1991). Bâkî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.4, 537-540.
Devellioğlu, F. (2011). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi. Durmuş, İ. – Öztürk, M. & Pala, İ. (2001). Kafiye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 2. 149-153.
Günay, D. (2007). Metin bilgisi. Multilingual Yabancı Dil Yayınları. 314.
İpekten, H. (2015). Bâkî hayatı- sanatı-eserleri. (11. Baskı). Akçağ Yayınları.
Kabaklı, A. (2004). Türk edebiyatı. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları. C. 2, 595-599.
Kaplan, H. (2013). Bâkî’nin ses dünyası [Yayımlanmış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kılıç, Z. (2008). Bâkî’nin kasidelerinde vezin kafiye ve bâkî’nin psikolojisi. e-Journal of New World Sciences Academy.
Mermer, A., Bayram, Y., Alıcı, L., Eflatun, M. & Koç Keskin N. (2013). Eski Türk edebiyatına giriş. Akçağ Yayınları. 483.
Orhan, Y. (2016). Bâkî divanı’nda kültür unsurları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pospelov, G. (2005). Edebiyat bilimi. (Çev. Yılmaz Onay). Evrensel Basım Yayın. 422-423.
Saraç, Y. (2007). Klasik edebiyat bilgisi biçim-ölçü-kafiye. 3F Yayınevi. 271-272.
Tahir’ül- Mevlevi. (1994). Edebiyat lügati. Enderun Kitabevi. 78-80.
Todorov, T. (2005). Yazın kuramı Rus biçimcilerinin metinleri. (Çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat). Yapı Kredi Yayınları. 150.
Töre, E. (2011). Bâkî’nin gazellerinin estetik çözümlemesi ve eğitim sürecinde kullanımı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ